ادعای وزرای روحانی برای حذف 10 میلیون نفر از دریافت یارانه
یک دفعـه بـدون هیچ برنامه‌ریزی ادعــا کردنــد براحتی می‌تواننــد ســه دهــک یــا 10 میلیــون نفــر را از دریافــت یارانــه نقـدی حـذف کننـد و حتی یکی از وزرای دولت روحانی این ادعا را در صحن مجلس مطرح کرد
فاز اول هدفمندی یارانه‌ها در سال 89 شروع شد و دولت در آن زمان به هر ایرانی 45 هزار و 500 تومان یارانه پرداخت می‌کرد. در عین حال، بررسی مباحث فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها نشان می‌دهد که دولت محمود احمدی‌نژاد به‌دنبال پرداخت یارانه 75 تا 80 هزار تومانی در فاز دوم این طرح بود. البته احمدی‌نژاد در یک سفر استانی از رقم 250 هزار تومان نیز سخن گفته بود، با این حال محمدرضا فرزین، دبیر ستاد هدفمندی یارانه‌ها در کتاب «درس‌هایی از هدفمندی یارانه‌ها» در این باره گفته که این رقم در جلسات رسمی مطرح نبوده است.
خودتان که موافق بودید؟
توضیـح دادم، مـا به شـدت موافـق بودیـم و معتقـد بودیـم کـه اجـرای گام دوم بـرای اقتصـاد ایـران لازم اسـت. می‌دانسـتیم کـه شـرایط بسـیار سـختی وجـود دارد. تلاش کردیـم کـه ایـن سیاسـت اجرایـی شـود ولـی بـه زمـان دیگـری موکـول شـد کـه در حـال حاضـر هـم می‌بینیـد کـه خبـری از اجـرای آن نیسـت و تـا پایـان دولـت آقای روحانـی نیـز قطعاً تصمیمـی در ایـن خصـوص گرفتـه نخواهـد شـد.
نقــش چهره‌هایی ماننــد احمــد توکلــی در اجــرا نشــدن فــاز دوم هدفمنــدی چقــدر مؤثر بـود؟ در کل نقـش مجلـس چـه میـزان بـود؟
آقـای توکلـی از همـان اول بـا اجـرای طـرح هدفمنـدی حتـی در فـاز نخسـت مخالـف بـود. در فاز دوم نیز مخالفت‌هایش بیشـتر شـد. حتـی بـا اینکـه دیـد فـاز اول بخوبی انجـام شـد، امـا دسـت از مخالفتـش برنداشـت. عـده بسـیاری در کشـور تلاش می‌کردنـد کـه آثار تحریم‌ها را بـه هدفمنـدی یارانه‌ها منتسـب کننـد. هدفمنـدی یارانه‌ها در سـال ۸۹ اجـرا شـد و انصافـاً بـا آثار بسـیار مثبتـی همـراه بـود و بسـیاری از آثار منفـی کـه بعضـی کارشناسـان پیش‌بینی می‌کردنـد، اتفاق نیفتـاد. دولـت خیلی خـوب توانسـت ایـن موضـوع را مدیریـت کنـد. ولـی بعـد از تحریم‌ها و افزایـش تـورم، عـده‌ای تمـام اثـرات منفـی تحریـم را بـه اجـرای قانـون هدفمنـدی یارانه‌ها منتسـب کردنـد. ایـن همزمانـی هـم تـا حـدودی در افـکار عمومـی مؤثر بـود. بـرای همیـن ممکـن بـود ذهـن عـده‌ای از کارشناسـان یـا عده‌ای افـراد تصمیـم گیرنـده در کشـور بـه ایـن سـمت بـرود کـه اجـرای گام دوم هدفمنـدی نیـز بـا آثار منفی همـراه اسـت. بـه همیـن دلیـل ایـن عـدم همراهـی در گام دوم بیشـتر از گام اول دیـده می‌شـد.
