نوسازی شبکه فرسوده آبرسانی در دولت سیزدهم
بر اساس بررسی‌ها 20 درصد شبکه آبرسانی کشور یعنی ۶۵ هزار کیلومتر آن فرسوده بوده که اصلاح و بازسازی آن چیزی حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد
تعویض سالانه 300 کیلومتر از شبکه‌های فرسوده توزیع آب با هدف جلوگیری از هدررفت آب در کشور.
فرسوده بودن شبکه آبرسانی در کشور دست‌کم عامل هدررفت 15.7 درصد از آب شرب کشور به شمار می‌رود. هدررفت آب در ایران چندین عامل دارد که یکی از این موارد فرسوده بودن شبکه توزیع آب در کشور است. از قرار معلوم 20 درصد شبکه آبرسانی کشور یعنی ۶۵ هزار کیلومتر آن فرسوده بوده که اصلاح و بازسازی آن چیزی حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. آمار و ارقام مربوط به منابع آب در کشور از شرایط نامطلوب این بخش حکایت دارد و وضعیت وخیم سفره‌های آب زیرزمینی و برخی زیست‌بوم‌های آبی نیز دلالت بر وجود بحران آب در کشور دارد.
بررسی وضعیت موجود بخش آب بیانگر آن است که منابع آب تجدیدشونده کشور نسبت به متوسط بلندمدت کاهش چشمگیری داشته است. علاوه بر آن آمار و ارقام نشان می‌دهند بیشتر از 70 درصد از منابع آب تجدیدشونده کشور استحصال و مصرف می‌شود. این موارد در کنار پیش‌بینی تداوم خشکسالی در کشور و تغییر اقلیم، حاکی از وقوع بحران آب است. معاون راهبردی و نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اعلام اینکه سالانه ۳۰۰ کیلومتر از شبکه‌های فرسوده توزیع آب کشور تعویض می‌شود گفته است که اصلاح شبکه‌های فرسوده آب بخشی از اقدام‌های فنی برای مدیریت مصرف است که سالانه حدود ۳۰۰ کیلومتر از شبکه‌های توزیع آب کشور که فرسوده شده‌اند تعویض می‌شود.
هاشم امینی افزوده است که تعویض شبکه‌های فرسوده سبب کاهش میزان هدررفت آب می‌شود که این یک نوع مدیریت توزیع و تأمین آب در شبکه‌های آب است و اصلاح انشعاب‌های آب، تعویض کنتورها و همچنین عملیات مستمر نشت‌یابی شبکه که به صورت یک کار روزمره انجام می‌شود را بخش دیگری از اقدام‌های فنی مدیریت مصرف برشمرد.
از هدررفت جدی آب به‌عنوان یکی از پیامد‌های مهم شبکه‌های فرسوده آب در کشور یاد می‌شود.
در حال حاضر هدررفت آب به دو شیوه فیزیکی و واقعی و هدررفت ظاهری صورت می‌پذیرد. هدررفت واقعی آب شامل بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع بوده، بدون آنکه مصرف شود و به صورت نشت‌های مختلف از شبکه به هدر می‌رود.
این نوع هدررفت شامل نشت از خطوط انتقال، نشت از شبکه توزیع، نشت از انشعاب، نشت از مخازن شبکه و سرریز از مخازن شبکه می‌شود.
از قرار معلوم میزان هدررفت فیزیکی و واقعی آب از شبکه توزیع در محدوده 15.7 درصد است. متوسط هدررفت آب در کشور‌های در حال توسعه ۲۰ درصد و در کشور‌های توسعه‌یافته ۸ درصد است.
هدررفت ظاهری آب هم شامل بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع بوده که به صورت‌های مختلف توسط مشترکین مصرف می‌شود ولی درآمدی برای شرکت‌ها ندارد. به عبارت دیگر این بخش از آب ظاهراً به هدر می‌رود، ولی به انواع مختلف از جمله مصارف غیرمجاز، خطای مدیریت داده‌ها و سیستم و عدم دقت تجهیزات اندازه‌گیری مصرف می‌شود. برآورد می‌شود قیمت تمام شده آب در بخش بهره‌برداری 4 هزار تومان و در بخش اجرا حدود 6 هزار تومان باشد. به عبارتی تأمین هر مترمکعب آب شرب برای دولت 10 هزار تومان هزینه دربر دارد، هرچند در بخش خانگی به طور متوسط کمتر از یک‌هزار تومان به ازای مصرف هر مترمکعب، از مشترکان دریافت می‌شود.
با این حال متوسط رقم دریافتی از مشترکان در همه بخش‌های مصرفی، یک‌هزار و 500 تومان به ازای هر مترمکعب است. برخی بر این باورند که میزان هدررفت آب در کشور در قالب آمار آب بدون درآمد، نزدیک به 5 برابر کشور توسعه‌یافته آلمان باشد، هر چند متوسط بارش سالانه در کشور آلمان 3 برابر متوسط بارش در ایران برآورد می‌شود.
