چرا سهم مالیات از درآمدهای دولت پایین است؟
در اینکـه چـرا سـهم مالیـات در GDP کشـور پاییـن اسـت، دلایل زیـادی وجـود دارد؛ بـرآورد آن زمـان مـا نشـان مـی‌داد بـرای اینکـه مالیـات بتوانـد منبـع اصلـی درآمدهـای دولـت شـود، بایـد سـهم آن در GDP بــه 15 درصــد برســد
در شماره قبل «ایران اقتصادی»، بررسی بخش نخست کتاب «درس‌هایی از هدفمندی یارانه‌ها» را آغاز و جزئیات آن را منتشر کردیم. این کتاب به اجرای طرح تحول اقتصادی در زمان فعالیت دولت‌های نهم و دهم می‌پردازد و چگونگی برنامه‌ریزی برای پرداخت یارانه‌ها را نیز تشریح کرده است. نویسنده کتاب در گفت‌و‌گو با محمدرضا فرزین، دبیر ستاد هدفمندی یارانه‌ها در دولت محمود احمدی‌نژاد، مباحث گوناگونی را در خصوص نحوه اجرایی شدن هدفمندی یارانه‌ها مطرح کرده است. در شماره امروز نیز توضیحاتی پیرامون طرح تحول مالیاتی ارائه شده است.
قبــل از پرداختــن بــه بحــث هدفمنــدی، عنــوان شــد یکــی از محورهــای طــرح تحــول اقتصـادی محـور مالیـات بـود. در سـال 1390 لایحه اصلاح مالیات‌های مسـتقیم را ارائـه کردیـد کــه تصویــب نشــد. آســیب شناســی دولــت و محورهــای اصلــی اصلاح مالیــات در ایــران چــه بــود؟
اصلاح نظـام مالیاتـی کشـور اهمیـت کمتـری از یارانه‌ها نداشـت. لـذا بخش عمـده‌ای از تلاش دبیرخانـه و در مجمـوع وزارت اقتصـاد بـر طرح‌های اصلاحی ایـن حـوزه متمرکـز شـد. یکـی از بخش‌های مهـم ایـن اصلاحات پیگیـری پروژه‌های طـرح تحـول مالیاتـی بـود کـه در آن سال‌ها توسـط سـازمان امـور مالیاتـی و در رأس آن علـی عسـکری و معاونان وی صـورت می‌پذیرفـت. امـا حـوزه بعـدی اصلاحات مالیاتـی، موضـوع تهیـه لایحه اصلاح نظـام مالیاتـی بـود کـه در دبیرخانـه یعنـی معاونـت امـور اقتصـادی وزارت اقتصـاد صـورت می‌گرفـت. بــرای انجــام ایــن موضــوع تخصصــی و بــا اهمیــت، کارگروهــی متشــکل از افــراد متخصــص مالیاتــی کشــور و افــراد حاضــر در دولــت تشــکیل شــد و بــا برگــزاری جلســات مســتمر آن لایحه نهایــی و بــه دولــت پیشــنهاد شــد.
اعضای این کارگروه چه کسانی بودند؟
ایـن کارگـروه بـا مسـئولیت مـن تشـکیل می‌شـد و آقای محمـد پاریـزی کـه آن زمـان قائـم مقـام طرح تحول مالیاتی مـن در معاونـت اقتصـادی وزارتخانـه بـود از اعضـای کارگـروه بـود و بـار اصلـی کار بـر دوش وی بـود. آقای پناهـی کـه آن زمـان معـاون ارزش افـزوده سـازمان مالیاتـی بـود بـه همـراه آقای زمانـی از سـازمان مالیاتـی بـه ایـن جلسـات دعـوت می‌شـدند.
صاحبنظـران بیـرون از دولـت هـم آقایـان جمشـید پژویـان و علـی طیب‌نیـا بودنـد. آقای طـاری بخـش رئیـس شـورای عالـی مالیاتـی و آقایـان تقی‌نژاد عمـران و ماهــرو به‌عنوان صاحبنظــران حــوزه صنعــت و بنگاه‌های اقتصــادی، غلامرضا سلامی به‌عنوان صاحبنظـر و آقای کاظمـی نماینـده سـازمان حسابرسـی و آقای محمـدی حسـینه کـه حقـوقدان بودند در ایـن جلسـات حضـور داشـتند.
