7 میلیون و 470 هزار نفر از شاغلان شهری در دو بخش صنعت و کشاورزی مشغول به کار هستند
مهاجرت شاغلان شهری به بخش مولد اقتصاد
ایلیا پیرولی
روزنامه نگار
در سه ماهه اول امسال، شکوفایی اشتغالزایی بخش صنعت در مناطق شهری افزایش یافته و سهم این بخش نسبت به سایر بخش‌ها افزایشی شده است. به عبارتی در بهار امسال، اشتغالزایی مولد در شهرها با افزایش رشد مواجه شده است.
در بهاری که گذشت، اشتغالزایی کشور وضعیتی به مراتب بهتر از مدت مشابه در سال‌های گذشته تجربه کرد. محض نمونه در بخش مولد اقتصاد کشور، سهم صنعت با 0.4 درصد افزایش به 33.1 درصد رسید و تعداد شاغلان در این بخش از مرز 8 میلیون نفر عبور کرد.
بر اساس داده‌های مرکز آمار کشور، در بهار سال گذشته، سهم بخش صنعت از اشتغال شهری، 34.2 درصد بود که این میزان در بهار امسال با افزایش 0.6 درصدی به 34.8 درصد رسید.
به بیان دیگر در بهار سال گذشته، سهم بخش صنعت از اشتغال شهری، شش میلیون و 48 هزار نفر بود که در بهار امسال 338 هزار نفر به تعداد شاغلان این بخش در مناطق شهری افزوده شد و تعداد آنها به کانال شش میلیون و 400 هزار نفر نزدیک شد.
رشد بخش صنعت در سال گذشته به 7.7 درصد رسید که این گزاره تأثیرمثبتی بر افزایش اشتغالزایی این بخش در کل اقتصاد کشور و بخصوص مناطق شهری داشته است.
رشد اشتغال‌پذیری شهری در بخش مولد اقتصاد
در بهار امسال رشد سهم بخش صنعت در اشتغالزایی شهری، باعث کاهش سهم بخش خدمات وکشاورزی در این مناطق شد، به گونه‌ای که در بهار سال گذشته سهم بخش خدمات در اشتغالزایی شهری 59.6 درصد بود که در سه ماهه اول امسال این میزان با کاهش 0.4 درصدی مواجه شد.
با وجود کاهش سهم بخش خدمات در اشتغال شهری، تعداد شاغلان این بخش در این مناطق با افزایش مواجه شده و تعداد آنها با افزایش 324 هزار نفر به یک میلیون و 100 هزار نفر رسیده است.
دلیل افزایش تعداد شاغلان بخش خدمات در اشتغال شهری را می‌توان به رشد اقتصادی بخش خدمات در سال گذشته ارتباط داد. آنجا که این رشد به میزان 4.4 درصد با افزایش مواجه شد.
بر اساس داده‌ها در سال 1401، خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی از 34.8 درصد به 59.3 درصد افزایش یافت.
در بهار امسال، سهم بخش کشاورزی در اشتغال شهری با کاهش کمی مواجه شد و این میزان 0.2 درصد بود و سهم آن از 6.1 درصد به 5.9 درصد کاهش رسید.
اما همچنان تعداد شاغلان آن با افزایش مواجه شده و در بهار امسال همچنان حدود یک میلیون و 100 هزار نفر از شهرنشینان در این بخش فعالیت دارند.
به‌طور کلی، بیشترین اشتغال‌پذیری شهری متعلق به بخش صنعت بود و سپس با اندکی افزایش نسبت به کشاورزی، بخش خدمات بیشترین اشتغال را داشته است.
در واقع، اشتغالزایی شهری در بخش مولد رخ داده و در بهار امسال این بخش بوده که اشتغال شهری را یدک کشیده است. نشان به آن نشان که در بهار امسال، حدود هفت میلیون و 470 هزار نفر از شاغلان شهری در دو بخش مولد کشور، یعنی صنعت و کشاورزی مشغول به کار بوده‌اند.
سهم بالای کشاورزی در اشتغال روستایی
در مناطق روستایی نیز بخش‌های کشاورزی و صنعت همچنان، بیشترین اشتغال‌پذیری را داشته‌اند. هر چند که نسبت سهم آنها در بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. اما همچنان کشاورزی با 45.3 درصد بیشترین سهم را از اشتغال‌پذیری روستایی برعهده دارد.
افزایش سهم صنعت بیشتر از سایر بخش‌ها در اقتصاد کشور
بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، سهم بخش صنعت در زمستان سال 1401 آن هم منهای نفت و گاز که همواره زیرمجموعه آن قرار می‌گیرد، از کل تولید ناخالص داخلی کشور به 25.4 درصد رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 0.2 درصد افزایش نشان می‌دهد.
