توافقات جدید برای توسعه کریدور شمال- جنوب
با مشارکت کشورهای جدید برای تکمیل کریدور شمال-جنوب، عبور 10 میلیون تن کالا از این مسیر بزودی اجرایی می‌شود
همزمان با توافق 5 کشور ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و هند بر سر پیش‌نویس سند توسعه کریدور کشتیرانی شمال-جنوب که روسیه را از مسیر ایران به منطقه خلیج فارس متصل می‌کند، وزیر راه و شهرسازی در سفر به جمهوری آذربایجان، ساخت و تکمیل مسیر ریلی و جاده‌ای برای بهره‌برداری کامل از کریدور شمال-جنوب را پیگیری کرد.
ساخت گذرگاه ترانزیتی شمال-جنوب از روسیه تا هند، توافقی بود که در سال 2000، سه کشور ایران، روسیه و هند آن را امضا کردند. با توجه به مزیت‌های این کریدور حمل و نقلی چند‌وجهی، کشورهای دیگر نیز برای برنامه توسعه و تکمیل آن به این سه کشور می‌پیوندند و شاهد پیوستن شمار دیگری از کشورها به این مسیر ترانزیتی هستیم. کریدور شمال- جنوب به عنوان یک پل ارتباطی مهم بین کشورهای اروپایی و روسیه با مناطق خلیج فارس، اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا شناخته می‌شود.
این کریدور یک مسیر جایگزین برای مسیر ناوبری دریایی در نظر گرفته می‌شود که اروپا، کشورهای خلیج فارس و اقیانوس هند را از طریق کانال سوئز به هم متصل می‌کند و شامل ۳ مسیر ترانزیتی بین‌المللی شمال به جنوب از طریق دریای خزر با استفاده از راه‌آهن و بنادر و دو راه زمینی غربی و شرقی است.
آنچه باعث پیوستن کشورهای دیگر به این مسیر ترانزیتی شمال-جنوب شده این است که مسیرهای متداول برای ارسال کالا از هند به روسیه که از کانال سوئز عبور می‌کند، حدود ۱۴ هزار کیلومتر طول دارد اما کریدور شمال-جنوب ایران در این مسیر فقط 7 هزار کیلومتر است که بهره‌گیری از این ظرفیت، ۴۰ درصد زمان ترانزیت و ۳۰ درصد هزینه‌های حمل و نقل را کاهش می‌دهد.
بنابراین گزارش، رسانه‌های منطقه گزارش داده‌اند، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، ایران و هند بر سر پیش‌نویس سند توسعه کریدور کشتیرانی شمال-جنوب که روسیه را به منطقه خلیج فارس متصل می‌کند، توافق کرده‌اند. برآورد می‌شود توسعه این کریدور تا سال 2027 ظرفیت تولید این کریدور را به 10 میلیون تن در سال افزایش دهد. توافق 5 کشور، شامل بهبود زیرساخت‌ها و امکانات در مسیر، رفع موانع اداری و ایجاد شرایط مطلوب برای شرکت‌های حمل و نقل است.
کشورهای جمهوری آذربایجان، بلاروس، بلغارستان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، عمان، تاجیکستان، ترکیه و اوکراین نیز بعدا به این توافقنامه کریدور بین‌المللی شمال-جنوب پیوستند. این پروژه مسیرهایی چون اروپای شمالی و غربی، روسیه، قفقاز، خلیج فارس (مسیر غربی)، آسیای مرکزی، خلیج فارس (مسیر شرقی) و دریای خزر، ایران و خلیج فارس را به یکدیگر متصل می‌کند.
روسیه و ایران برای تکمیل مسیر ریلی کریدور، توافقنامه‌ای برای احداث 162 کیلومتر راه‌آهن بین بندر آستارا و شهر رشت امضا کردند که این خط ریلی در راستای تکمیل پروژه حمل و نقل استراتژیک شمال-جنوب محسوب می‌شود.
این توافقنامه ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ و پس از سخنرانی آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران و «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری فدراسیون روسیه بین نمایندگان دو کشور به امضا رسید.
مسیر غربی کریدور شمال–جنوب که کشورهای روسیه، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان را شامل می‌شود، از نظر ریلی دارای یک حلقه مفقوده‌ای به مسافت ۱۶۲ کیلومتر بین رشت و آستارا بود که با امضای این توافق و احداث این مسیر ریلی عملاً جنوب آسیا از طریق ارتباط ریلی بین سن پترزبورگ و خلیج فارس به شمال اروپا متصل خواهد شد.