مخالفت‌ها در این مقطع زمانی نیز سیاسی بود؟
برخـی سیاسـی بـود امـا مـن همـه مخالفت‌ها را سیاسـی نمی‌دانـم. یـک عـده واقعاً دیدگاه‌های متفاوتــی داشــتند. گروه‌هایی از اقتصاددانــان ایرانــی بودنــد کــه معتقــد بــه سیاســت‌های غیرقیمتــی بودنـد. البتـه مـن معتقـد هسـتم کـه مـا در هدفمنـدی سیاسـت‌های قیمتـی و غیرقیمتـی را با هم داشـتیم. امـا آنها همیشـه اصلاح قیمتـی را منـوط بـه اصـلاح غیرقیمتـی می‌دانسـتند. یعنـی هـر بـار کـه دولـت پیشـنهادی بـرای اصلاح قیمتـی می‌داد، می‌خواسـتند کـه بـه سـمت سیاسـت‌های غیرقیمتـی برویـم. در ایـن بـاره مـن نمی‌توانـم بگویـم کـه حتماً ایـن دیـدگاه سیاسـی بـوده اسـت.
یکی از انتقاداتی که به آقای احمدی‌نژاد می‌کردنــد ایــن بــود کــه دولــت او قصــد دارد بـه خاطـر انتخابـات ریاسـت جمهـوری 92 فـاز دوم هدفمندی را اجرایی کند. مثلاً یـادم هست یکــی از نمایندگان مجلس مطرح می‌کـرد کـه قـرار اسـت یارانـه نقـدی حـدود 200 تـا 250 هـزار تومـان شـود، از این‌رو یکـی از خـود دولتی‌ها کـه برخـی نـام آقای رحیـم مشـایی را می‌بردند قـرار اسـت رئیـس دولـت بعـدی شـود. ایـن سـناریو چقـدر درسـت بـود؟
ایـن شـائبه‌ها و حرف‌های این‌طوری در سـال ۸۸ هـم وجـود داشـت، مگـر مـا توانسـتیم اثبـات کنیم این‌طوری نبوده است! چـون مـا تقریباً در اواخـر سـال ۸۷ آمادگـی اجـرای گام اول را اعلام کردیـم امـا یـادم می‌آیـد کـه در همـان زمـان کمیسـیون ویـژه مجلـس و نماینـدگان دیدگاه‌شان ایـن بـود کـه چـون نزدیـک انتخابـات اسـت، ممکـن اسـت شـائبه انتخاباتـی از آن برداشـت شـود.
بنابرایـن در آن سـال هدفمنـدی اجرایـی نشـد. امـا بعـد از انتخابـات، دولـت مجدداً ورود پیـدا کـرد و نشـان داد کـه واقعاً موضـوع برایـش انتخاباتـی نبـوده اسـت. بلـه حـرف شـما درسـت اسـت، چنیـن شـائبه‌ای در انتخابـات سـال ۹۲ هم می‌توانسـت وجود داشـته باشـد. البتـه مـن نمی‌توانـم تحلیـل سیاسـی انجـام بدهـم چـون فـرد سیاسـی نیسـتم.
آنچـه می‌دانم، ایـن اسـت کـه نـگاه مـا سیاسـی نبـود. دربـاره عـدد هـم بایـد بگویـم مـا روی کلیـات آن بـه توافـق نرسـیده بودیـم و در گام بعـدی ابهامـات جدیدی وارد شـده بـود کـه مربـوط بـه ابهـام نـرخ ارز بـود.
بنابرایـن روی هیـچ عـددی بـه جمـع‌بندی اولیـه نرسـیده بودیـم. معتقـد بودیـم کـه ابتـدا بایـد روی کلیـات آن بـا مجلـس بـه تفاهـم برسـیم سـپس ایـن عـدد را نهایـی کنیـم. البتـه در ایـن بـاره برآوردهایـی داشـتیم کـه بـرآورد و مطالعـات شـخصی مـن در آن برهـه عـددی حـول و حـوش 75 تـا 80 هـزار تومـان بـود. امـا نکتـه اساسـی دربـاره گام دوم ایـن بـود کـه مـا بایـد قیمت‌ها را شـناور می‌کردیـم.
