دشمــــــن شــــــاد کــــن
طبق آمار مؤسسات معتبر خارجی، صادرات نفت ایران با روی کارآمدن دولت سیزدهم بیش از 2 برابر شده است
روشن شدن آتش توپخانه بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت دولت حسن روحانی به سمت ساختمان وزارت نفت، درست یک‌ماه بعد از دورهمی حسن روحانی با وزرای کابینه دولت قبل، با هدف مخدوش ساختن آمارهای تولید و صادرات نفت در دولت سیزدهم!
به نظر می‌رسد که حمله ناشیانه وزیر ریز‌نقش دولت روحانی به اقدامات مهم وزارت نفت در دولت سیزدهم با هدف تکمیل دستور‌کار نشست شهریور ماهی حسن روحانی و وزرای دولت قبل در میهمانی اخیر باشد. از بیژن نامدار زنگنه، در صنعت نفت به عنوان وزیری با درجه انتقاد‌پذیری پایین یاد می‌کنند؛ وزیری که از قضا در کارنامه کاری او لیستی بلندبالا از طرح‌های ملی نفتی و گازی نیمه‌تمام به چشم می‌خورد که دلیل تأخیرهای مکرر و معنادار در راه‌اندازی آنها در همه این سال‌ها مشخص نیست. از کرسنت، به عنوان قراردادی یاد می‌شود که در دوران مدیریت زنگنه بر وزارت نفت منجر به خسارتی هنگفت برای کشور شد، قراردادی که زنگنه در جریان رسیدگی به این پرونده، طی سال گذشته در دادگاه حاضر شد.
اما آیا ضعف عملکرد زنگنه فقط محدود به پرونده کرسنت بوده است؟
حذف کارت سوخت، تأخیر در راه‌اندازی فازهای پارس جنوبی، تعلل در فروش نفت به بهانه تحریم و بسیاری موارد دیگر از جمله رخدادهایی بوده که در دوران این وزیر دولت اصلاحات و تدبیر و امید رخ داده است. هر چند او در مصاحبه اخیر خود مدعی شده که آمارهای مربوط به افزایش صادرات نفت ایران دروغ است، انگار که همه مؤسسات معتبر خارجی و شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها دروغ می‌گویند. طبق آمار مؤسسات معتبر خارجی، صادرات نفت ایران با روی کارآمدن دولت سیزدهم بیش از 2 برابر شده است. تغییر رویکرد فروش نفت به بازارسازی و گسترش تعاملات با چین و معطل نماندن برای به سرانجام رسیدن یا نرسیدن مذاکرات از جمله دلایل موفقیت در این حوزه بوده است. طبق آخرین گزارش مؤسسه کپلر و ورتکسا، میزان صادرات نفت ایران در ابتدای دولت سیزدهم حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز بوده و این عدد در ماه مه سال ۲۰۲۳ به ۱.۶ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. طبق آمار تانکر ترکرز نیز صادرات نفت و میعانات گازی ایران در 20 روز ابتدای ماه گذشته میلادی به 2.2 میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. البته تانکر ترکرز در پایان ماه آگوست رقم صادرات نفت ایران در این ماه را بیش از 1.85 میلیون بشکه در روز اعلام کرد. در مجموع طبق آخرین گزارش تانکر ترکرز، میانگین صادرات نفت ایران در سال‌جاری میلادی به بیش از ۱.۴ میلیون بشکه در روز رسیده است.
صادرات نفت ایران به چین با امضای سند همکاری 25 ساله 3 برابر شد
افزایش رقم نقطه‌ای و میانگین صادرات نفت ایران به‌خوبی در آمار میزان فروش نفت به چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان نیز مشخص است. بلومبرگ با انتشار نموداری از مؤسسه کپلر نوشت: ایران امسال صادرات نفت خود را افزایش داده زیرا از نظر ژئوپلیتیکی قوی‌تر شده است و بیشتر محموله‌ها به چین می‌روند. طبق آمار کپلر، بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان در ماه گذشته حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز نفت خام از ایران وارد کرده است. بررسی میانگین صادرات نفت ایران به چین طبق آمار کپلر نشان می‌دهد که میزان فروش نفت به این کشور به حدود یک میلیون بشکه در روز در سال 2023 رسیده که این رقم بیش از 3 برابر سال 2020 بوده و 300 هزار بشکه از میزان فروش نفت به چین در دوره اجرای برجام بیشتر است. آژانس بین‌المللی انرژی نیز در گزارش خود با عنوان «نفت 2023» در ژوئن سال‌جاری نوشت: با وجود محدودیت‌های مالی سخت، ایران موفق شد تولید نفت خام خود را حدود 140 هزار بشکه در روز افزایش دهد و به نظر می‌رسد تهران فروش سریع نفت به چین را که از سه ماهه سوم سال گذشته حدود یک میلیون بشکه در روز بوده، حفظ کرده است.
