نتایج نظرسنجی از خریداران خودرو نشان می‌دهد
رضایت بالای مردم از سامانه یکپارچه فروش خودرو
زمانی که فروش خودرو از سه طریق مستقیم خودروسازان، قرعه‌کشی و بورس کالا، صورت می‌گرفت، شاهد عدم رضایت مردم از فرایند فروش خودرو بودیم. در تمام روش‌های فروش، تعداد کثیری از ثبت‌نام‌کنندگان و به خصوص آنهایی که به خودروسازان و دلالان وصل نبودند، نوبت ثبت‌نام به آنها نمی‌رسید و همواره متقاضیان خرید خودرو مجبور بودند شانس خود را در فروش‌های بعدی، محک بزنند. همین امر رکوردهای عجیب و غریبی را ثبت کرد؛ بعضاً افرادی بودند که بیش از 87 بار شانس خود را امتحان کرده بودند اما باز هم بخت با آنها یار نبود و در نتیجه سبد خرید خودروشان خالی ماند و مجبور شدند سراغ بازار آزاد بروند. بازاری که در دولت گذشته روز به روز تغییر می‌کرد و افزایشی می‌شد.
دولت سیزدهم برای آنکه به این فساد پایان دهد و همه متقاضیان شانس یکسان برای خرید خودرو داشته باشند، سامانه یکپارچه را راه‌اندازی کرد. در این سامانه، تمام ثبت‌نام‌کنندگان خودرو، در فواصل زمانی مشخص می‌توانند صاحب خودرو شوند. از همین رو دیگر هیچ متقاضی پشت درهای بسته خودروسازان باقی نمی‌ماند و می‌تواند خودرو مورد نظر خود را خریداری کند.
دشمن اصلی و سرسخت سامانه یکپارچه خودرو، خودروسازان و مونتاژکاران هستند. این دو گروه از آرامشی که در بازار خودرو رخ داده، احساس خطر می‌کنند و به نظر می‌رسد که تمایل آنها به برگشت التهاب در بازار خودرو است، چرا که به واسطه التهاب بازار خودرو می‌توانند، مجوز افزایش قیمت از شورای رقابت بگیرند، وام و تسهیلات دولتی دریافت کنند، در صدر اخبار باشند و مهم‌تر آنکه به بهانه فروش خودرو، پول‌های هنگفت از مردم بگیرند. از آنجا که سامانه یکپارچه خودرو، متقاضیان را صاحب خودرو کرد و این حوزه سروسامان گرفت و دیگر در بازار شاهد جهش قیمت‌ها نیستیم، خودروسازان احساس خطر کردند که مبادا، نتوانند به بهانه‌های مختلف قیمت‌ها را بالا ببرند. شاید همین نگرانی‌ها سبب شد که تعادل بین تولید و عرضه خودرو، به هم بریزد و بخشی از خودروها در پارکینگ بماند. در حقیقت احتکاری که این روزها از آن صحبت می‌شود به دلیل آرامشی است که در بازار خودرو، اتفاق افتاده است. عدم تعادل در عرضه و تقاضا که به نظر می‌رسد عمدی بوده است، چند میلیون تومانی بر قیمت‌ها افزود، اما با رسانه‌ای شدن این امر و به تبع آن افزایش عرضه خودرو توسط خودروسازان(عملکرد خودروسازان زیر ذره‌بین رفت) دوباره کاهش قیمت‌ها در بازار اتفاق افتاد. به هر ترتیب طبیعی است که خودروسازان به دنبال بازگشت به روش‌های انحصاری و غیرشفاف خود در فروش باشند.
متقاضیان خرید خودرو از موجودیت و عملکرد سامانه یکپارچه خودرو، دفاع می‌کنند. نتایج نظرسنجی از مشتریان خودرو در سامانه یکپارچه حکایت از رضایت بالای آنان در مقایسه با سایر روش‌های عرضه خودرو در بازار دارد، چرا که این روش باعث شده عرضه خودرو شفاف و رانت‌های گذشته حذف شود.
مزایای متنوع و برجسته
برخی مزایای سامانه یکپارچه خودرو شامل قیمت مطابق با اعلام شورای رقابت و خودروساز، مشخص بودن دقیق قیمت در موعد تحویل تا سه ماه، مشخص بودن موعد تحویل همه متقاضیان، تخصیص خودرو برای همه متقاضیان، شناور بودن موعد تحویل با توجه به انصرافی‌ها، اولویت تحویل خودرو برای طرح جوانی و خودرو فرسوده، امکان تغییر سفارش متقاضی در صورت موعد تحویل طولانی برای تحویل نزدیکتر، امکان برنامه‌ریزی تولید خودروساز براساس نیاز بازار، سهولت در سفارش، بازه زمانی مناسب سفارش گذاری، وجود چندین سفارش همزمان بر اساس نوع خودرو و عدم پرداخت وجه یکپارچگی سامانه برای عرضه انواع خودرو توسط چندین خودروساز است.