بنا بر داده‌ها، رشد اقتصادی زمستان سال 1401 معادل 5.6 درصد و در پایان سال نیز 4.8 درصد بود که اگر نفت و گاز را جدا کنیم این رشد به 4.5 درصد می‌رسد.
بررسی داده‌ها نشان می‌دهد افزایش سهم بخش صنعت در رشد تولید ناخالص داخلی کشور در سال 1401، به‌دلیل افزایش تولیدات صنعتی و معدنی بوده است. یعنی در این دو گروه منهای نفت، بهره‌وری نیروی کار با رشد مواجه شده است، نشان به آن نشان که آب، برق و ساختمان که زیرگروه‌های این بخش هستند از رشدی معادل 7.8 درصدی برخوردار بوده‌اند.زیرگروه بخش صنعت 7.7 درصد رشد داشته و بخش نفت نیز 7 درصد با افزایش رشد مواجه بوده است.بنابراین افزایش سهم زیرمجموعه‌های صنعت از 12.8 درصد به 13.6 درصد، باعث شد در زمستان سال 1401 سهم بخش صنعت در اقتصاد کشور به 25.4 درصد افزایش یابد. همچنین میانگین رشد فصلی صنعت در دولت سیزدهم از پاییز 1400 به بعد به 6.7 درصد رسید. این میزان در دولت‌های یازدهم و دوازدهم 2 درصد بوده است.
افزایش سهم رشد بخش صنعت وقتی نمود عینی بیشتری می‌یابد که سهم بخش خدمات در زمستان سال 1401 از اقتصاد کشور کم شده است؛ بخشی که تا پیش از آن پیشانی اقتصاد کشور بوده و البته همچنان هست.
سهم بخش خدمات در زمستان سال 1400، 55.9 درصد بود که سهم آن در زمستان سال 1401 با 0.8 درصد کاهش به 55.1 درصد رسید. به عبارتی شتاب رشد بخش صنعت در این سال بیشتر از شتاب رشد بخش خدمات بوده است، چراکه بخش خدمات نسبت به زمستان سال 1400، در زمستان سال 1401، 4.4 درصد رشد داشته اما رشد 13.6 درصدی تولیدات زیرمجموعه بخش صنعت بر این رشد غلبه کرده است.
بــــرش
افزایش تعداد شاغلان صنعتی
بر این اساس سال 1401 را باید سال شکوفایی صنعتی نامید، زیرا آنگونه که در نوشتار پیشین توضیح دادیم اشتغال این بخش 8 میلیون نفری و سهم آن در اقتصاد کشور افزایشی شد. از همه مهم‌تر ماندگاری اشتغال در این بخش، سال 1401 نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافت. در سال 1395 سهم شاغلان بخش صنعت در اقتصاد کشور کمی بیش از 31 درصد بود که این مقدار پس از گذشت حدود 6 سال به 33.6 درصد رسید و در این مدت رشد حدود 2 درصدی را تجربه کرد. در یک سال گذشته نرخ سهم صنعت از شاغلان کشور اگر چه نسبت به سال 1400 حدود 0.2 درصد کاهش یافته اما در این مدت روند سهم‌پذیری بخش صنعت از اشتغال کشور دارای نوسان ملایم و رو به رشدی بوده است.آنچه مشخص است بخش صنعت در حوزه اشتغال با نوسان کمتری نسبت به سایر بخش‌ها مواجه بوده و بیش از یک سوم اشتغال کشور را به خود اختصاص داده است. به عبارتی زیرگروه نفت با وجود آنکه سهم 14.7 درصدی را در سال 1401 داشته اما توان اشتغال بالایی ندارد، به همین خاطربه نسبت شاغلان این بخش تأثیر‌گذار بوده است. از تابستان 1400 بهره‌وری نیروی کار در بخش صنعت بالاتر از کل اقتصاد بوده به همین علت یکی از دلایلی که سطح دستمزدها در بخش صنعت بالاتر از سایر بخش‌هاست، بهره‌وری بالای نیروی کار در این بخش نسبت به سایر بخش‌ها بوده و از طرفی شاخص مهارت و تحصیلات در بخش صنعت نشان دهنده بالا بودن دستمزد در این بخش بوده است.
احیای واحدهای صنعتی غیرفعال یکی از برنامه‌های اصلی در دولت‌های مختلف محسوب می‌شود و در این خصوص برنامه‌های بسیاری برای راه‌اندازی واحدهای راکد در طول سال‌های گذشته در نظر گرفته شده است.