یــادم هســت شــخص آقای احمــدی‌نژاد هــم مطــرح می‌کــرد اگــر فــاز دوم اجــرا شــود، یارانـه نقـدی براحتی بـه رقـم 250 هـزار تومـان می‌رسـد. ایـن عـدد از کجـا آمـده بـود؟
آقای احمدی‌نژاد نیزمحاسـباتی داشت. امـا عـددی بیـن 75 تـا 80 هـزار تومـان کـه مـن بـه آن اشـاره می‌کنـم، طبـق محاسـبات و بـر اسـاس سـناریوهای محاسـباتی و واقعـی کارگـروه بـود. ایـن اختلاف حتـی در گام اول هـم بیـن ایشـان و کارگـروه وجـود داشـت و معمولاً نظـر کارگـروه را می‌پذیرفتنــد.
یعنی اگر فاز دوم را اجرایی می‌کردیــد، می‌توانســتید بــه هــر ایرانــی 70 تــا 80 هــزار تومــان یارانــه نقــدی بدهیــد؟
بلـه بـه ایـن عـدد رسـیده بودیـم. ایـن عـدد کاملاً محاسـبه شـده بـود و برآوردهـای مـا آن را تأیید می‌کـرد. معتقـدم اگـر فـاز دوم اجرایـی می‌شـد یارانـه نقـدی پرداختـی بـه مـردم در آن سـال حـول و حـوش همیـن اعـداد 70 تـا 80 هـزار تومـان بـود.
وقتی رقم 250 هزار تومان توسط رئیس جمهور اعلام شد، شما واکنشی به این مسأله نداشتید؟
خیـر، چـون ایشـان هیـچ وقـت عـدد 250 هـزار تومـان را در جلسـه رسـمی بـا مـا عنـوان نکـرد. ظاهراً در یـک سخنرانی که در یکی از سفرهای استانی بـود، آن را بیــان کرده بودند و ایـن عـدد در جلسـات رسـمی بـا تیـم اقتصـادی دولـت و یـا سـازمان هدفمنـدی مطـرح نشـده بـود.
قرار بود در فاز دوم برخی خانواده‌ها حذف شوند؟
در فـاز دوم روش حذف‌مـان را نهایـی کـرده بودیـم. لایحه‌اش را تنظیم و به مجلـس داده بودیم. پیشـنهاد مـا ایـن بـود کـه در قالـب مالیات‌ها از یـک عـده‌ای مالیـات بـر مجمـوع درآمـد بگیریـم و از عـده‌ای دیگـر کـه سـطح درآمـدی پایین‌تری دارنـد بـا اطلاعاتی کـه از خانوارهـا می‌گیریـم، آنهـا را مشـمول دریافـت یارانـه کنیـم. یعنـی کاملاً پرونـده بـه پرونـده و فـرد بـه فـرد پیـش برویـم. پیشـنهاد مـا دقیقاً ایـن بـود. گرچـه در گام اول ابهاماتـی داشـتیم امـا در گام دوم مطالعات‌مـان نهایـی و نظرمـان ایـن بـود کـه بـه ایـن روش عمـل کنیـم.
یعنی در فاز دوم قرار بر این نبود به همه یارانه نقدی بدهید؟
آن لایحه‌ای کـه مـا بـه مجلـس داده بودیـم، هنـوز در حـد لایحه مانـده بـود و مجلـس تـا سـال 93 بـه آن ورود نکـرد و بعـداً آن را بررسـی کـرد. بنابرایـن مـا هنـوز قانونـی در ایـن خصـوص نداشـتیم و اگــر می‌خواســتیم آن را نهایــی کنیــم، حداقــل یکــی دو ســال زمــان می‌بــرد. چــرا کــه بایــد یــک پایـه جدیـد مالیاتـی تعریـف می‌شـد و ایـن پایـه جدیـد مالیاتـی نیـاز بـه نهادسـازی و آشـنایی مـردم داشـت. بنابرایـن مـا معتقـد بودیـم کـه حـذف یارانه‌ها فقـط بایـد در آن قالـب انجـام شـود. پـس اگـر می‌خواســتیم بــا همــان تعــداد افــرادی کــه آن دوران فکــر می‌کنــم حــدود 72 میلیــون نفــر بودنــد، شــروع کنیــم؛ همچنــان مبتنــی بــر خــود انصرافــی جلــو می‌رفتیــم و مجلــس اگــر بررســی لایحه را ســرعت می‌بخشــید مــا می‌توانســتیم بــراســاس آن عمــل کنیــم.