نمودار صادرات نفت ایران به چین به‌خوبی نشان می‌دهد که بعد از امضای سند همکاری 25 ساله با چینی‌ها، رقم فروش نفت ایران افزایش چشمگیری داشته و از 324 هزار بشکه در روز در سال 2020 به 991 هزار بشکه (حدوداً یک میلیون بشکه) در سال 2023 افزایش یافته است.
دست رد چین به درخواست امریکایی‌ها برای ممانعت از خرید نفت ایران
دولت چین در حالی مجدداً به خریدار اصلی نفت ایران تبدیل شده است که امریکایی‌ها فشارهای مختلفی برای جلوگیری از صادرات نفت ایران به چین انجام داده و می‌دهند. رابرت مالی، نماینده ویژه سابق ایالات متحده امریکا در امور ایران بهمن‌ماه گذشته در مصاحبه‌ای با بلومبرگ گفته بود: «چین مقصد اصلی صادرات غیرقانونی ایران است و گفت‌وگوها برای منصرف کردن پکن از خریدها تشدید خواهد شد.»
البته اخبار متعددی از فشار امریکا برای جلوگیری از خرید نفت ایران توسط چین در رسانه‌ها وجود دارد. مهرماه سال1400 رویترز در خبری اختصاصی به نقل از مقام‌های امریکایی و اروپایی گزارش داده که ایالات متحده به صورت دیپلماتیک در خصوص کاهش خرید نفت خام ایران با چین تماس گرفته است. یک مقام ارشد امریکایی که به دلیل حساسیت این موضوع خواست نامش فاش نشود، گفت: ما از خریدهای نفتی شرکت‌های چینی از ایران آگاه هستیم. با این حال، ما به صورت دیپلماتیک با چینی‌ها به عنوان بخشی از گفت‌وگوی خود در خصوص سیاست ایران برخورد کرده‌ایم و فکر می‌کنیم به طور کلی، این روش مؤثرتری برای رسیدگی به نگرانی‌های ماست.
در پاسخ به این اظهارات مقامات امریکایی برای جلوگیری از همکاری چین با ایران در موضوع صادرات نفت، هوآ چوانیینگ سخنگوی وزارت خارجه چین اظهار داشت: چین و ایران همواره با رعایت اصول برابری و منفعت متقابل، رابطه برد-برد و تجاری‌سازی همکاری کرده‌اند. چین قاطعانه با هرگونه تحریم یکجانبه مخالف است و از ایالات متحده می‌خواهد تا در اسرع وقت از اعمال قوانین داخلی خود در خصوص تحریم‌های یکجانبه ایران بر نهادها و اشخاص طرف ثالث دست بردارد.
وقتی رسانه‌های اصلاح‌طلب نیز ادعاهای شاذ زنگنه را رد می‌کنند
اما روز گذشته بیژن نامدار زنگنه وزیر سابق نفت در اولین مصاحبه خود بعد از واگذاری سکان وزارت نفت در اظهارنظری عجیب درباره اعداد و ارقام ارائه‌شده توسط دولت سیزدهم و اینکه درآمد نفتی در حال حاضر در سقف خود قرار دارد، گفت: گویا دروغ برای مسئولان دولت سیزدهم مالیات ندارد. این دروغ‌ها هر چقدر هم بزرگ باشند، باز هم مالیات ندارند. اکنون در مورد آمار مربوط به فروش و صادرات نفت ایران هم فقط دروغ می‌شنویم. بدون احیای برجام هم می‌توان صادرات نفت را بالا برد، اما بدون توافق با امریکا این امر شدنی نیست.
وزیر سابق نفت در این مصاحبه عنوان می‌کند که اعداد و ارقام اعلام شده درباره افزایش صادرات نفت ایران، دروغ‌هایی است که توسط دولتمردان فعلی عنوان می‌شود، در حالی که گزارش‌های متعدد خارجی خبر از جهش تولید و صادرات نفت ایران داده‌اند و نمی‌توان همه مؤسسات خارجی از جمله کپلر، ورتکسا، تانکر ترکرز، آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی امریکا، اویل پرایس، بلومبرگ، رویترز، مؤسسه SVB و پترولجستیک را متهم به دروغ‌گویی کرد. نکته دیگر اینکه، بیژن نامدار زنگنه بعد از دروغ خواندن افزایش صادرات نفت ایران در ادامه می‌گوید که بدون توافق با امریکا امکان افزایش صادرات وجود ندارد.