محورهـای اصلـی طـرح تحـول مالیاتـی توسـط ایـن کمیته تعیین شـد یـا اینکـه در جلسـات طرح تحـول بـا رئیس جمهـور ایـن اتفـاق صـورت گرفـت؟ ممکن اسـت ایـن محورهـا را توضیـح دهید.
مباحـث اولیـه و دیدگاه‌های کلان در کارگـروه اصلـی مطـرح شـده بـود. یعنـی آسـیب شناسـی نظـام مالیاتـی کشـور را تهیـه کـرده بودیـم و در جلسـات کارگـروه اصلـی در خصـوص کلیـات بحـث شــده بــود، امــا تهیــه محورهــای اصلــی وظیفــه ایــن کمیتــه تخصصــی بــود. در ســال 89 تقریباً 50 درصـد هزینه‌های دولـت از طریـق مالیـات تأمین می‌شـد. یعنـی در آن سال‌ها نفـت همچنـان نقـش اساسـی در تأمین مالـی دولـت داشـت. طـی سال‌های 88-81 متوسـط سـهم در آمـد مالیاتـی در GDP حـدود 8 درصـد بـود. خـب ایـن سـهم بسـیار کـم بـود و بـا ایـن وضعیـت دولـت نمی‌توانسـت از نفـت رهایـی یابـد. چـرا کـه اگـر خودمـان را بـا ترکیـه مقایسـه می‌کردیـم ایـن رقـم در ترکیـه حـدود 18/6 درصـد بـود و حتـی بسـیاری از کشـورهای نفتـی هـم سـهم بهتـری از مـا داشـتند. امـا مسأله بدتـر از آن، سـهم هـر یـک از اجـزای درآمـد مالیاتـی در کل درآمدهـای دولـت بـود کـه وضعیـت بسـیار نامناسـبی بـود. بـرای مثـال طـی سال‌های 88-86 سـهم مالیـات مشـاغل در درآمـد مالیاتـی تنهـا 4/5 درصـد بـود امـا مالیـات بـر حقـوق 7/7 درصـد بـود یعنـی کارمنـدان و حقـوق بگیرها بیشـتر از کسـبه و بازاری‌ها مالیـات می‌دادنـد. از طـرف دیگـر نزدیـک بـه 38 درصـد مالیات‌ها نیـز متعلـق بـه مالیـات بـر نفـت و شـرکت‌های دولتـی بـود.
البتـه بیـان ایـن نکتـه ضـروری اسـت کـه وقتـی می‌گوییـم سـهم مالیـات در مخـارج دولـت یـا سـهم آن در«جی دی پی» کـم اسـت ممکـن اسـت ایـن تصـور ایجـاد شـود کـه دولـت در ایـران هزینـه اندکی را نسـبت بـه سـایر کشـورها بـه مـردم تحمیـل می‌کنـد و ایـن هزینـه بایـد افزایـش یابـد. در حالـی کـه واقعیـت ایـن نیسـت، بلکـه دولـت در اقتصـاد ایـران دخالت‌های گسـترده بودجـه‌ای و غیربودجـه‌ای آن هـم به‌صورت کـور دارد. اتفاقاً دولـت در بسـیاری از جاهـا مثـل حـوزه تولیـد کالاهـای عمومـی ماننـد آمـوزش، بهداشـت، تولیـد علـم و... کـه بایـد حضـور مناسـب داشـته باشـد حضـور مناسـبی نـدارد، امـا در حوزه‌هایی کـه نبایـد حضـور داشـته باشـد حضـور پررنگـی دارد. امـا اینکـه دولـت چگونـه خـود را تأمین مالـی می‌کنـد، تجربـه گذشـته نشـان می‌دهـد یکـی از ایــن روش‌ها مالیــات تورمــی اســت. یعنــی بــا اســتفاده از روش‌های متفــاوت پایــه پولــی را افزایـش می‌دهـد و افزایـش پایـه پولـی منجـر بـه تـورم می‌شود و ایـن تـورم ارزش دارایی‌های مــردم را کاهــش می‌دهــد. بنابرایــن وقتــی می‌گوییــم ســهم مالیــات در بودجــه دولــت انــدک اسـت منظـور مالیـات متداولـی اسـت کـه در چهارچوب سـازمان مالیاتـی کشـور اخـذ می‌شـود. دلایل ایــن موضــوع نیــز بســیار زیــاد اســت و برخــی از ایــن دلایل تاریخــی و برخــی نهــادی اسـت.
