کاهش ادامه‌دار قیمت روغن خوراکی
نفیسه امامی
روزنامه نگار
سالیانه بیش از ۲ میلیون تن نیاز به روغن داریم که تنها ۷ درصد از این میزان در داخل تولید می شود و بالغ بر ۹۰ درصد باید وارد کنیم.
روغن به عنوان یکی از کالاهای اساسی در صنعت مواد غذایی نقش پررنگی در هزینه‌های تولید و سر و سامان گرفتن بسیاری از بازارها دارد، اما این ماده غذایی مهم وابستگی 93 درصدی به واردات دارد. سالیانه بیش از ۲ میلیون تن نیاز به واردات روغن به کشور وجود دارد که تنها ۷ درصد از این میزان در داخل تولید می شود و سهم اصلی نیاز کشور باید از طریق واردات تأمین شود.
فرآیند تولید روغن خوراکی گیاهی از آماده‌سازی دانه‌های روغنی آغاز می‌شود که پس از استخراج روغن خام و تصفیه آن، روغن خوراکی به دست می‌آید. در مرحله استخراج، فرآورده فرعی به نام کنجاله نیز به دست می‌آید که جزو نهاده‌های دامی پراهمیت است. دانه‌های روغنی مانند کلزا، سویا، گلرنگ و آفتابگردان بخش بزرگی از محصولات کشاورزی هستند که به این صنعت وارد می‌شوند و خروجی آن علاوه بر بخش خوراکی در صنایع مختلف غذایی، آرایشی و بهداشتی و دامپروری استفاده می‌شود.
واردات روغن
کشور ما با توجه به ظرفیت‌های موجود در بخش کشاورزی، امکان تأمین حدود ۸۰ درصد از نیاز مردم را دارد و برای حدود ۲۰ درصد نیاز کشور سالیانه ۱۰ تا ۱۶ میلیارد دلار ارز از کشور خارج می‌شود. طبق آخرین آمار از حدود بیش از ۲۰ درصد از این ارز فقط صرف واردات روغن می‌شود.
از میزان روغن مصرفی کشور سالانه بین 400 تا 500 هزار تن روغن از محل کارخانجات روغن کشی داخلی و مابقی از محل واردات تأمین می‌شود. ماهانه بین 150 تا 170 هزار تن روغن در بازار توزیع می‌شود که از این میزان 60 درصد روغن برای بخش خانوار و 40 درصد صرف صنف و صنعت شده است.
به طور کلی میزان مصرف روغن در کشور در قیاس با سایر کشورها بالا و میزان مصرف سرانه به ۲۳ تا ۲۴ کیلوگرم می‌رسد. وابستگی بیش از 93 درصدی به واردات روغن، روغن گیاهی را در گروه محصولات کشاورزی وابسته به واردات قرار داده است. این در حالی است که در سال‌های قبل با 160 تا 180 هزار تن تولید، نیاز به واردات 5 درصد کمتر از حال حاضر بود.
کلزا، سویا، کنجد، آفتابگردان و گلرنگ دانه‌های روغنی هستند که در کشور کشت می‌شوند. در این میان کلزا اصلی‌ترین دانه روغنی است که تولید آن از حدود 68 هزار تن در سال زراعی 95-94 به 400 هزار تن در سال زراعی 98-97 رسید و این میزان در سال زراعی 1400-1399 به حدود 334 هزار تن افزایش یافت.
در سال زراعی 1401-1400 به رغم کاهش ۵۰ هزار هکتاری سطح کشت کلزا در کشور بر اثر کاهش بارندگی، ۱۳۰ هزار هکتار از این محصول با تلاش کشاورزان و ترویج و آموزش آنان و تهیه بموقع کود و بذر فقط ۴۰ هزار تن کمتر از سال قبل کلزا در کشور تولید شد و میزان تولید کلزا در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به ۲۴۰ هزار تن رسید.
طبق اعلام علیرضا مهاجر معاون وزیر در امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 1402-1401، ۱۰۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی کشور زیر کشت محصول دانه روغنی کلزا رفته است که پیش‌بینی می‌شود امسال ۱۸۰ هزار تن محصول برداشت شود.
طی دو دهه اخیر کشت دانه‌های روغنی بویژه کلزا در کشور توسعه پیدا کرده است، اگرچه وزارت جهاد کشاورزی تأمین تولید روغن و کاشت دانه‌های گیاهی را تا 50 درصد در دستور کار خود قرار داده است اما روند ترخیص و توزیع روغن در کشور بدون وقفه در حال انجام است و در تأمین روغن خام و تولید و توزیع روغن خوراکی در بازار مشکلی وجود ندارد.
مشکلات متعددی موجب شد که تولید دانه‌های روغنی در کشور به نقطه مطلوب نرسد. متأسفانه اجرای سیاست خودکفایی در تولید کالاهای استراتژیک، به دلیل سودآوری واردات دانه‌های روغنی از محل تخصیص ارز دولتی به واردات، با مشکلات جدی روبه‌رو و همین امر موجب شد که تولید دانه‌های روغنی طی 5 سال گذشته با افزایش همراه نباشد، اما با حذف ارز 4200 تومانی و جلوگیری از قاچاق روغن امیدواری برای دستیابی به افزایش تولید دانه‌های روغنی بیشتر شده است.
کاهش قیمت روغن نباتی
به تازگی نیز کاهش قیمت‌های روغن نباتی بر اساس پیشنهاد سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران اعلام شده است. این تصمیم به دنبال روند کاهشی نرخ جهانی روغن‌خام و همچنین نرخ فروش انواع روغن‌خام از سوی وزارت جهاد کشاورزی (شرکت بازرگانی دولتی ایران)، اعمال می‌گردد. در همین راستا انجمن صنفی روغن نباتی ایران با ارسال نامه‌ای لیست جدید قیمت انواع روغن نباتی را با اعمال کاهش قیمت‌ها به شرکت‌های تولید کننده ابلاغ کرده است. در همین راستا قیمت مصرف کننده انواع روغن‌نباتی نیمه‌جامد و مایع در بسته بندی‌های مختلف در دامنه ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش یافت.
بر اساس این دستورالعمل برای روغن‌های فعلی موجود در سطح بازار که با قیمت‌های قدیم عرضه شده‌اند، تخفیفات لازم برای مصرف کنندگان در نظر گرفته شده است.