برنامه‌تان این بود که در مجموع به چند میلیون ایرانی یارانه نقدی بدهید؟
برنامـه اولیـه مـا کـه بعـداً دیدیـم دچـار مشـکل می‌شـود، ایـن بـود کـه بـه هفـت دهـک یعنـی هفتــاد درصــد جمعیــت مــردم ایــران یارانــه نقــدی بدهیــم. مطالعــات بعــدی مــا نشــان داد کــه اگــر بخواهیـم یارانـه بدهیـم، بایـد بخشـی از دهـک هشـتم را هـم تحـت پوشـش قـرار دهیـم. ایـن براسـاس محاسـبات هزینـه درآمـد خانوارهـا و اطلاعاتی بـود کـه از مـردم داشـتیم. چـون مـا آن زمـان اصـرار داشـتیم کـه ایـن پـول حتماً بـه طبقـات متوسـط داده شـود. همچنـان نیـز معتقـد هسـتم کـه یارانه‌ها بایـد بـه طبقـات متوسـط جامعـه داده شـود. مـا نمی‌توانیـم یارانه‌ها را فقـط بـه طبقـات فقیـر جامعـه بدهیـم. چـون بـه هـر حـال طبقـات متوسـط هـم بخشـی از هزینـه یارانه‌ها را می‌پردازنـد. خـب اگـر بـرای هـر فـرد، متوسـط هفتـاد هـزار تومـان یارانـه نقـدی را نیـز در نظـر بگیریـم، بـاز هـم بـرای یـک خانـواده 5 نفـره ایـن عـدد کمـی اسـت. شـما بـا اعـداد امـروز حسـاب می‌کنیـد. مـا در سـال ۸۹ کـه بررسـی می‌کردیـم، متوسـط درآمـد دهـک ده، 3.5 میلیـون تومـان و دهـک ۹ حـدود 2.7 میلیـون تومـان بـود. یعنـی اعـداد اصلاً شـبیه بـه امـروز نبـود. زمانـی کـه مـا ایـن طـرح را اجـرا کردیـم، دلار 1000 تومـان بـود و قیمـت آن مثـل امـروز بالای ۱۰ هـزار تومـان نبـود. ایـن یعنـی بـا اعـداد متفاوتـی سـروکار داشـتیم و در زمـان هدفمنـدی یارانه‌ها مـا بـه هـر خانـوار ایرانـی تقریباً روزانـه 1.5 دلار یارانـه نقـدی دادیـم. در حـال حاضـر اگـر بخواهیـد 1.5 دلار بـه صـورت روزانـه بـه هـر خانـوار بدهیـد، چـه میـزان بایـد یارانـه بدهیـد کـه قدرت خرید مـردم حفظ شود. بنابراین اعـداد آن زمـان، اعـدادی بـود کـه اگـر ایـن یارانه‌های جدیـد را هم می‌دادیم در زندگی طبقات متوسط و فقیر جامعه بسیار مؤثر بود.
اگـر در حـال حاضـر طـرح ادامـه پیـدا می‌کـرد و قیمـت حامل‌های انـرژی بالاتر می‌رفـت، چـه اتفاقـی بـرای رقـم یارانه‌های پرداختـی می‌افتـاد؟
بلـه بالاتر می‌رفـت. در حـال حاضـر اگـر رقـم یارانـه دولـت را در بودجـه ببینیـد، می‌بینیـد کـه دولـت یارانـه زیـادی می‌دهـد. امـا ایـن موضـوع بـه صـورت غیـرمسـتقیم اسـت و یارانـه نقـدی سـهم کمــی دارد! مــن هنــوز در قالــب هدفمنــدی یارانه‌ها و نــه حــذف یارانه‌ها فکــر می‌کنــم و معتقــدم کــه نبایــد بــه ســمت حــذف یارانه‌ها برویــم. بلکــه بایــد یارانــه بپردازیــم امــا روش پرداخــت آن را تغییـر بدهیـم و فقـط در زمانـی کـه متوسـط درآمدهـا افزایـش پیـدا کـرد و از وضعیـت توزیـع درآمـد مطمئـن شـدیم، بـه سـمت حـذف یارانـه برویـم. شـرایط فعلـی ایجـاب می‌کنـد کـه مـا یارانه‌ها را حـذف نکنیـم.