یکــی از آنها ضعــف در نظــام اطلاعات اقتصــادی کشــور اســت. البتــه ایــن ضعف‌ها منشأ بســیاری از مشکلات در حــوزه مدیریــت اقتصــادی اســت. یعنــی در ایــن خصــوص کمتــر سـرمایه‌گذاری کرده‌ایم و همیـن موضـوع هـم باعـث شـده در هـر حـوزه‌ای حتـی یارانه‌ها نیـز بـا ایــن مشــکل مواجــه شــویم. موضـوع دیگـر، گسـتردگی اقتصـاد زیرزمینـی بـود کـه در آن سال‌ها بـرآورد 24 درصـد کل اقتصـاد کشـور را داشـتیم. از طـرف دیگـر بخـش گسـترده‌ای هـم مشـمول معافیـت مالیاتـی می‌شـدند بـه طـوری کـه حـدود 41 درصـد اقتصـاد کشـورمان از مالیـات معـاف بودنـد.
ضعــف در زیرســاخت‌های ســازمان مالیاتــی و قوانیــن و مقــررات پیچیــده و همچنیــن ضعــف ضمانــت اجرایــی از عمده‌ترین ضعف‌های ایــن حــوزه در آن سال‌ها بــود.
بــا ایــن آسیب شناسـی انجـام شـده، کمیتـه تخصصـی کار خـود را از تیرمـاه سـال 90 بـرای بازبینـی قانـون موجــود مالیات‌ها آغــاز کــرد. در ابتــدا محورهــای اصلاحات مالیاتــی را تعییــن کردیــم، یعنــی اینکــه: اول با تعریف پایه‌های جدید مالیاتی نقش مالیات در تأمین مالی دولت افزایش یابد.
دوم اینکه مالیات مورد تمکین عموم جامعه نیست و این موضوع باید در قانون تقویت شود. سـوم اینکـه دسـتگاه اجرایـی جمـع‌آوری مالیات ناکاراسـت. ایـن دسـتگاه از اطلاعات و کارآمدی لازم بـرای جمـع‌آوری مالیـات برخـوردار نیسـت و بایـد در قانـون مذکـور مـوارد لازم دیده شـود.
توضیـح بیشـتری دربـاره محورهـای اصلاح بفرماییـد. مثل ایـن اصـل کـه مالیـات مـورد تمکیـن نیسـت یـا دسـتگاه اجرایـی مالیـات ناکاراسـت، می‌تواند بخشـی از آسـیب‌شناسـی نظـام مالیاتی کشـور باشـد.به طـور دقیـق‌تر بگوییـد بـرای اصلاح مـوارد ذکـر شـده چگونـه عمـل شـد؟
بـرای اینکـه مالیـات مـورد تمکیـن جامعـه قـرار گیرد بـه موضوعاتـی ماننـد برقـراری ضمانت‌های اجرایـی و پیش‌بینی دادگاه‌های خـاص پرداختـه شـد و تلاش شـد تـا نسـبت بـه حـذف سیسـتم مالیـات علـی الـرأس و جایگزینـی آن بـا پذیـرش اظهارنامه‌ها اقـدام شـود. تلاش شــد در لایحه پیشــنهادی فــرار مالیاتــی به‌عنوان جــرم عمومــی تلقــی شــود.
در مــورد کارآمــدی دســتگاه اجرایــی جمــع‌آوری مالیــات، اولیــن محــور ایجــاد ســامانه یکپارچــه اطلاعات مالیاتـی بـود. یعنـی سـامانه‌ای کـه تمـام اطلاعات اقتصـادی مـردم و بنگاه‌ها، بانک‌ها، شـهرک‌ها و سـایر سـازمان‌های اقتصـادی را شـامل شـود. به همیـن دلیـل محـور تحـول در نظـام مالیاتـی اسـتقرار طــرح جامــع مالیاتــی بــر مبنــای روش مکانیــزه و یکپارچــه الکترونیکــی بــود. بخــش دوم تعریــف پایه‌های مالیاتــی جدیــد در کنــار موضــوع بازبینــی پایه‌های موجــود مالیاتــی و تمرکــز بــر ســاده‌سازی و ایجـاد شـفافیت در آنها بـود.
