رئیس سازمان بورس در گفت‌وگو با «ایران»:
تبعات اقدامات دولت قبل در بورس همچنان ادامه دارد
عملکرد ضعیف دولت قبل به اعتماد سهامداران بازار سرمایه لطمه زد
مجید میرزاحیدری
بازار سرمایه در آرامش، معاملات بدور از هیجانات کاذب و معامله‌گران، در قامت خریدارانی حرفه‌ای همراه با تحلیل و در نهایت سهم‌های جذاب و در مرز ارزندگی، این مهم‌ترین شاخصه امروز بازار سرمایه است در یکسالگی دولت سیزدهم. کمتر کسی است که نداند سازمان بورس و اوراق بهادار در دولت سیزدهم، بازار سرمایه را در روزهای بسیار سخت و شرایطی ملتهب تحویل گرفت. روزهایی که بازار سرمایه، یک چالش بزرگ را تازه از سر گذرانده و سقوط بزرگ شاخص کل، خاطره‌ای تلخ و بی اعتمادی بزرگی را برای بسیاری از سهامداران بازار سرمایه برجای گذاشته بود. فراز و فرود، به طور معمول در ذات بازار سرمایه بوده و این افت و خیزها گهگاه در حافظه معامله‌گران بازار سهام تکرار میشود اما ریزش سنگین شاخص بازار سرمایه در سال 99 یکی از اتفاقات نادری بود که عمق این فاجعه به دلیل دعوت دولت وقت از مردم عادی برای حضور در بورس، هرگز قابل تصور نیست. واقعیت این است که دولت وقت با هدف جبران کسری بودجه و بدون گوشزد کردن ریسک‌های موجود سرمایه‌گذاری، مردم را به آمدن در بازار تشویق کرد. مردم عادی نیز در ابتدای امر و با مشاهده بازدهی‌های بازار سرمایه، به صورت توده‌وار وارد بازار سرمایه شدند، اما دست آخر، ریزش سنگین شاخص بازار، اهالی بازار سرمایه را در کمال ناباوری، به طرز عجیبی نقره داغ کرد. اکنون و با گذشت بیش از یکسال از آغاز به کار دولت سیزدهم، روزنامه ایران به بهانه فرا رسیدن هفته دولت، گفت‌وگویی هر چند مختصر با دکتر مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار انجام داده که از نظر می‌‌گذرد:
با گذشت نزدیک به 10 ماه از حضور جنابعالی در مسند ریاست سازمان بورس، مهم‌ترین اقدامات دولت در حمایت از بازار سرمایه چه بوده است؟
دولت سیزدهم بازار سرمایه را در شرایط بسیار سختی تحویل گرفت، شرایطی که تبعات آن کماکان دامن بازار سرمایه را گرفته است.
ایجاد اعتماد در بازار سرمایه همواره به صورت آهسته آهسته اتفاق می‌‌افتد اما از بین رفتن آن به صورت یکباره است، اتفاقی که به دلیل عملکرد ضعیف دولت قبل در مورد بازار سرمایه و تعداد زیادی از سهامداران در سال‌های گذشته رخ داد.
بنابراین، اولین اولویت دولت سیزدهم، کاستن از میزان التهابات در بازار سرمایه بود.
در این زمینه، اقدامات کوتاه، میان و بلندمدت برای توسعه زیرساخت‌ها و ابزارهای مورد نیاز بازار سرمایه پیگیری شد.
اولین مسأله در بودجه و لحاظ کردن دغدغه جدی صنایع در بودجه 1401 بود زیرا تصورات بودجه‌نویسان اولیه در مورد صنایع چندان دقیق نبود که با انتقال دغدغه اهالی بازار، دولت، اصلاحات مورد نظر را انجام داد.
با انجام اقدامات مهم، یک اطمینان نسبی در بازار سرمایه از اسفندماه سال گذشته ایجاد شد که در ماه‌های بعد این روند ادامه داشت و همین آرامش نسبی، باعث شد تا ورود پول حقیقی به بازار سرمایه هم افزایش یابد.
ناگفته نماند که عوامل متعددی در بازار سرمایه تأثیرگذار بوده که یکی از این موارد مهم، بازارهای جهانی و جنگ اوکراین و روسیه بود که باعث شد تا رکود جهانی در جهان ایجاد شود.
این اتفاق منجر به ریزش قیمت جهانی از جمله در فلزات اساسی، نفت و پتروشیمی شد و بر روند شرکت‌های بورسی در داخل کشور هم اثرات خود را گذاشت و بخشی از رشد بازار هم از دست رفت.
هرچند که آمارهای سه ماهه اول امسال نشان داد که شرکت‌ها سودآوری خوبی داشته و از لحاظ بنیادین، شرکت‌ها و بازار سرمایه در شرایط خوبی قراردارد.