بعـد از اینکـه دولـت دهـم تمـام شـد، مسئولان دولـت آقـای روحانـی از شـما بـرای حضـور در دولـت دعـوت کردنـد؟
در سـال 92 مـن رئیـس هیأت عامـل صنـدوق توسـعه ملـی بـودم و در وزارت اقتصـاد نبـودم، امـا همزمـان مسـئولیت سـازمان هدفمنـدی یارانه‌ها و طـرح تحـول اقتصـادی بـا مـن بـود. دولـت جدیـد کـه آمـد، آقـای روحانـی بعـد از رأی آوردن و تحویـل گرفتـن دولـت، جلسـاتی را بـا وزرای قبلـی برگــزار می‌کــرد و از وزرا می‌خواســت کــه از وضعیــت اقتصــاد و شــرایط کشــور بــه او گزارشــی بدهنـد. مـن هـم یـک جلسـه خدمـت ایشـان رسـیدم و از وضعیـت یارانه‌ها و صنـدوق توسـعه ملـی گزارشـی ارائـه دادم. پیشـنهاد مشـخص آقـای روحانـی بـه بنـده ایـن بـود کـه مـن همچنـان مسـئولیت ایـن کار یعنـی هدفمنـدی یارانه‌ها را داشـته باشـم. مـا مطالعاتـی انجـام دادیـم و حتـی یـادم می‌آیـد کـه ایشـان در اولیـن جلسـه هیأت دولـت کـه بـا وزرای قبلـی تشـکیل داد، چـون وزرای پیشـنهادی خـودش بـه مجلـس معرفـی نشـده بودنـد، از مـن خواسـت کـه در آن جلسـه گزارشـی ارائـه بدهـم. مـن در آن جلسه گزارشی از هدفمندی یارانه‌ها و آثـارش ارائـه دادم و پیشـنهاداتی را نیـز مطـرح کـردم. وقتـی وزرای جدیـد انتخـاب شـدند، در اولیـن جلسـه، آقـای روحانـی از مـن خواسـت کـه گزارشی در جمع وزرای جدید بدهم. مـن هــم یــک پاورپوینــت و گزارشــاتی دربــاره وضعیــت و آثــار هدفمنــدی یارانه‌ها و رونــد ادامــه دادن طــرح، تهیــه و در آن جلســه ارائــه کــردم. در جلســه هیأت دولـت وقتـی وزرا گـزارش را شـنیدند، شـروع بـه نقـد گـزارش بنـده کردنـد. بـه عنـوان مثـال آقـای زنگنـه وزیـر نفـت، آقـای طیـب نیـا وزیـر اقتصـاد و شـخص آقـای روحانـی نکاتـی داشـتند کـه در جلسـه مطـرح کردنـد. مثلاً آقـای علـی ربیعـی، وزیـرکار در آن جلسـه بیـان داشـتند کـه بـا عـادل آذر ریاست مرکز آمار صحبت کرده‌اند و در کمتر از یک ماه می‌تواننـد اطلاعات 3 دهـک را اخـذ و حـذف کننـد. حقیقـت امـر ایـن اسـت کـه احسـاس کـردم چـون دولـت تغییـر کـرده، دوسـتان نـگاه جدیدتـری بـه موضـوع هدفمنـدی یارانه‌ها خواهنـد داشـت؛ البتـه دوسـتان دولـت یازدهـم در زمـان انتخابـات ریاسـت جمهـوری سـال 92 بـه طـرح هدفمنـدی نقدهـای جـدی داشـتند و شـخص خـود مـن فکـر می‌کـردم اگـر اینهـا سـرکار بیاینـد حتماً تغییراتـی در نـوع و نحـوه اجـرا ایجـاد خواهنـد کـرد! یــادم هست اختلافات درباره هدفمنـدی بیـن بنده و دوستان دولتـی خیلـی زیـاد شـده بـود.