یکـی از پایـه‌هـای مالیاتـی در قانـون، مالیـات بـر ارث اسـت. در ایـن باره اتفاقـی صـورت گرفـت؟
مالیــات بــر ارث در آن ســال‌ها نقــش بســیار کمــی در درآمدهــای مالیاتــی دولــت داشــت. بــه طـوری کـه در سـال 89 مجمـوع دریافتـی دولـت بابـت مالیـات بـر ارث حـدود 160 میلیـارد تومـان یعنـی 5 درصـد از درآمدهـای مالیاتـی دولـت بـود. امـا هزینـه جمـع آوری آن خیلـی زیـاد بـود چـون پرونـده ارث هیچ گاه قابـل امحـا نبـود. در قانـون بـا اجـزای درآمـدی ارث برخـورد متفاوتـی شـد. مثلاً اگـر ارث متوفـی، منـزل مسـکونی بــود بــا ارزش معاملاتی کــه در آن زمــان حــدود 1/3 میلیــارد تومــان ارزش واقعــی ملــک بــود ارزش‌گـذاری می‌شـد، امـا سـرقفلی بـا قیمـت روز ارزیابـی می‌شـد یـا مثلاً پـول متوفـی در بانـک مشــغول 20 درصــد مالیــات می‌شــد. در ایــن روش هزینــه اجتماعــی وصــول آن و از طــرف دیگــر احتمـال فسـاد نیـز بالا بـود. در لایحه اصلاحی نـگاه مالیـات بـر ارث تغییـر کـرد، بـه گونـه‌ای کـه نوعـی انتقـال ثروت باشـد و همیـن کـه انتقـال صـورت گرفـت، مالیـات بـر آن وضـع شـود، یعنـی مالیـات بـر انتقـال آن وضـع شـد.
در شــرایط فعلــی کشــور مباحــث زیــادی در خصــوص مالیــات برعایــدی ســرمایه مطــرح می‌شــود. بســیاری از نماینــدگان مجلــس و کارشناســان اقتصــادی بــه ضــرورت اجــرای آن تأکیــد دارنـد. ابتـدا توضیـح دهیـد مالیـات بـر عایـدی سـرمایه چیسـت. ضمـن اینکـه ایـن سـؤال وجـود دارد کــه چــرا دولــت در ســال 90 بــه ایــن موضــوع نپرداخــت؟
مالیـات برعایـدی سـرمایه یـا (capitalgaintax(CGT به صـورت بسـیار سـاده مالیـات بـر تفـاوت قیمـت فـروش بـا خریـد اسـت. در سـال 1390 در طـرح اولیـه پیشـنهادی سـازمان مالیاتـی این مالیات نیـز پیش بینی شـده بـود. طرفـداران ایـن پایـه مالیاتـی معتقـد بودنـد ایـن پایـه مالیاتـی یکـی از توصیه‌هـای بانـک جهانـی و صنـدوق بین‌المللـی پـول اسـت و کارکـرد بسـیار خوبـی در جلوگیـری از معاملات مکـرر املاک و مستغلات در کشـوری ماننـد اسـپانیا داشـته اسـت.
بدیـن شـکل کـه آنهـا جـدول ارزش روز املاک را تهیـه کردنـد و مثلاً اگـر قیمـت روز ملـک خریـداری شـده توسـط فـردی یـک میلیـارد تومـان اسـت و سـال بعـد آن را 1/2 میلیـارد تومـان بفروشـد بـه مـابـهالتفـاوت حاصلـه مالیـات 9 درصـدی وضـع می‌شـود.
از محاسـن دیگـری کـه بـرای ایـن پایـه مالیاتـی ذکـر می‌شـد ایـن بـود کـه بـا وضـع آن می‌توانیـم اطلاعات دقیق‌تـری از منابـع ثـروت و املاک در کشـور داشـته باشـیم. البتـه توصیـه ایـن بـود کـه بهتـر اسـت ایـن مالیـات را از املاک و مستغلات شـروع کنیـم. البتـه قـرار بـود ایـن مالیـات بـر تمـام عوایـد سـرمایه ماننـد سـود ناشـی از خریـد و فـروش سـکه و سـهام و سـود سـپرده‌های بانکـی وضـع شـود. آخرین نقطه قوت این پایه مالیاتی نیز کمک آن به بهبود توزیع درآمد در جامعه است.