جهش صادرات نفت ایران به قدری موضوع روشنی است که رسانه بامداد نو (نزدیک به اصلاحات) در ادامه می‌نویسد: با توجه به توضیحات زنگنه، اکنون از دولت انتظار می‌رود در کنار طرح ادعاهای بزرگ، به این پرسش هم پاسخ دهد که آیا توافق پنهانی با امریکا صورت گرفته است؟
یعنی این رسانه اطلاح‌طلب در ادامه، ادعای نخست زنگنه مبنی بر دروغ بودن جهش صادرات نفت را رد می‌کند! و سعی کرده این اتفاق را به توافقی خیالی بین ایران و امریکا نسبت دهد. در واقع ادعای وزیر سابق نفت به‌قدری دور از واقعیت بود که رسانه‌های جریان اصلاحات نیز آن را تکذیب کرده‌اند.
فراموشی زنگنه از افزایش صادرات نفت ایران بدون توافق در اواخر دولت دوازدهم
اما درباره ادعای دوم وزیر سابق نفت مبنی بر عدم امکان صادرات نفت بدون توافق با امریکا چند نکته مطرح است. طبق آمار مؤسسه کپلر قبل از شروع به کار دولت سیزدهم، در دوره وزارت بیژن زنگنه نیز با ایجاد زیرساخت و شبکه ضدتحریمی فروش، صادرات نفت ایران افزایش یافت و از حدود 250 هزار بشکه در ژوئن 2020 به 850 هزار بشکه در مارس 2021 رسید و سپس با رقم 650 هزار بشکه تحویل دولت سیزدهم شد.
سؤال اینجاست که اگر بدون توافق با امریکا نمی‌توان نفت فروخت، پس چگونه در اواخر دولت قبل و در دوران وزارت شخص آقای زنگنه این اتفاق رقم خورده است؟ افزایش صادرات نفت در اواخر دولت قبل و بدون توافق با امریکا، ادعای وزیر سابق نفت را رد می‌کند.
با وجود 223 تحریم نفتی جدید، صادرات نفت 4 برابر شد
در دولت سیزدهم نیز تاکنون نه‌تنها تحریمی علیه ایران در حوزه صادرات نفت برداشته نشده است بلکه طبق گزارش وزارت خزانه‌داری امریکا از ماه مه سال گذشته میلادی تا ژوئن امسال، دولت بایدن 223 تحریم نفتی جدید علیه شبکه فروش نفت ایران شامل شرکت‌ها، افراد و نفتکش‌ها اعمال کرده است. با وجود این 223 تحریم جدید نفتی، رقم صادرات نفت ایران طبق آمار کپلر به صورت نقطه‌ای در بازه زمانی اعلام شده از حدود 400 هزار بشکه در روز به 1.6 میلیون بشکه در روز افزایش یافته و 4 برابر شده است.
جواد اوجی وزیر نفت در افتتاحیه هفدهمین نمایشگاه بین‌المللی ایران‌پلاست با اشاره به تداوم تحریم‌های امریکا می‌گوید: ادعا می‌کنند که امریکا به ایران برای فروش محصولات نفتی چراغ سبز نشان داده، اگر این‌طور است پس چرا مدام نفتکش‌های ایران را توقیف و شرکت‌های ایرانی را تحریم می‌کنند تا نفت نفروشیم. خیر دوستان؛ امریکایی‌ها نمی‌توانند جلوی مهندسان نفت ایران را بگیرند. یک زمانی آنها تعیین تکلیف می‌کردند که ایران چقدر نفت تولید کند ولی آن دوران دیگر گذشته است.
در مجموع به نظر می‌رسد، اظهار نظر وزیر سابق نفت در رد افزایش صادرات نفت ایران و دروغ‌گو خواندن همه رسانه‌ها و مؤسسات خارجی بیشتر ناشی از کارنامه ضعیف وی در موضوع صادرات نفت باشد، وزیری که در دوران خود حتی در برخی روزها رقم صادرات نفت کشور را با عدم انتخاب راهبرد درست به صفر رساند.