بـه خاطـر اختلافاتی کـه بـه وجـود آمـد، پیشـنهاد کـردم کـه چـون بحـث کارشناسـی اسـت و وزرا هـم جدیـدا درگیـر کار شـده‌اند، موضوعـات مـورد اختلاف در جلسـات کارشناسـی مطـرح شـود. حتـی آقای روحانـی بـه آقای جهانگیـری، معـاون اولـش دسـتور داد کـه جلسـات کارشناسـی برگـزار و اختلاف‌نظرهـا مطـرح و راهـکار بـرای آن در نظـر گرفتـه شـود. قـرار شـد در ایـن جلسـات مـن و دوستان دولتی حضور داشــه باشـیم و آنها نظرات‌شان را مطـرح و مـن نقدهای‌شان را پاسـخ دهـم. امـا آن جلسـه هیـچ وقـت برگـزار نشـد. بعـد از آن هـم آقای نوبخـت یکـی دو جلسـه مـرا دعـوت کـرد تـا دربـاره هدفمنـدی بـه وی توضیحاتـی بدهـم. اصـرار آقای نوبخـت ایـن بـود کـه مـن همچنـان مسـئولیت هدفمنـدی یارانه‌ها را داشـته باشـم و ایـن کار را ادامـه بدهـم، ولـی برداشـت شـخصی مـن ایـن بـود کـه چـون موضـوع درآمدهـا و بحـث قیمت‌گذاری ایـن طـرح در وزارت نفـت اسـت، ایـن وزارتخانـه خیلـی مهـم اسـت و از آنجــا کــه در موضــوع هدفمنــدی یارانه‌ها بایــد تعامــل خوبــی بــا وزارت نفــت داشــته باشــم، نمی‌توانـم ایـن تعامـل را بـا وزیـر نفـت داشـته باشـم. ضمــن اینکــه احســاس مــن ایــن بــود کــه وزرا و مدیــران دولــت یازدهــم نســبت بــه مدیــران دولت‌های نهم و دهم موضع دارند و اگر من باشم کار پیش نمی‌رود، لـذا تصمیـم گرفتـم بـا دولـت همـکاری نکنـم. حدسـم ایـن بـود کـه در ایـن دولـت مـن دیگـر نمی‌توانـم کار هدفمنـدی را جلـو ببـرم. چـون افـکار عمومـی روی هدفمنـدی یارانه‌ها بسـیار حسـاس بـود و مـن بایـد در مقابـل افـکار عمومــی مجدداً صحبــت می‌کــردم کــه ایــن لازمه شــکل‌گیری یــک توافــق در دولــت بــود. اگــر یادتــان باشــد، دولتمــردان دولــت یازدهــم همــان ماه‌های اول، مواضــع خیلــی صریحــی نسبت به هدفمندی می‌گرفتند و همگی از تغییرات در هدفمندی می‌گفتنــد. قبــل از انتخابــات ریاســت جمهــوری 92 که می‌گفتند اگـر مــا مسئول بودیم، فلان کار را می‌کنیــم و حتــی بعــد از به دسـت گرفتـن قـدرت نیـز مواضـع خـود را ادامـه دادنـد. حتـی یـادم هسـت مدیـران ارشـد دولـت یازدهم در همان ماه‌های ابتدایی آغاز به کار دولت، ادعا می‌کردنــد مــا براحتی می‌توانیــم سـه دهـک را حـذف کنیـم. یـا حتـی یکـی از وزرای دولـت یازدهـم در صحـن مجلـس ادعـا کـرد تـا یکـی دو مـاه دیگـر 10 میلیـون نفـر را حـذف می‌کنیـم. فکـر می‌کردنـد کـه ایـن کار بسـیار راحـت اسـت و دولـت قبلـی نتوانسـته انجـام دهـد، امـا مـا می‌توانیم.