گزارش‌ها نشان می‌‌دهند که بازار سرمایه از لحاظ روانی در یک ثبات نسبی قرار گرفته و در این مدت کوتاه حضور دولت سیزدهم، انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری راه‌اندازی شده از جمله صندوق‌های اهرمی و تضمین اصل سرمایه.
پرداخت سود شرکت‌ها از طریق سامانه سجام پیگیری شده و در حال حاضر سود سهامداران به صورت الکترونیکی پرداخت میشود.
راه‌اندازی سامانه توثیق سهام به عنوان یک طرح دیگر در مدت زمان کوتاه، اقدام بعدی بوده که یک انقلابی ایجاد خواهد کرد و مطالبه سازمان بورس و اوراق بهادار از بانک‌ها این است که در این زمینه به صورت جدی وارد شوند.
یکی از اقدامات مهم دیگر سازمان بورس برای اولین بار، پیگیری دریافت اطلاعات دارندگان اطلاعات نهانی سازمان‌ها و شرکت‌های تأثیرگذار در بورس است، پیگیری‌ها به کجا رسید؟
درحال حاضر بخشی از دارندگان اطلاعات نهانی در مجموعه خود ناشران حضور دارند، از جمله نهادهای مالی، حسابرسان، بازرسان قانونی و دستگاه‌های ذیربط سیاستگذار در امر قیمت گذاری بخصوص در مورد مواد اولیه شرکت‌ها یا حتی هر نوع عاملی که بر روند سود و زیان شرکت‌ها تأثیرگذار هستند.
همه این سازمان‌ها باید لیست دارندگان اطلاعات نهانی خود را در اختیار سازمان بورس قرار دهند زیرا سازمان بورس سامانه‌ای را در این راستا تعریف کرده تا اطلاعات دارندگان اطلاعات نهانی، به همراه افراد تحت تکلف خود در این سامانه ثبت خواهد شد.
در این پیوست، حتی هر نوع معاملاتی که توسط آنها انجام میشود در سامانه مذکور ثبت و رصد خواهد شد که آیا معاملات آنها، ارتباطی با افراد و دارندگان اطلاعات نهانی دارد یا خیر؟
ازطرف دیگر، دارندگان اطلاعات نهانی سازمان‌ها و نهادهای مختلف مالی باید آمار معاملات خود را از طریق سامانه کدال برای سازمان بورس ارسال کنند که این آمار در بخش نظارتی سازمان بورس بایگانی و رصد میشود که افرادی که ملزم بوده‌اند آیا اطلاعات خود را ارائه داده‌اند یا خیر؟
درحال حاضر بالای 20 سازمان و نهاد، به اطلاعات نهانی دسترسی دارند که سازمان بورس و اوراق بهادار با آنها مکاتبه کرده که تا اکنون 8 سازمان، لیست دارندگان اطلاعات نهانی خود را در اختیار سازمان بورس قرار داده‌اند هر چند که بخشی از این ارگان‌ها هنوز هم لیست درخواستی را در این خصوص ارائه نکرده‌اند.
در حال حاضر سازمان بورس از طرق مختلف در حال پیگیری بوده تا این سازمان‌ها فهرست دارندگان اطلاعات نهانی را به سازمان بورس اعلام کنند تا بعد از قرار دادن اطلاعات مذکور در سامانه، امکان نظارت بر آنها نیز مهیا شود.
سازمان بورس به دنبال کاستن از مدت زمان پرداخت سود سهامداران از 8 به سه ماه است، پیگیری سازمان بورس به نتیجه مطلوب رسیده است؟
یکی از دغدغه‌های اصلی سهامداران در بازار سرمایه دریافت سود ناشی از سرمایه‌گذاری بود.
به نحوی که اگر یک فرد سهامدار چندین شرکت بود، گرفتن سود سهام برای این دسته از افراد، مستلزم صرف هزینه و وقت زیادی بود که گاهی اوقات حتی دریافت سود سهام برای سهامداران مقرون به صرفه هم نبود.
با پیگیری جدی سازمان بورس، اکنون پرداخت سود سهام به صورت الکترونیکی شده و از طریق سامانه سجام انجام میشود.
مسأله دیگر که درحال حاضر در حال پیگیری بوده پرداخت سود سهامداران حقیقی در مدت زمانی کوتاه‌تر بوده که در این صورت، این امر منجر به کمک مجدد به خود بازار سهام است.
چون سود نقدی سهامداران به صورت مجدد دربازار بورس سرمایه‌گذاری میشود.