امـا منتقدان معتقـد بودنـد اول ایـنکه مالیـات جلـوی تحـرک سـرمایه را می‌گیـرد و مـا در کشـور بـه تحـرک سـرمایه در بازارهـای مختلـف نیـاز داریـم. دوم مسـأله تـورم در اقتصـاد ایـران اسـت. بخش زیـادی از فاصلـه قیمـت خریـد و فـروش در ایـران ناشـی از تـورم اسـت. لـذا نمی‌تـوان بـه آن gain یـا سـود اطلاق کرد کـه از آن مالیـات گرفـت. همیـن مسـأله را در مـورد سـود شـرکت‌ها داریـم. چـون نـرخ استهلاک در بنگاه‌هـای کشـور واقعـی نیسـت، لـذا سـود شناسـایی شـده موهـوم اسـت و مـا در کشــور ســود موهــوم تقســیم می‌کنیــم. به همیــن دلیــل بنگاه‌هــا همــواره نیــاز شــدید بــه تأمیــن مالــی دارنـد و منابـع لازم داخلـی بنگاه‌هـا کفایـت لازم بـرای اداره آنهـا را نـدارد.
نقــد دیگــر ایــن بــود کــه مــا در کشــور بــر بســیاری از ســودهای واقعــی هــم مالیــات وضــع نمی‌کنیــم. مثلاً ســود اوراق مشــارکت، ســود ســهام و ســود ســپرده‌های بانکــی همگــی از مالیــات معـاف هسـتند و تنهـا مالیـات بـر سـود سـرمایه همـان مالیـات بـر سـود شرکت‌هاسـت کـه معـادل 25 درصـد اسـت، بنابرایـن در سـال 90 ایـن پایـه مالیاتـی در اصلاحات قانـون مالیـات گنجانـده نشـد.
یکـی از پایه‌هـای مالیاتـی جدیـدی کـه شـما چندیـن بـار در مصاحبه‌هـای قبلـی بـه آن اشـاره کرده‌ایـد مالیـات بـر جمـع درآمـد اسـت. شـما قبلاً اشـاره کـرده بودیـد کـه ظاهـراً ایـن پایـه مالیاتـی را در لایحه گنجانـده بودیـد امـا در لایحه پیشـنهادی دولـت یازدهـم بـه مجلـس اثـری از ایـن پایـه مالیاتـی نبـود. لطفـاً در خصـوص سرنوشـت و اهمیـت آن بیشـتر توضیـح دهیـد.
بلـه، سرنوشـت ایـن پایـه مالیاتـی در قوانیـن مالیاتی کشـور بسـیار عجیـب اسـت. پایه مالیـات بر جمع درآمـد بـرای اولیـن بـار در سـال 1345 در قانـون مالیات‌هـا گنجانـده شـد و بـرای اجـرای آن شـرکت خدمـات ماشـینی در وزارت اقتصـاد تأسـیس شـد. مالیـات بـر جمع درآمد شـامل امـور درآمـدی از جمله درآمـد حقـوق، درآمـد اتفاقـی، اجـاره املاک، انتقـال املاک و... بـود امـا عملاً اجرایـی نشـد، چـون هیـچ فـردی اظهارنامـه مالیاتـی نمـی‌داد.
در قانـون سـال 1366 مجـدداً پیـش‌بینـی شـد کـه بـرای حقـوق مشـاغل، درآمـد اتفاقـی، فـروش و سـرقفلی املاک، سـود سـهام بورسـی و غیـره درآمدهایـی پیـش‌بینی شـده بـود امـا از آنجـا کـه سـایر قوانینـی کـه در قانـون دیـده شـده بودند بـا آن مغایرت داشـتند مجـدداً در سـال 1380 حـذف شـد. بـرای مثـال سـود سـهام از مالیـات معـاف شـد، مالیـات در فـروش سـهام بورسـی مشـمول 0/5 درصـد مالیـات مقطـوع و فـروش سـهام غیربورسـی مشـمول 4 درصـد مقطوع شـد.
نهایت درآمـد خـارج از کشـور هـم کـه قابـل شناسـایی نبـود و روش‌هـای شناسـایی مناسـبی برای آن وجـود نداشـت، بـه همیـن دلیـل حـذف شـد. به عبـارت دیگـر تنهـا 3 درآمـد بـود کـه مشـمول مالیـات می‌شـد، ایـن 3 درآمـد هـم حقـوق، درآمـد صاحبـان مشـاغل و شـرکت‌ها و درآمـد اجـاره املاک بـود.