ادعای‌شان هـم ایـن بـود کـه دولـت دهـم ناتـوان بـوده و آنها توانمندنـد. یک دفعـه بـدون هیچ برنامه‌ریزی ادعــا کردنــد براحتی می‌تواننــد ســه دهــک یــا 10 میلیــون نفــر را از دریافــت یارانــه نقـدی حـذف کننـد. همـان موقـع تلاش زیـادی کـردم کـه بـرای آنها توضیـح دهـم مشکلات ایـن کار چیسـت، امـا متأسفانه ایـن تفاهـم دیگـر نمی‌توانسـت حاصـل شـود. مـن حـس می‌کـردم کـه نمی‌توانـم آن نقـش مفیـد را در انجـام ایـن کار داشـته باشـم. بـه همیـن علـت بـا وجـود اصـرار آقای نوبخـت و شـخص آقای روحانـی بـرای پذیرفتـن ایـن مسـئولیت، عذرخواهـی کـردم و گفتـم واقعاً نمی‌توانـم. چـرا کـه احسـاس می‌کـردم، توانایـی انجـام ایـن کار را در ایـن دولـت نخواهـم داشـت. بعــد از 6 مــاه دوبــاره بنــده را بــرای همــکاری دعــوت کردنــد و مجدداً عذرخواهــی کــردم. چـون احسـاس می‌کـردم یـک نظـر واحـد در دولـت وجـود نـدارد و سـازمان‌دهـی لازم بـرای طـرح هدفمنــدی کــه مهم‌ترین مسأله در آن داشــتن یــک نظــر واحــد و ســازمان‌دهــی دستگاه‌هاســت، نمی‌توانـد شـکل بگیـرد. بنابرایـن جمـع‌بندی مـن ایـن بـود کـه نمی‌توانـم در ایـن زمینـه مفیـد باشـم.
خود آقای روحانی هم برای همکاری اصرار داشت؟
بله، آقای روحانی هم اصرار داشت و پیشنهاد‌دهنده اصلی شخص ایشان بود.
دقیقاً چه پستی را برای شما در نظر داشتند؟
رئیس جمهور و آقای نوبخت انتظار داشتند که من مسئولیت سازمان هدفمندی یارانه‌ها را بپذیرم.
هیچ وقت پشیمان نشدید که قبول نکردید؟
مسأله مـن در آن زمـان شـخصی و سیاسـی نبـود. چـون در تمـام دورانی کـه مسـئولیت هدفمندی یارانه‌ها را داشــتم، بابــت مسئولیتم در هدفمنــدی یارانه‌ها یــک ریــال هــم حقــوق نمی‌گرفتــم. به‌عنوان مثــال در دورانــی معــاون وزیــر اقتصــاد بــودم کــه حقوقــم را از وزارت اقتصــاد و مثــل بقیــه معاونان می‌گرفتـم امـا وظایـف هدفمنـدی را هـم انجـام می‌دادم. زمانـی هـم کـه رئیـس صنـدوق توســعه ملــی بــودم از صنــدوق حقــوق می‌گرفتــم و هدفمنــدی یارانه‌ها و طــرح تحــول را هــم در کنـارش انجـام می‌دادم. امـا بـرای ایـن کار حقوقـی دریافـت نمی‌کـردم. ایـن موضوعـی بـود کـه از ابتــدا درگیــرش شــده بــودم و بــه آن علاقه‌مند شــده بــودم، چــون حــس می‌کــردم انجــام ایــن کار ضـرورت دارد. امـا در دولـت جدیـد حـس مـن ایـن بـود کـه دیگـر نمی‌توانـم در ایـن زمینـه مؤثر باشم. در اوایـل دولت آقای روحانی برخی ازدولتمـردان دربـاره موضـوع هدفمنـدی برخوردهـای سیاسـی می‌کردنـد و مـن هـم نمی‌خواسـتم درگیـر ایـن مسـائل شـوم، لـذا خـودم را کنـار کشـیدم. حالا بعـد از گذشـت 7 سـال از ایـن موضـوع، دولـت آقای روحانـی هنـوز نتوانسـته در ایـن موضـوع بــه یــک جمــع‌بندی مشــخص برســد. بنابرایــن نمی‌دانــم اگــر حضــور داشــتم، می‌توانســتم در ایــن زمینـه کمـک کنـم یـا نـه.
