تجاری‌سازی تولید گردو؛ مقدمه حضور در بازارهای جهانی
جایگاه ایران در تولید گردو در سطح جهان سوم و در بعضی سال‌ها چهارم است، اما کشورهای چین و امریکا رتبه‌های اول و دوم و ایران و ترکیه رتبه‌های بعدی را در اختیار دارند
پتانسیل بالای تولید گردو در ایران در ایران تولید گردو از ارزش و جایگاه بالایی برخوردار است و پتانسیل تولید در سطح جهانی را داراست، اما هنوز مانند پسته نتوانسته است آوازه جهانی کسب کند.
نفیسه امامی
روزنامه نگار
گردو از جمله محصولاتی است که در سال‌های اخیر به دلیل ارزش غذایی بالا در دنیا با استقبال زیادی روبه‌رو شده است. به همین سبب در ۱۰ سال گذشته تولید گردو در دنیا بشدت مورد توجه قرار گرفته، زیرا سرشار از امگا ۳ و روغن‌های باکیفیت است.
جایگاه ایران در تولید گردو در سطح جهان سوم و در بعضی سال‌ها چهارم است، اما کشورهای چین و امریکا رتبه‌های اول و دوم و ایران و ترکیه رتبه‌های بعدی را در اختیار دارند.
حدود ۱۶۳ هزار هکتار از اراضی باغی کشور زیر کشت درخت گردو قرار دارند که از این میزان ۱۳۰ هزار هکتار بارده و ۳۳ هزار هکتار بقیه باغات جدیدالاحداث هستند. از این باغات سالانه بالغ بر ۲۶۰ هزار تن محصول برداشت می‌شود که میانگین برداشت محصول در هر هکتار ۲ تن برآورد می‌شود.
در شرایط کنونی کشورهای مختلفی به سمت تولید و توسعه صادرات گردو رفته‌اند. در ایران هم تولید این محصول از ارزش و جایگاه بالایی برخوردار است و پتانسیل تولید در سطح جهانی را داراست، اما هنوز مانند پسته نتوانسته است آوازه جهانی کسب کند.
سرمازدگی درختان گردو
مجتبی شادلو، رئیس هیأت مدیره اتحادیه باغداران ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به قرار‌گیری در فصل برداشت گردو در باغات کشور گفت: «برداشت گردو از اواخر مرداد در استان‌های نیمه‌گرم و از اواسط شهریور در استان‌های سردسیر آغاز شده و تا پایان مهرماه ادامه دارد.»
وی اضافه کرد:«استان‌های تولیدکننده گردو از ارتفاعات شمال‌غرب تا زاگرس جنوبی و ارتفاعات شمال‌شرقی قرار دارند. به طور معمول گردو در استان‌های سردسیر و شهرهایی که سیب در آنجا کاشته می‌شود یا حاشیه رودخانه‌ها کشت می‌شود.»
رئیس هیأت مدیره اتحادیه باغداران ایران با اشاره به مشکل سرمازدگی برای درختان گردو افزود: «درختان گردوی تنومند سرمایه محسوب می‌شوند که برای حفظ آنها تلاش می‌شود، اما امسال درختان گردوی زیادی با مشکل سرمازدگی روبه‌رو شدند و تقریباً در هر منطقه‌ای که گردو کاشته شد، سرمازدگی هم وجود داشت. ضمن اینکه سرمازدگی بیشتر در مناطق پایین‌دست و ارتفاعات پایین رخ داد و در مناطق مرتفع سرمازدگی کمتری داشتیم.»
عدم تجاری‌سازی تولید گردو
کشور ایران به‌رغم دارا بودن ظرفیت مناسب در تولید گردو متأسفانه در تجارت جهانی نقش تأثیرگذاری ندارد و با وجود اینکه سومین تولیدکننده گردوی دنیاست، اما در صادرات گردو جایگاهی ندارد که دلیل عمده آن عدم تجاری‌سازی و تولید به شیوه سنتی است. از سوی دیگر یکی دیگر از مشکلات تولید گردو در ایران، عملکرد پایین باغات گردو در مقایسه با سایر کشورهاست. عملکرد این باغات در واحد سطح تقریباً نصف میانگین جهانی است که میانگین جهانی نزدیک 4 تن در واحد سطح است ولی ایران کمتر از ۲ تن است که دلیل اصلی آن بذری بودن درختان ایرانی است که حاصل از بذر هستند نه حاصل ارقام اصلاح شده.
همدان یکی از استان‌های مهم در زمینه کشت گردو به شمار می‌رود و به‌تنهایی ۱۵ درصد از مجموع تولید محصول گردوی کشور را به خود اختصاص داده است. در این میان شهرستان تویسرکان با برخورداری از ۶ هزار و ۱۰۰ هکتار باغ گردو، بیش‌از ۲۰ درصد از تولید گردوی استان را در اختیار دارد. براساس اعلام وزارت جهادکشاورزی، متوسط تولید گردو در هر هکتار از باغ‌های گردوی کشور حدود 2 تن است، در حالی که این رقم در تویسرکان به ازای هر هکتار به ۴ تن می‌رسد.
عبدالله قمری، نایب رئیس انجمن گردوی تویسرکان نیز درباره اصلاح درختان باغات گردو به «ایران» گفت:«تولیدات گردوی ایران در بازارهای بین‌المللی با دو مشکل روبه‌روست؛ اول اینکه هزینه تولید در کشور ما نسبت به سایر کشورها بالاست زیرا روش تولید و برداشت ما سنتی است اما سایر کشورها تجاری‌سازی کرده‌اند. ما هنوز برای برداشت گردو به روش سنتی عمل می‌کنیم و امکان استفاده از ماشین‌آلات را نداریم.»
وی اضافه کرد: «مشکل دوم سرمازدگی زودرس بهاره باغ‌های گردو است که به علت تغییرات آب و هوایی در چند سال اخیر رخ داده است. برای جلوگیری از این مشکل طرح اصلاح باغات مطرح شد تا به این واسطه تاج درختان عوض شود و با درختانی پیوند زده شوند که دیرتر گل می‌دهند. در این روش درختان دچار سرمازدگی نمی‌شوند و تجاری‌سازی هم انجام می‌شود ضمن اینکه هزینه برداشت هم کاهش پیدا می‌کند.»
قمری ادامه داد: «طرح پیوند‌زن از سال 1398 آغاز شد و برای این کار از کشور ترکیه، نیرو برای آموزش باغداران به کشورمان آمد. این روش بیش از دو سال زمان صرف می‌کند تا به ثمردهی برسد.»
وی با اشاره به کاشت گردو در 17 استان کشور گفت: «هیچ کدام از 17 استان تولیدکننده گردو کیفیت گردوی توییسرکان را ندارند چون مدار جغرافیایی این منطقه سازگاری خاصی برای پرورش گردو دارد. ما برای تولید گردو از کودهای شیمیایی استفاده نمی‌کنیم و تولیدات ما از خاصیت ارگانیکی برخوردارند.»
بــرش
صادرات رسمی گردو از کشور نداریم
نایب رئیس انجمن گردوی تویسرکان با بیان اینکه صادرات رسمی گردو از کشور انجام نمی‌شود، افزود:«چنانچه صادراتی از کشور داشته باشیم بیشتر به صورت چمدانی یا سفارشی و محدود است و در مقیاس کل نمی‌توان رتبه مشخصی را برای این محصول درنظر گرفت.»