میزان هدررفت و تبخیر آب در کشور رقم بسیار بالایی بوده و سه برابر میانگین جهانی است.
این شرایط به واسطه تغییرات اقلیمی و شرایط آب‌و‌هوایی کشور تشدید شده است. برای کاهش هر یک درصد آب بدون درآمد در کشور نیاز به یک‌هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان منابع مالی است.
درحال حاضر ۸۵ درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک، نیمه‌خشک و فراخشک واقع شده و کشوری با چنین اقلیم و میانگین بارندگی کمتر از سطح متوسط جهان، ۷۰ درصد زمان یک دهه اخیر را با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده و این وضعیت باعث کاهش شدید منابع آب سطحی و زیرزمینی شده است.
با توجه به کاهش آورد رودخانه‌ها و پیشرفت فناوری پمپاژ در عصر معاصر، سوق یافتن بهره‌برداران به سوی آب‌های زیرزمینی در ۵۰ سال اخیر منابع آب زیرزمینی را که در طول هزاران سال به وجود آمده‌اند بشدت تحت فشار قرار داده است. معاون راهبردی و نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بیان کرد: راهکارهای مختلفی در حوزه مدیریت مصرف داریم که این راهکارها بخشی درون‌سازمانی است و جزو وظایف شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور است. وی ادامه داد: بخشی به مردم و مشترکان و بخشی هم به جامعه نخبگان مربوط می‌شود البته بخشی نیز به مجموعه‌هایی که متولی فرهنگ‌سازی در این زمینه هستند، ارتباط دارد.
امینی درباره بخش فنی اقدام‌ها ادامه داد: استفاده از سامانه‌های تله‌متری، تله‌کنترل و مدیریت فشار برای متعادل کردن فشار شبکه از جمله این اقدام‌ها است تا میزان هدررفت آب کاهش یابد. وی افزود: به این ترتیب اگر یک فشار نامتعارف در شبکه آب شرب داشته باشیم، لحظه‌ای که مشترک می‌خواهد آب مصرف کند با دبی بیشتری این آب در اختیارش قرار می‌گیرد که سبب هدررفت آب می‌شود. معاون آبفای کشور گفت: سامانه تله‌متری، تله‌کنترل و مدیریت فشار به خاطر متعادل کردن فشار در شبکه فعال می‌شود و مانع هدررفت آب است. امینی بیان داشت: این سامانه‌ها در بخشی از شهرهای کشور فعالیت خیلی خوبی دارند. شهرهایی مثل مشهد، شیراز، تهران و اصفهان توانسته‌اند با سامانه‌های تله‌متری و مدیریت فشار و رصد فشار در شبکه، فشار را کمتر کرده و این باعث می‌شود سرعت نشت از شبکه‌مان کمتر شود و اگر شبکه نشتی داشته باشد در این اثر تعدیل شود.
وی خاطرنشان کرد: البته تأکید ما بر بالانس فشار است؛ فشاری که باعث نشود آبی را که مشترک نیاز دارد نتوانیم در اختیارش قرار دهیم، بلکه یک فشار متناسب در اختیار مشترک قرار می‌دهیم.
معاون آبفای کشور گفت: بخش دیگر مدیریت مصرف، اقدام‌های قانونی و تعرفه‌ای است که در حقیقت اقدام‌های بازدارنده است. وی از تعریف اصلاح الگوی مصرف در این زمینه خبر داد و گفت: الگوی مصرف هم به نحوی است که هم‌اکنون در کشورمان برای هر خانوار در ماه که بعد خانوار ۳.۲ در نظر گرفته شده، حدود ۱۵ مترمکعب است. واقعیت این است که وزارت نیرو در دولت قبل عملکرد قابل‌قبولی در زمینه تعویض شبکه‌های فرسوده توزیع آب نداشته که همین امر باعث شده است در تمام این سال‌ها مشکل جدی هدررفت آب به دلیل فرسوده بودن شبکه توزیع رفع نشود، در حالی که وزارت نیرو در دولت سیزدهم اقدامات مهمی را برای جلوگیری از هدررفت آب طراحی و اجرایی کرده که یکی از این اقدامات مهم تعویض شبکه فرسوده است.
بدون شک اگر دولت قبل طبق برنامه به جایگزینی و اصلاح شبکه فرسوده توزیع مبادرت ورزیده بود، اکنون این مشکل رفع شده و به دولت سیزدهم به ارث نرسیده بود. کم‌کاری وزارت نیرو در دولت قبل باعث شد در شرایط بحران بی‌آبی در تمام این سال‌ها، همچنان مشکل هدررفت آب حل نشده باقی بماند.