بنابراین یک بار دیگر این پایه مالیاتی با اهمیت در سال 1390 در کمیته تخصصی مالیات مطرح شد. طرفـداران ایـن پایـه مالیاتـی از جملـه آقـای جمشـید پژویـان معتقـد بودنـد محـور اصلـی اصلاح پایه‌هـای مالیاتـی مـا بایـد مالیـات بـر مجمـوع درآمـد باشـد، بانـک مرکـزی بایـد اجبـار کنـد تـا تمـام معاملات از طریـق سیسـتم بانکـی صـورت گرفتـه و سـازمان مالیاتـی خـارج از فراینـد بانکـی هیـچ معاملـه‌ای را نپذیـرد تـا بتوانیـم جریـان وجـوه را کنتـرل کنیـم. طرفـداران ایـن پایـه مالیاتـی معتقـد بودنـد سـهم مالیـات بـر اشـخاص حقیقـی در ایـران حـدود 32 درصـد اسـت امـا ایـن سـهم در کشـورهای پیشـرفته حـدود 80 درصـد اسـت. به عبـارت دیگـر در کشـورهای پیشـرفته تشـخیص مالیـات اشـخاص حقیقـی قـوی اسـت، لـذا آنهـا می‌تواننـد مالیـات بـر اشـخاص و کسـبه قـوی داشـته باشـند. ایـن کشـورها امـروز تلاش می‌کننـد مالیـات کمتـری بـر سـرمایه وضـع کـرده و مالیـات بیشـتری بـر مجمـوع درآمـد وضـع کننـد.
قبـل از اینکـه نظـرات مخالفـان ایـن پایـه مالیاتـی را بفرماییـد، لطفـاً در خصـوص ایـن مالیـات توضیـح بیشـتری دهیـد. منظـورم تعریـف و نحـوه اجـرای آن اسـت؟
مالیــات بــر جمــع درآمــد یعنــی اینکــه تمــام اشــکال درآمــدی ماننــد حقــوق مشــاغل، درآمدهــای اتفاقــی، املاک، بســاز بفروشــی، ســرقفلی، ســود ســهام و ســایر اشــکال آن علاوه بــر اینکــه مشــمول مالیــات قانونــی می‌شــوند، اگــر جمــع آنهــا از رقــم مشــخصی بیشــتر شــد مشــمول مالیــات بــر جمــع درآمــد نیــز می‌شــود. مثلاً اگــر همـه اجــزای درآمــدی شــما در ســال پــس از پرداخــت مالیات‌هــای قانونــی جمع شــان بیشــتر از 100 میلیــون تومــان شــد، مثلاً 120 میلیـون تومـان شـد، در این صـورت شـما بایـد بابـت 20 میلیـون تومـان اضافـه درآمدتـان مالیـات بپردازیـد. بـرای مثـال مطابـق قانـون مالیـات بـر سـود شـرکت ها 25 درصـد بـر آن مالیـات وضـع می‌شــود. هــر چــه ایــن اضافــه درآمــد بیشــتر شــود، می‌تــوان مالیــات بیشــتری گرفــت، یعنــی مالیــات تصاعــدی خواهــد بــود.
البتــه اجــرای ایــن پایــه مالیاتــی نیازمنــد ایــن اســت کــه همـه افــراد حقیقــی هــر ســال مشــابه اشـخاص حقوقـی اظهارنامـه مالیاتـی تکمیـل و تمـام درآمدهـای خـود را در اظهـارنامـه اعلام کننـد. البتــه آنچــه در امریــکا و انگلســتان اجــرا می‌شــود بــه گونــه‌ای اســت کــه اشــخاص حقیقــی اجــزای هزینــه‌ای خــود را نیــز اظهــار می‌کننــد یعنــی ایــن اظهــار بــه تفکیــک درمــان، آمــوزش و... اســت. لـذا ایـن پایـه درآمـدی بـرای شناسـایی در طـرح هدفمنـدی یارانه‌هـا نیـز مناسـب اسـت. یعنـی اگـر فـردی پـس از لحـاظ هزینه‌هـا از میـزان مشـخصی بیشـتر درآمـد داشـت، بایـد مالیـات بدهـد و اگـر کمتـر درآمـد داشـت بایـد یارانـه بگیـرد.
نظرات یا به عبارتی دلایل مخالفان چه بود؟
مخالفــان معتقــد بودنــد بــرای اجــرا، توأمــان بــه اطلاعات درآمــد و هزینــه نیــاز داریــم و ایــن اطلاعات در ایـران شـفاف نیسـت. از طـرف دیگـر معتقـد بودنـد در سیسـتمی می‌توانیـم مالیـات بـر جمـع درآمـد داشـته باشـیم کـه خنثـی‌گرایـی داشـته باشـیم. بـه ایـن معنـی کـه بـه تمـام درآمدهـا یک نـرخ مالیـات وضـع شـود.در آن زمـان اعمـال چنیـن سیاسـتی امـکان‌پذیـر نبـود. بنابرایـن در این خصـوص اجماعـی بیـن اعضـا در کمیتـه صـورت نپذیرفـت، چـون مخالفاـن و موافقان جدی داشـت.درنهایتـ نظـر کمیتـه تخصصـی در کارگـروه اصلـی تحـول اقتصـادی مطـرح شـد و کارگـروه بـر اعمـال ایـن پایـه مالیاتـی تأکیـد کـرد و ایـن پایـه نیـز در لایحه گنجانـده شـد.