قابلیت ردیابی فرآیند درخواست
قابلیت ردیابی فرآیند درخواست شفافیت یکی از ویژگی‌های مهم این سامانه است که منجر به ارائه آمار متقاضیان و سفارش‌ها، مشخص بودن دقیق علل عدم احراز شرایط، امکان رفع مشکلات احتمالی در احراز شرایط، یکپارچگی و قابلیت ردیابی فرایند درخواست از زمان ثبت سفارش خودرو تا زمان تحویل به متقاضی می‌شود.
شناسایی متقاضی واقعی با توجه به رفتار متقاضیان در انتخاب اولویت‌ها یکی دیگر از دستاوردهای این سامانه است که شناسایی متقاضی واقعی با وکالتی کردن حساب و انسداد وجه در حساب متقاضی کمتر از یک ماه انجام می‌شود.
چالش‌های قابل تأمل
پیش از سامانه یکپارچه عرضه خودرو، خودرو در بازار از طریق قرعه‌کشی و بورس کالا به فروش می‌رسید که هر کدام از این روش‌ها دارای معایبی از جمله عدم مشخص بودن قیمت در پیش فروش، عدم تخصیص خودرو برای بازندگان، عدم وجود چندین سفارش همزمان براساس نوع خودرو، پیچیدگی در سفارش، عدم وجود اولویت تحویل خودرو برای طرح جوانی و خودرو فرسوده، عدم امکان تشخیص متقاضی واقعی، عدم ارائه آمار متقاضیان و سفارش‌ها، مشخص نبودن علل عدم احراز شرایط‌ها و پیش پرداخت با درصد قابل توجه از قیمت پایه خودرو بودند.
شفاف‌سازی آماری
نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که در مجموع ۲۵۵ هزار نفر عرضه خودرو در سامانه یکپارچه، ۴۲ هزار و ۱۲۷ نفر قرعه‌کشی، ۱۳ هزار و ۳۴۰ عرضه خودرو در بورس و ۱۴۹ هزار نفر نیز گزینه هیچ‌کدام را انتخاب کرده بودند. نسبت به کنترل قیمت خودرو، ۱۴ هزار و ۴۸۴ نفر نسبت به عرضه در سامانه یکپارچه خودرو، یک‌هزار و ۵۱۴ نفر نسبت به قرعه‌کشی و ۶۱۶ نفر نسبت به عرضه خودرو در بورس کالا اعلام رضایت داشتند و هشت هزار و ۸۲۷ نفر نظری نداشتند.
در خصوص موعد تحویل، ۱۲ هزار و ۸۳۶ نفر نسبت به عرضه خودرو در سامانه پکپارچه، سه‌هزار و ۳۶۵ نفر نسبت به قرعه‌کشی و ۹۷۸ نفر نسبت به عرضه خودرو در بورس کالا اعلام رضایت و هشت هزار و ۳۶۲ نفر گزینه هیچ‌کدام را انتخاب کردند.
در مقوله شفافیت و توزیع عادلانه خودرو نیز وزنه سامانه یکپارچه خودرو بسیار سنگین‌تر است، به گونه‌ای که نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد 14 هزار و 643 نفر با این سامانه موافق هستند. 690 نفر با عرضه خودرو در بورس کالا، قرعه‌کشی تنها هزار و 631 نفر و 8هزار و 575 نفر هم هیچ‌کدام از روش‌های فروش خودرو را نمی‌پسندند و ترجیح می‌دهند روشی برای خرید خودرو باشد که هیچ شرطی در آن نباشد.
بر اساس نظرسنجی صورت گرفته سامانه یکپارچه توانسته در بخش تنوع در انتخاب خودرو هم اثرگذار باشد. بدین جهت 15هزار و 601 نفر این سامانه را قبول دارند. 678 نفر رأی به بورس کالا دادند و هزار و 947 نفر تمایل داشتند از طریق قرعه‌کشی صاحب خودرو شوند. 7هزار و 311 نفر هم هیچ‌کدام از روش‌های اعمال شده را قبول نداشتند.
شاخص‌های رضا یتمندی
شفافیت در علت‌های عدم احراز، شیوه پشتیبانی و رفع مشکلات عدم احراز، شفافیت آمار و گزارشات عرضه خودرو، دسترسی مشتری واقعی به خودرو، توزیع عادلانه خودرو، تنوع در انتخاب خودرو، سرعت و کیفیت سامانه، یکپارچگی عرضه تا تحویل خودرو، سهولت در سفارش‌گذاری خودرو، پوشش سراسری در سطح کشور، سهولت در فرایند ثبت‌نام، مدیریت سفارش، اطلاع‌رسانی عرضه و فروش خودرو، تنوع در انواع عرضه خودرو، کیفیت پاسخگویی برای پشتیبانی و تضمین مالی جهت ثبت‌نام عرضه خودرو از دیگر سؤالات در این نظرسنجی بود که بیشترین رضایت شرکت‌کنندگان از سامانه یکپارچه خودرو نسبت به سایر روش‌های قرعه‌کشی و عرضه خودرو در بورس کالا بوده است.