چرا نقره‌داغ کردن آژانس نتیجه خواهد داد؟
دولت سیزدهم که توانست با دیپلماسی فعالانه، ترمز قطعنامه‌های سیاسی شورای حکام را بکشد اکنون مصمم است ماجراجویی غربی‌ها در سوءاستفاده سیاسی از تریبون آژانس و بیانیه‌خوانی علیه کشورمان را متوقف کند.
شب گذشته رافائل گروسی در بیانیه‌ای اعلام کرد ایران رسماً به ما از تصمیم خود برای لغو مجوز فعالیت چند نفر از باتجربه‌ترین بازرسان آژانس که برای راستی‌آزمایی فعالیت‌های این کشور ذیل توافقنامه پادمان‌های منع گسترش سلاح‌های اتمی تعیین شده بودند، خبر داده است. در این بیانیه آمده است، ایران با اقدام خود عملاً حدود یک‌سوم از باتجربه‌ترین بازرسان آژانس را از فعالیت خود در ایران بازداشته است. مدیرکل آژانس ضمن محکوم کردن این اقدام مدعی شد اکنون فعالیت‌های آژانس در زمینه راستی‌آزمایی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. ساعاتی بعد سخنگوی وزارت امور خارجه به این خبر واکنش نشان داد و ضمن تأیید تلویحی آن گفت: ایران پیشتر نسبت به عواقب سوءاستفاده‌های سیاسی از جمله تلاش برای سیاسی کردن فضای آژانس هشدار لازم را داده بود.
ماجرا از چه قرار است؟
روند همکاری‌های ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از اسفند ماه سال گذشته و سفر رافائل گروسی به تهران وارد دور جدیدی از روابط فنی و پادمانی شده و به صورت قابل توجهی در خصوص موضوعات فی‌مابین پیشرفت داشته است. این مهم را می‌توان از بسته شدن پرونده ادعای غنی‌سازی ۸۴ درصدی و همچنین بسته شدن پرونده یکی از سایت‌های ادعایی در پی نشست فصل گذشته مشاهده کرد.
همچنین در پی همین همکاری‌های فنی بود که ایران نصب تعدادی از دوربین‌های نظارتی البته بدون دسترسی آژانس را اجرایی کرد. عدم صدور قطعنامه‌های شورای حکام از اسفند سال گذشته تاکنون نشان می‌دهد آژانس همکاری‌های فنی و قانونی تهران را مورد توجه قرار داده و با نگرانی نسبت به واکنش تهران از صدور قطع نامه‌های سیاسی در شورای حکام عقب‌نشینی کرده است.
اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سه کشور اروپایی به همراه امریکا بدون توجه به همکاری‌های پادمانی ایران همچنان تلاش دارند تا با بیانیه‌خوانی سیاسی و قرائتی خلاف واقع از رفت و آمدهای دیپلماتیک و فنی، جمهوری اسلامی ایران را متهم به عدم همکاری کنند تا شاید بتوانند با این اقدامات بر فضای داخلی ایران تأثیر بگذارند.
ادعاهای واهی بی‌پاسخ نماند
با وجود همکاری‌های قانونی، پادمانی و سازنده ایران و آژانس، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست خبری و همچنین گزارش خود در نشست فصلی این نهاد که هفته گذشته برگزار شد، به تکرار ادعاهای بی‌پایه و اساس پرداخت و مدعی شد هیچ پیشرفتی در اجرای فعالیت‌های تعیین‌شده در توافق اسفند سال گذشته مبنی بر نصب و فعال‌سازی دوربین‌ها و همچنین دسترسی به دو سایت ادعایی، صورت نگرفته است.
اما واقعیت میدانی گویای آن است که آژانس هیچ‌گاه اسناد معتبری در خصوص مواد هسته‌ای اعلام‌نشده و فعالیت‌های مرتبط با هسته‌ای را در اختیار ایران نگذاشته و همواره به توضیحات ایران بی‌توجهی کرده است. علی‌رغم نداشتن تعهدات، ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه دسترسی داده و اطلاعات و توضیحاتی را در خصوص این دو مکان ادعایی ارائه داده است. با این حال، آژانس اسناد غیرمعتبری که شجاعت ارائه آن به ایران را هم ندارد مبنای بیانیه‌خوانی سیاسی خود قرار داده و توضیحات معتبر ایران را مورد توجه قرار نداده است. آژانس با وجود این کارشکنی‌ها انتظار دارد، دولت جمهوری اسلامی ایران برخلاف قانون اقدام راهبری مجلس شورای اسلامی، داده‌های دوربین‌ها را در اختیار آژانس قرار داده و حتی دوربین‌های جدیدی نیز در مکان دیگری نصب کند!