بـه نظرتـان ایـن پایه‌هـای مالیاتـی می‌توانسـت مشـکل پاییـن بـودن سـهم مالیـات بـر درآمـد دولـت یـا بـر تولیـد ناخالـص ملـی را اصلاح کـرده و آن را افزایـش دهـد؟
در اینکـه چـرا سـهم مالیـات در GDP کشـور پاییـن اسـت، دلایل زیـادی وجـود دارد. بـرآورد آن زمـان مـا نشـان مـی‌داد بـرای اینکـه مالیـات بتوانـد منبـع اصلـی درآمدهـای دولـت شـود بایـد سـهم آن در GDP بــه 15 درصــد برســد.
ایــن در حالــی اســت کــه در برخــی از کشــورها ســهم مالیــات در GDP حتــی بــه 50 درصــد نیــز می‌رســد. در ایــن بــاره چنــد نکتــه وجــود دارد: اول اینکــه در ایـن کشـورها ماننـد ترکیـه یـا کشـورهای اروپایـی یکـی از مهم‌تریـن پایه‌هـای مالیاتـی مالیـات بـر حامل‌هــای انــرژی اســت. در حالــی کــه مــا در ایــران از ایــن حامل‌هــا ماننــد بنزیــن و گازوئیــل نــه تنهــا مالیــات نمی‌گیریــم بلکــه بــه آنهــا یارانــه هــم می‌دهیــم.
مالیــات بســیار بــا اهمیــت دیگــر در ایـن کشـورها مالیـات بـر سـیگار، مشـروبات الکلـی، لـوازم آرایشـی، مراکـز تفریحـی و قمارخانه‌هـا و... اسـت. از طـرف دیگـر در اروپـای مرکـزی عملیـات حقـوق بازنشسـتگان و تعهـدات حقـوق آنهـا را در پرداخـت، دولـت انجـام می‌دهـد، لـذا دولـت هـر آنچـه می‌گیـرد در مالیـات اشـخاص حقیقـی طبقـه‌بنــدی می‌شــود. بنابرایــن تــا رســیدن بــه آن نســبت‌ها راه طولانی در پیــش داریــم. بایــد اصلاحات اساســی در ســایر حــوزه‌هــا صــورت بگیــرد تــا بتوانیــم ایــن نســبت‌ها را بــه ســطح ســایر کشــورها برسـانیم.
طـرح تحـول مالیاتـی دو بخـش اساسـی داشـت کـه یکـی از آنهـا اصلاح قانـون بـود کـه توضیحـات آن را ارائـه کردیـد. سـؤال ایـن اسـت ارکان مهـم طـرح جامـع مالیاتـی که در سـازمان مالیاتـی دنبـال می شـدند چـه بودنـد؟
بلـه، همیـن طـرح جامـع مالیاتـی در سـازمان مالیاتـی دنبـال می‌شـد و از سـال‌ها قبـل آغـاز شـده بـود.
ایـن طـرح بـا شـرکت فرانسـوی بـول آغـاز شـده بـود. ایـن طـرح اهـداف اساسـی را در تغییـر نظـام اجرایـی مالیـات دنبـال می‌کـرد. اولیـن هدفـش ایـن بـود کـه سیسـتم مالیاتـی کشـور یکپارچـه شـود. یعنـی هـر فـرد بتوانـد از هـر نقطـه کشـور بـه سیسـتم مالیاتـی وارد شـود و از طـرف دیگـر از لحـاظ درونـی سـازمان نیـز، سـطح دسترسـی بـه اطلاعـات ماننـد سیسـتم شـتاب بانکی هوشـمند شـود.