بنابراین در پیگیری سازمان بورس قرار شده که پرداخت سود سهامداران که طبق قانون تجارت که درحال حاضر 8 ماه بوده به سه ماه، کاهش یابد.
البته اجرایی شدن این امر، منوط به تصویب قانون اصلاح بازار سرمایه درمجلس شورای اسلامی بوده که هر زمان مصوب شد، اجرایی هم خواهد شد.
یکی از اقدامات مهم این دولت، بهبود جدی شاخص افشای اطلاعات ناشران بورسی بوده به نحوی که گفته میشود این شاخص از عدد 29 روز به نصف روز رسیده، سازمان بورس با چه مکانیسمی توانست، شاخص مذکور را بهبود ببخشد؟
در سال‌های قبل، یکی از مشکلات بازار سرمایه، انتشار توأم با تأخیر زیاد اطلاعات ناشران بورسی بوده که این تأخیرها دلایل زیادی داشت که یکی ازاین دلایل، تخلف ناشران بورسی بود.
دلیل دیگر این تأخیرها در انتشار اطلاعات ناشران، ناشی از ابهاماتی بود که در این مسیر وجود داشت و ناشر نمی‌توانست صورت‌‌های مالی خود را بموقع منتشر کند.
سازمان بورس و اوراق بهادار تسریع در افشای اطلاعات ناشران بورسی را از چند جنبه پیگیر شد، ابتدا، پیگیری پرونده‌های ناشران متخلف در دادگاه بود، زیرا عدم افشای بموقع اطلاعات ناشران بورسی وصف مجرمانه دارد که با پیگیری سازمان بورس، در این راستا احکام خوبی هم صادر شد.
بخش دیگر این ماجرا، مربوط به پیگیری از مراجع، دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی بود تا تکلیف شرکت‌های بورسی زودتر روشن شود، مانند صدور سریع‌تر دستورالعمل قیمت‌گذاری، بنابراین همه پیگیری‌ها و نظارت‌های دقیق باعث شد که اکنون میزان عدم افشای اطلاعات ناشران بورسی، تقریباً به صفر رسیده، البته افشای توأم با تأخیر اطلاعات ناشران هم به کمترین میزان خود رسیده است.
به نظر می‌‌رسد که سازمان بورس بعد از بهبود شاخص افشای اطلاعات ناشران بورسی، به سراغ افشای آرای تخلفات ناشران خواهد رفت، این اقدام مهم از چه زمانی اجرایی میشود؟
باتوجه به اینکه در حال حاضر تأخیر در افشای اطلاعات ناشران بورسی و همچنین موارد تخلف بسیار کاهش یافته، بنابراین نظارت‌های مستمر سازمان بورس همچنان تشدید شده است.
یکی از موارد و اقدامات مهم برای اولین بار در بازار سرمایه که سازمان بورس به تازگی دنبال کرده، انتشار آرای تخلفات است که بر این اساس، به فعالان بازار سرمایه اعلام خواهد شد که چه ناشرانی در سازمان بورس آرای تخلفات دارند.
به عبارت بهتر، قرار است اسامی افراد یا ناشرانی که آرای منجر به جریمه نقدی، سلب صلاحیت و امثال این موارد دارند، در بازار سرمایه افشا شود.
پرداخت سود سنواتی یکی از اقدامات مهم دولت درحمایت از سهامداران بود ، در این خصوص، توضیح کامل‌تری ارائه بفرمایید.
بررسی‌ها نشان داد که سود سنواتی بیش از 7.5 میلیون نفر در شرکت‌ها باقی مانده بود که بسیاری از این افراد فراموش کرده بودند که حتی سودی دارند.
برای مثال یک فرد در 5 شرکت سهامدار بوده که مربوط به سال‌ها قبل بود که با پیگیری‌ها درحال حاضر 7.5 میلیون سهامدار سود خود را دریافت کرده‌اند و همچنان پیگیری‌ها تا حصول نتیجه نهایی ادامه دارد.
تکلیف سهامداران ناشران ورشکسته و یا نمادهای اخراج شده از بازار سرمایه چه زمانی روشن میشود؟
واقعیت این است که وضعیت شرکت‌های اخراجی از بازار سرمایه با شرکت‌های ورشکسته متفاوت است.
روند فعالیت در شرکت‌های ورشکسته متوقف بوده و مدیر تسویه باید با سهامداران تسویه کند، اما با توجه به اینکه شرکت‌های اخراج شده از بازار سرمایه سهامی عام هستند، در بازار پایه با یک محدودیت‌ها وسطح ریسک‌های متفاوت مورد معامله قرار می‌‌گیرند.
در حال حاضر تمام ابزارها در بازار سرمایه دارای یک سطحی از ریسک هستند، بنابراین معامله‌گران دقت داشته باشند که برخی از ابزارها در بازار سرمایه دارای ریسک کمتر و برخی هم دارای ریسک بیشتر هستند.