براساس این توافقنامه، فدراسیون روسیه 1.6میلیارد یورو در این مسیر ریلی سرمایه‌گذاری خواهد کرد. همچنین سیزدهم تیرماه ۱۴۰۲، در حاشیه نشست سه‌جانبه ایران، هند و روسیه که به میزبانی وزیر راه و شهرسازی کشورمان با مشارکت ۱۳ کشور برای تسهیل تردد در کریدور شمال-جنوب و با حضور مقامات کشورهای مختلف در تهران برگزار شد، قرارداد اجرایی پروژه رشت- آستارا میان دو کشور ایران و روسیه به امضا رسید. در این قرارداد مدت زمان پروژه، قوانین و شرایط اجرایی پروژه، ضمانت‌نامه‌ها و... مشخص شده است و با اجرای آن، گروه‌هایی از ایران و روسیه در پروژه مستقر می‌شوند. زمان اجرای این پروژه 3 تا 4 سال پیش‌بینی شده است.
در همین حال، بانک وی.تی.بی روسیه در بیانیه‌ای که در اختیار رسانه‌ها قرار داد، اعلام کرد: کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب، طبق ارزیابی ما، می‌تواند به یکی از راه‌های اصلی حمل‌ونقل در منطقه اوراسیا تبدیل شود، جایگزینی از جمله کانال سوئز ارائه کند و فرصت‌های اقتصادی جدیدی را برای روابط تجاری بین کشورهای جنوب جهانی باز کند.
در این بیانیه که پس از مصوبه دولت فدراسیون روسیه منتشر شد، آمده است: بانک وی.تی.بی آماده است تا هزینه‌های توسعه پروژه را به منظور ارائه آن به سرمایه‌گذاران روسی و بین‌المللی تقبل کند.
عضویت ایران در اتحادیه‌ها و پیمان‌های مهم اقتصادی، اهمیت کریدور شمال-جنوب را افزایش داده است. ایران با عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند این سازمان را از مسیر ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، بریکس و کریدورهای ترانزیتی جنوب به شمال و شرق به غرب متصل کند.
اجرایی احداث گذرگاه مرزی
ایران و جمهوری آذربایجان
بخش مهمی از کریدور شمال-جنوب، مسیر ریلی آن است که بنادر را به هم متصل می‌کند. مسیر ریلی این کریدور از شمال ایران تا جنوب در بنادر خلیج فارس و دریای عمان گسترده است. این خط در سمت شمال به طول 162 کیلومتر از رشت تا آستارا در حال تکمیل است. در این بخش همچنین مسیر جاده‌ای در حال توسعه است. روز گذشته مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی که به‌عنوان رئیس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان عازم باکو شده است، اعلام کرد: عملیات اجرایی ساخت گذرگاه مرزی دو کشور در منطقه آغبند در این سفر آغاز می‌شود.
وی ادامه داد: پیمانکار پروژه تعیین شده و مسئولیت احداث پل با جمهوری آذربایجان و مسئولیت احداث جاده با ایران است.
وی افزود: همچنین احداث پل و مسیر ریلی نیز مورد توافق قرار گرفته و با سرمایه‌گذاری جمهوری آذربایجان توسط این کشور همسایه انجام می‌شود. طبق برنامه‌ریزی انجام شده این پل در مدت یک‌سال ساخته شده و به بهره‌برداری می‌رسد. همزمان زیرساخت‌های گمرک در دو طرف پل ایجاد خواهد شد. با بهره‌برداری از پل آغبند روزانه 1100 وسیله نقلیه بین ایران و جمهوری آذربایجان تردد خواهند کرد. همزمان تفاهمنامه‌ای به منظور ساخت پلی برای خط آهن روی رودخانه ارس به امضا خواهد رسید.
بذرپاش همچنین گفت: بر اساس توافقات انجام شده با افزایش زیرساخت‌ها در پایانه‌های مرزی آستارا، بیله‌سوار و پلدشت، میزان ترددها به ٢ برابر افزایش یافته و به ٢ هزار تردد در روز می‌رسد.
رئیس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان با اشاره به تعریف دو سد در منطقه مرزی میان دو کشور ادامه داد: عملیات اجرایی یکی از سدها به پایان رسیده و سد دوم نیز ۹۷ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در مراحل پایانی است.
وی ادامه داد: میان ایران و آذربایجان درباره وضعیت ترانزیتی و مشکلات کامیون‌های متردد از مرزهای دو کشور بویژه در ایام اوج جابه‌جایی کالاها، توافق‌هایی انجام شده است که در این سفر نهایی می‌شوند.
تراز تجاری دو کشور در سال‌های گذشته افت داشته که باید مجدداً ارتقا یابد و از آنجا که بخش زیادی از این روابط مرتبط با حمل‌ونقل و ترانزیت است، به دنبال توافق مثبت در این حوزه هستیم.
وی افزود: توافق سه‌جانبه درگذشته در خصوص فروش برق میان ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان منعقد شده بود و در این سفر آن را نهایی خواهیم کرد تا فرایند خرید و فروش برق بین ۳ کشور برقرار شود، تکمیل دو سدی که اشاره شد نیز به اجرای این روند کمک می‌کند.