بــــرش
دو دهک جامعه نباید یارانه می‌گرفتند
برنامـه اولیـه مـا کـه بعـداً دیدیـم دچـار مشـکل می‌شـود، ایـن بـود کـه بـه هفـت دهـک یعنـی هفتــاد درصــد جمعیــت مــردم ایــران یارانــه نقــدی بدهیــم. مطالعــات بعــدی مــا نشــان داد کــه اگــر بخواهیـم یارانـه بدهیـم، بایـد بخشـی از دهـک هشـتم را هـم تحـت پوشـش قـرار دهیـم. ایـن براسـاس محاسـبات هزینـه درآمـد خانوارهـا و اطلاعاتی بـود کـه از مـردم داشـتیم. چـون مـا آن زمـان اصـرار داشـتیم کـه ایـن پـول حتماً بـه طبقـات متوسـط داده شـود. همچنـان نیـز معتقـد هسـتم کـه یارانه‌ها بایـد بـه طبقـات متوسـط جامعـه داده شـود. مـا نمی‌توانیـم یارانه‌ها را فقـط بـه طبقـات فقیـر جامعـه بدهیـم؛ چـون بـه هـر حـال طبقـات متوسـط هـم بخشـی از هزینـه یارانه‌ها را می‌پردازنـد. خـب اگـر بـرای هـر فـرد، متوسـط هفتـاد هـزار تومـان یارانـه نقـدی را نیـز در نظـر بگیریـم، بـاز هـم بـرای یـک خانـواده 5 نفـره ایـن عـدد کمـی اسـت. شـما بـا اعـداد امـروز حسـاب می‌کنیـد. مـا در سـال ۸۹ کـه بررسـی می‌کردیـم، متوسـط درآمـد دهـک ده، 3.5 میلیـون تومـان و دهـک ۹ حـدود 2.7 میلیـون تومـان بـود. یعنـی اعـداد اصلاً شـبیه بـه امـروز نبـود. زمانـی کـه مـا ایـن طـرح را اجـرا کردیـم، دلار 1000 تومـان بـود و قیمـت آن مثـل امـروز بالای ۱۰ هـزار تومـان نبـود. ایـن یعنـی بـا اعـداد متفاوتـی سـروکار داشـتیم و در زمـان هدفمنـدی یارانه‌ها مـا بـه هـر خانـوار ایرانـی تقریباً روزانـه 1.5 دلار یارانـه نقـدی دادیـم.
بــــرش
یارانه 80 هزار تومانی در فاز دوم هدفمندی
دربـاره عـدد هـم بایـد بگویـم مـا روی کلیـات آن بـه توافـق نرسـیده بودیـم و در گام بعـدی ابهامـات جدیدی وارد شـده بـود کـه مربـوط بـه ابهـام نـرخ ارز بـود. بنابرایـن روی هیـچ عـددی بـه جمـع‌بندی اولیـه نرسـیده بودیـم. معتقـد بودیـم کـه ابتـدا بایـد روی کلیـات آن بـا مجلـس بـه تفاهـم برسـیم سـپس ایـن عـدد را نهایـی کنیـم. البتـه در ایـن بـاره برآوردهایـی داشـتیم کـه بـرآورد و مطالعـات شـخصی مـن در آن برهـه عـددی حـول و حـوش 75 تـا 80 هـزار تومـان بـود. امـا نکتـه اساسـی دربـاره گام دوم ایـن بـود کـه مـا بایـد قیمت‌ها را شـناور می‌کردیـم.
بــــرش
شیوه حذف برخی افراد از دریافت یارانه نقدی
مـا در فـاز دوم روش حذف‌مـان را نهایـی کـرده بودیـم. لایحه‌اش را تنظیم و به مجلـس داده بودیم. پیشـنهاد مـا ایـن بـود کـه در قالـب مالیات‌ها از یـک عـده‌ای مالیـات بـر مجمـوع درآمـد بگیریـم و از عـده‌ای دیگـر کـه سـطح درآمـدی پایین‌تری دارنـد بـا اطلاعاتی کـه از خانوارهـا می‌گیریـم، آنهـا را مشـمول دریافـت یارانـه کنیـم؛ یعنـی کاملاً پرونـده بـه پرونـده و فـرد بـه فـرد پیـش برویـم. پیشـنهاد مـا دقیقاً ایـن بـود. گرچـه در گام اول ابهاماتـی داشـتیم امـا در گام دوم مطالعات‌مـان نهایـی و نظرمـان ایـن بـود کـه بـه ایـن روش عمـل کنیـم.