راز تنزل نرخ ارز
دکتر مرتضی افقه
اقتصاددان
نرخ ارز به عنوان یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی، همواره محور توجه اقتصاددانان و مردم است و همانند سایر کالاها نرخ آن تحت تاثیر عوامل متعددی تغییر می‌کند. با توجه به اهمیت نرخ ارز دولت نیز در گام نخست تلاش قابل توجهی برای ثبات‌بخشی به این بازار انجام داده و در گام بعدی کاهش نرخ ارز در دستور کار قرارگرفته است. علت اولویت دادن به ثبات‌بخشی این است که بی‌ثباتی نرخ ارز نسبت به افزایش قیمت آن تأثیرات مخرب‌تری بر اقتصاد دارد. تا کنون دولت اقدامات مختلفی به منظور ایجاد ثبات و کاهش قیمت ارز انجام داده است که یکی از مهم‌ترین آنها تنش‌زدایی سیاسی است. در سال‌های اخیر (بعد از اعمال تحریم‌ها) تحریم و تصمیمات مرتبط با تجارت خارجی متغیر فعال در ارتباط با نرخ ارز محسوب می‌شود. به همین دلیل است که کوچک‌ترین اخبار مثبت یا منفی در ارتباط با حذف تحریم یا خبرهای مربوط به آزادسازی ارزهای بلوکه شده می‌تواند به سرعت تأثیرات خود را در بازار ارز نشان دهد. کاهش یا تثبیت قیمت ارز از زمانی که دولت سیاست تنش‌زدایی در منطقه را کلید زد و با کشورهای حوزه خلیج فارس، عربستان، مصر و ... مذاکرات خود را آغاز کرد، سرعت گرفته است. با کمی بررسی متوجه خواهیم شد که این اقدامات زمینه بسیار مثبتی را در بازار ارز ایجاد کرده که تأثیرات مثبت آن به‌وضوح در قیمت ارز نمایان است. بدین ترتیب درکنار تأثیر سیاست‌های ارزی بانک مرکزی، بخشی از علت روند نزولی نرخ ارز طی هفته‌های اخیر به اجرای سیاست تنش‌زدایی و گسترش همکاری با کشورهای منطقه مربوط است. در همین راستا، آزادسازی حدود 3 میلیارد دلار از ارزهای بلوکه شده ایران در عراق موجب شد تقاضای ارز در داخل کشور کاهش قابل توجهی پیدا کند. اما نباید فراموش کرد برای اینکه روند نزولی نرخ ارز تداوم یابد یا اینکه ثبات بیشتری در این بازار تجربه کنیم، باید همانند سایر کالاها با آن برخورد کرد. به آن معنا که زمانی که عرضه آن در بازار کم می‌شود قیمت آن به علت تقاضای موجود افزایش پیدا می‌کند و زمانی که عرضه روند افزایشی پیدا می‌کند نرخ دلار در کشور کاهش می‌یابد. در حال حاضر با سیاست‌های دولت تقاضای ارز از بخش تولید و مصرف به میزان ثابتی رسیده است. بنابراین دولت باید تمام تلاش خود را به کار گیرد تا بخش عرضه ارز را تقویت کند. برای این منظور باید یا تحریم‌ها حذف شوند یا اینکه شرایطی مهیا شود تا تحریم‌ها را دور زد. زیرا به هر میزانی که بتوانیم با دور زدن تحریم‌ها کالاهای خود را صادر کنیم، ارز وارد کشور می‌شود و در چنین شرایطی نرخ ارز گرایش به کاهش خواهد داشت و اگر این درآمد ارزی مستمر باشد ثبات اقتصادی نیز به دنبال خواهد داشت. یکی از اقدامات مهمی که دولت باید در این راستا انجام دهد مذاکرات مرتبط با رفع تحریم‌هاست اما با توجه به اینکه این امر در کوتاه مدت میسر نیست بنابراین باید با همین روند فعلی حرکت کرده و از طریق دور زدن تحریم‌ها کالا صادر کرده و ارز را وارد کنیم. با اتخاذ سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی تقاضای ارز در حال حاضر در کمترین میزان خود جای گرفته و تقاضاهای مازاد کاهش یافته است. بنابراین باید دولت همین اقداماتی که در عرصه سیاست‌های خارجی و تجارت انجام می‌دهد را تداوم بخشد تا حجم عرضه دلار به بازار کاهش پیدا نکند. در این راستا می‌تواند جریان تجاری کشور را رونق دهد تا با ثبات قیمت و کاهش قیمت در بازار ارز مواجه شویم.