واقیعت این است که بازار پایه در قیاس با بازار اصلی، دارای ریسک به مراتب بیشتری است.
ناگفته نماند که یکی از معضلات در بازار سرمایه سال 99 افرادی بودند که بدون شناخت از مختصات بازار، سهام شرکت‌های حاضر در بازار پایه را خریداری و زیان هم کردند.
فراموش نکنیم که شرکت‌های ورشکسته هم در بازار پایه در قالب تابلوی‌های نارنجی و قرمز معامله شدند که سرمایه‌گذاران باید در معاملات در این سهم ها هم دقت بیشتری کنند.
برخی رسانه‌ها مدعی شدند که در یکسال اخیر ارقام سنگینی از بازار سرمایه خارج شد، در حالی که برخلاف این اظهارات، بخش مهمی از این منابع جذب صندوق‌های با درآمدثابت شد، بررسی سازمان بورس حاکی از چیست؟
سرمایه‌گذاران درشرایط مختلف،متناسب با شرایط خود تصمیماتی را اتخاذ می‌‌کنند، شکی نیست که نیمی از منابعی که گفته میشود از بازار خارج شده جذب صندوق‌های سرمایه‌گذاری شده و یا در صندوق‌های سرمایه‌گذاری پارک شده و مترصد مشخص شدن تکلیف برای بازگشت مجدد در بازار سرمایه است.
بنابراین بخش مهمی ازاین منابع که گفته میشود از بازار خارج شده در خود بازار بوده هرچند که بخشی از این منابع هم جذب بازارهای رقیب شده است.
در بازار سهام، مواردی چون ماده و تبصره و محدودیت‌ها و نظارت‌هایی وجود دارد که این موارد در بازارهای رقیب وجود ندارد، بنابراین برخی معامله‌گران با خروج از بازار و حضور در بازار رقیب بدون نظارت ناظران، معاملاتی انجام داده و بازدهی‌هایی هم کسب کرده‌اند اما در کل، همین پول‌های سیار که از بازار سرمایه جذب بازار رقیب شده هم به محض بروز یک اتفاق، مجدداً به بازار سرمایه برمی‌‌گردد.
نکته مهم دیگر اینکه حقوقی‌های بازار هم در همین بین، منابعی وارد بازارسرمایه کردند، بنابراین پولی از بازار خارج نشد چون حقوقی‌ها خروج حقیقی‌ها را جبران کردند.
البته رفتار حقوقی‌ها را در قبال بازار سرمایه نمی‌توان به صورت مطلق قضاوت کرد.
در مقاطعی در بازار حقوقی‌ها بخوبی به کمک بازار آمده و تا اکنون هم پای کار ایستاده‌اند و منابع خوبی هم وارد بازار کرده‌اند.
با این حال، از دید سازمان بورس نمره حمایت حقوقی‌ها متوسط به بالا است، هرچند که در مقاطعی هم کم کاری‌هایی کردند.
ذکتر این نکته هم بسیار اهمیت دارد که شخص رئیس جمهوری پیگیر وضعیت بازار و سهامداران بوده و بعد از دستور شخص رئیس جمهوری، وزرا نسبت به وضعیت بازار حساس‌تر شده و به صورت دائم وضعیت بازار در حال پیگیری است.
با توجه به اقدام مهم دولت در مورد ورود دو باشگاه پرسپولیس و استقلال و شفاف‌سازی در مورد این دو باشگاه در بازار سرمایه، اما چرا جزئیات قرارداد‌های نقل و انتقال بازیکنان همچنان شفاف نیست؟
سازمان بورس نه تنها در مورد این دو باشگاه بلکه در مورد همه ناشران بورسی، شفافیت بیشتر را دنبال می‌‌کند.
با توجه به وضعیت نماد این دو باشگاه در بورس، احکامی که برای این دو شرکت وجود دارد همانند سایر شرکت‌های پذیرش شده در بورس نیست چون ریسک سرمایه‌گذاری در این دو باشگاه، همچنان بالا است.
دو باشگاه مذکور برای اولین بار وارد بازار سرمایه شده‌اند، بنابراین سرمایه‌گذاران در سرمایه‌گذاری در مورد این دو باشگاه باید دقت کنند و شفافیت در این دو باشگاه باید به صورت پلکانی صورت بگیرد.
کنترل داخلی و حسابرسی در این دو باشگاه تا اکنون چندان دقیق نبوده و برای این دو باشگاه باید یک مسیری طی بشود تا به مرز شفافیت برسند و درآمدزایی خوبی داشته باشند که ممکن است این روند سه سال هم طول بکشد.