دومیــن هــدف ایــن بــود کــه ســاختار آن وظیفــه‌ای شــود. در روش قبلــی یــک حــوزه مالیاتــی به عنـوان پیمانـه همـه کارهـا را خـودش انجـام مـی‌داد، ولـی قـرار بـود کـه بـا یکپارچگـی و هوشـمند شـدن آن وظایـف نیـز تخصصـی شـود. از لحـاظ عملیاتـی نیـز بـا اجـرای طـرح قـرار بـود تسـلیم اظهارنامـه الکترونیکـی شـود، امضـای الکترونیکــی اخــذ شــود وهمه مــراودات، اعتراض‌هــا، پیگیری‌هــا و اعلام مراجعــات بــه صــورت الکترونیکــی و پرتــال باشــد. لــذا تمــام ارتباطــات بــا مــؤدی به صــورت غیرحضــوری باشــد.
اگــر ارتبـاط حضـوری نیـز وجـود داشـته باشـد باجـه‌ای بـرای خدمـات مؤدیـان تعریـف شـود کـه پشـت باجــه اپراتــوری کــه از طــرف سیســتم هدایــت می‌شــود قــرار بگیــرد. در ایـن شـرایط قـرار بـود پرونده‌هـای مالیاتـی از تملـک حوزه هـای مالیاتـی خـارج شـده و بـه مالکیـت سـازمان درآینـد. در ایـن صـورت سـازمان پرونده‌هـا را بـر اسـاس میـزان ریسـک طبقـه‌بنـدی کنـد و در مـورد مؤدیـان بـا ریسـک بالاتر بررسـی بیشـتری صـورت پذیـرد.
حـال اگـر یـک مـؤدی اظهـارنامـه ندهـد برایـش شـبه اظهارنامـه تهیـه و ارسـال شـود و مثلاً تـا 30 روز از وی پاسـخ خواسـته شـود. در ایـن صـورت همانطـور کـه عـرض کـردم سـاختار سـازمان مالیاتـی هـم وظیفـه ای شـود و وظایـف یـک پرونـده توسـط حوزه‌هـای تخصصـی صـورت پذیـرد.
بــــرش
مالیات بر عایدی سرمایه دقیقا چیست؟
مالیـات برعایـدی سـرمایه یـا (capitalgaintax(CGT به صـورت بسـیار سـاده مالیـات بـر تفـاوت قیمـت فـروش بـا خریـد اسـت. در سـال 1390 در طـرح اولیـه پیشـنهادی سـازمان مالیاتـی این مالیات نیـز پیش‌بینی شـده بـود. طرفـداران ایـن پایـه مالیاتـی معتقـد بودنـد ایـن پایـه مالیاتـی یکـی از توصیه‌هـای بانـک جهانـی و صنـدوق بین‌المللـی پـول اسـت و کارکـرد بسـیار خوبـی در جلوگیـری از معاملات مکـرر املاک و مستغلات در کشـوری ماننـد اسـپانیا داشـته اسـت. بدیـن شـکل کـه آنهـا جـدول ارزش روز املاک را تهیـه کردنـد و مثلاً اگـر قیمـت روز ملـک خریـداری شـده توسـط فـردی یـک میلیـارد تومـان اسـت و سـال بعـد آن را 1/2 میلیـارد تومـان بفروشـد بـه مـابـهالتفـاوت حاصلـه مالیـات 9 درصـدی وضـع می‌شـود. از محاسـن دیگـری کـه بـرای ایـن پایـه مالیاتـی ذکـر می‌شـد ایـن بـود کـه بـا وضـع آن می‌توانیـم اطلاعات دقیق‌تـری از منابـع ثـروت و املاک در کشـور داشـته باشـیم.
بــــرش
حذف و اضافه چندباره یک پایه مالیاتی
پایه مالیـات بر جمع درآمـد بـرای اولیـن بـار در سـال 1345 در قانـون مالیات‌هـا گنجانـده شـد و بـرای اجـرای آن شـرکت خدمـات ماشـینی در وزارت اقتصـاد تأسـیس شـد. مالیـات بـر جمع درآمد شـامل امـور درآمـدی از جمله درآمـد حقـوق، درآمـد اتفاقـی، اجـاره املاک، انتقـال املاک و... بـود امـا عملاً اجرایـی نشـد، چـون هیـچ فـردی اظهارنامـه مالیاتـی نمـی‌داد. در قانـون سـال 1366 مجـدداً پیـش‌بینـی شـد کـه بـرای حقـوق مشـاغل، درآمـد اتفاقـی، فـروش و سـرقفلی املاک، سـود سـهام بورسـی و غیـره درآمدهایـی پیـش‌بینی شـده بـود امـا از آنجـا کـه سـایر قوانینـی کـه در قانـون دیـده شـده بودند بـا آن مغایرت داشـتند مجـدداً در سـال 1380 حـذف شـد.