نفس‌تنگی هدر رفت آب در سربالایی کنتورهای هوشمند
تکلیف مهم برای دستگاه‌های اجرایی در مدیریت مصرف آب براساس تکالیف برنامه هفتم توسعه؛ دستگاه‌های اجرایی، نهادهای عمومی غیردولتی و نهادهای انقلاب اسلامی با همکاری وزارت نیرو، در سال نخست اجرای برنامه مکلف شده‌اند تا تمامی منابع آبی دراختیار خود را به ابزار اندازه‌گیری هوشمند استاندارد تحت پایش این وزارت، مجهز و مصارف آب خود را در سقف مجاز اعلامی وزارت تنظیم کنند.
درصورت عدم رعایت این تکالیف، هرگونه برداشت از این منابع آبی، غیرمجاز تلقی شده و وزارت نیرو موظف است که در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط با آن برخورد کند.
ازهدر رفت آب در شبکه توزیع به عنوان یکی از چالش‌های مهم دو دهه اخیر صنعت آب و فاضلاب کشور یاد می‌شود، چالشی که باعث شده بخشی از منابع آب کشور به سهولت از دست برود.
درحال حاضر هدررفت آب به دو شیوه فیزیکی و واقعی و هدر رفت ظاهری صورت می‌پذیرد. هدر رفت واقعی آب، شامل بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع بوده، بدون آنکه مصرف شود و به صورت نشت‌های مختلف از شبکه به هدر می‌رود.
این نوع هدر رفت، شامل نشت از خطوط انتقال، نشت از شبکه توزیع، نشت از انشعاب، نشت از مخازن شبکه و سرریز از مخازن شبکه می‌شود.
گفته می‌شود که میزان هدر رفت فیزیکی و واقعی آب از شبکه توزیع در محدوده 15.7 درصد است.
هدررفت ظاهری آب هم شامل بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع بوده که به صورت‌های مختلف توسط مشترکین مصرف می‌شود، ولی درآمدی برای شرکت‌ها ندارد.
به عبارت دیگر این بخش از آب ظاهراً به هدر می‌رود، ولی به انواع مختلف از جمله مصارف غیرمجاز، خطای مدیریت داده‌ها و سیستم و عدم دقت تجهیزات اندازه‌گیری مصرف می‌شود.
براساس اعلام دفتر مدیریت مصرف، خدمات مشترکین و کاهش هدررفت شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، میزان هدررفت ظاهری آب در حال حاضرحدود 14.3 درصد است.
هم‌اکنون قیمت تمام شده آب در بخش بهره‌برداری 4 هزار تومان و در بخش اجرا حدود 6 هزار تومان است.
به عبارتی تأمین هر مترمکعب آب شرب برای دولت 10 هزار تومان هزینه دربر دارد. هرچند که در بخش خانگی به طور متوسط کمتر از هزار تومان به ازای مصرف هر مترمکعب از مشترکان دریافت می‌شود.
با این حال، متوسط رقم دریافتی از مشترکان در همه بخش‌های مصرفی، هزار و 500 تومان به ازای هر مترمکعب است.
با ضرب و تقسیم میزان مصرف آب سالانه در رقم تمام شده آب، مشخص می‌شود که هدررفت آب، چه زیان سنگینی را به دولت تحمیل می‌کند.
این چالش زمانی بیشتر نمود پیدا می‌کند که با خشکسالی‌های مکرر و افت بارندگی، دست‌کم 270 شهر کشور دچار تنش آبی بوده و میزان ذخایرآب کشور در مقایسه با میانگین 5 سال اخیر 30 درصد افت کرده باشد. ۸۵ درصد مساحت ایران در اقلیم خشک، نیمه‌خشک و فراخشک واقع شده و با میانگین بارندگی کمتر از سطح متوسط جهانی، ۷۰ درصد زمان یک دهه اخیر خود را با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده است.
ایران در بین ۱۱۶ کشور، از نظر بحران آب در رده چهاردهم قرار دارد که نشان‌دهنده وضعیت نامناسب آن به‌لحاظ منابع آب است. بخشی از افت ذخایرآب کشور را اکنون می‌توان دررابطه‌ای مستقیم با افت بارش‌ها نسبت به میانگین 30 ساله اخیر کشور دانست.
در کنار آن عامل دیگر را می‌توان به میزان هدر رفت آب جدی پیوند زد.
هر چندکه از نصب کنتورهای هوشمند به عنوان عاملی اثر‌گذار در کاهش هدر رفت آب یاد می شود، روشی که در تمام این سال ها چندان جدی گرفته نشد که یکی از مخاطبان اصلی این امر، سازمان ها و وزارتخانه و نهادهای عمومی غیر دولتی بوده‌اند. درشرایط فعلی بیشتر وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و عمده شرکت‌های تابعه آنها در شهر تهران متمرکز هستند.
براین اساس، ادارات و وزارتخانه‌ها در سال‌جاری موظف بودند تا ۲۵ درصد از مصرف آب خود را کاهش دهند که
گفته می‌شود از ۲۵ وزارتخانه وشرکت‌های زیرمجموعه، ۵ وزارتخانه و شرکت‌های تابعه این مسأله را تا حدوددی رعایت نکردند.
گویا در شهر تهران دست‌کم ۶۷۰۰ اشتراک اداری وجود دارد. دریک نگاه کلی، ۷۵ درصد آب تهران از ۵ سد تأمین می‌شود. درحال حاضر و به‌ازای هر نفر ۲۵۰ لیتر آب مصرف می‌شود یعنی در شهر تهران به تنهایی یک میلیارد ۲۰۰ مترمکعب آب مصرف می‌شود.
ناگفته نماند که سالیانه بین ۲ تا ۲.۵ درصد به مشترکان آب تهرانی هم افزوده می‌شود که این رقم در ۱۰ سال آینده به ۲۰ درصد هم خواهد رسید.
پیشتر محسن اردکانی، مدیر عامل آبفای استان تهران، گفته که متأسفانه ۷۰ درصد ادارات استان تهران مصرف آب را رعایت نمی‌کنند. این ادارات که رعایت نکردند قطع موقت می‌شوند.
به گفته وی، اگر این الگو مصرف را رعایت نکنند نام آنها را اعلام خواهیم کرد و افزوده که دو هزار ۲۰۰ اداره در مصرف آب صرفه‌جویی نمی‌کنند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفت: تهران دیگر توان بارگذاری جمعیت جدید ندارد، بنابراین با هرگونه بارگذاری جدید مخالفیم.
واقعیت این است که با نصب کنتورهای هوشمند تا حد زیادی می‌توان جلوی مشترکان پر مصرف را گرفت.
روشی که سرعت آن بشدت افزایش یافته و عزم جدی دولت را در جلوگیری از هدر رفت آب نشان می‌دهد.