سه کشور اروپایی عضو برجام نیز با صدور بیانیه‌ای مشترک در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بدون اشاره به اینکه کدام طرف مقصر وضع موجود در اجرای توافقات سال ۹۴ است و باید گام‌های لازم را برای ازسرگیری اجرای آن بردارد، مدعی شدند ایران بیش از چهار سال است که تعهدات برجامی خود را نقض کرده است. خبرنگار سیاست خارجی ایرنا از یک منبع آگاه مطلع شده است که جمهوری اسلامی ایران در روزهای گذشته به اطلاع طرف‌های غربی رسانده است که نسبت به صدور هرگونه بیانیه علیه کشورمان و همچنین اتهام‌زنی به ایران باوجود اقداماتی که مبتنی بر حسن‌نیت در تعامل با آژانس صورت گرفته، واکنش قاطعانه نشان خواهد داد. اکنون ایران براساس حقوق حاکمیتی مصرح در ماده ۹ موافقتنامه جامع (پادمان بین ایران و آژانس INFCIRC ۲۱۴) مجوز فعالیت چند نفر از بازرسان آژانس را که تابعیت اروپایی نیز داشته‌اند، لغو کرده است.
انتظار برای عقب‌نشینی غرب
تجربه نشان داده است اقدامات متقابل و قاطعانه تهران، در برابر سیاسی‌کاری و اقدامات مخرب غرب در سوءاستفاده از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند به تغییر رفتار آنها منجر شود. نمونه این دیپلماسی فعالانه را می‌توان در کشیده شدن ترمز قطعنامه‌های شورای حکام مشاهده کرد. روند مخرب استفاده سیاسی از آژانس که از اسفند سال ۱۳۹۹ با صدور قطعنامه ضدایرانی توسط شورای حکام رقم خورده بود تا آبان سال ۱۴۰۱ ادامه داشت. ایران در جریان آخرین قطعنامه نشست شورای حکام که در آبان سال ۱۴۰۱ منتشر شد، رسماً اعلام کرد در پاسخ به این اقدام ضدایرانی، غنی‌سازی ۶۰ درصد را برای اولین‌بار در سایت راهبردی فردو آغاز کرده است. تعویض ماشین‌های سانتریفیوژ نسل اول با ماشین‌های پیشرفته، آغاز تجهیز سالنی جدید و اقدامات فنی و مهم دیگر از جمله واکنش‌هایی بود که نگرانی طرف غربی از تبعات تصمیم خود را به‌وجود آورد. از همین رو برای کشورهای اروپایی و امریکا محرز شد که ادامه این رویه مخرب در صدور قطعنامه ضدایرانی و تصاعد تنش با تهران می‌تواند پاسخ قاطعانه دیگری را در پی داشته باشد. روند واکنش‌های قاطعانه دستگاه‌های تصمیم‌گیر دولتی باعث شد از اسفند سال گذشته تاکنون و با وجود برگزاری سه نشست فصلی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ قطعنامه ضدایرانی را توسط شورای حکام منتشر نکند.
دولت سیزدهم اکنون با هوشیاری کامل اجازه جایگزین شدن بیانیه ضدایرانی با قطعنامه شورای حکام را نخواهد داد و اعلام کرده است که بیانیه‌خوانی سیاسی علی‌رغم همکاری‌های موجود را نمی‌پذیرد. ایران مصمم است که طرف مقابل را همچون مسأله قطعنامه‌های شورای حکام مجبور به عقب‌نشینی کند.
این رویه نشان می‌دهد آژانس و کشورهای اروپایی باید از این تاریخ به بعد، منتظر پاسخ و واکنش قاطعانه ایران به بیانیه‌های خود در حاشیه نشست‌های آژانس و سوءاستفاده سیاسی از این نهاد فنی باشند چرا که تکرار رویه مخرب غرب می‌تواند اقدامات مبتنی بر حسن‌نیت ایران را تحت‌الشعاع قرار دهد.