توسعه پایدار اقتصادی با رعایت استانداردها
سازمان ملی استاندارد به سمت رهبری تدوین استاندارد بینالمللی برای محصولات دانش‌بنیان و فناورانه حرکت خواهد کرد
فرحناز قلاسی
مدیرکل دفتر مطالعات تطبیقی و مشارکت در تدوین استانداردهای بینالمللی
جهان امروز با چالش‌های متعددی مانند تغییرات آب و هوایی و پیامد‌های آن، افزایش جمعیت، بی‌عدالتی و بیماری‌های نوظهور مواجه است. اکنون، بیش از هر زمان دیگر نیاز به برنامه‌ریزی یکپارچه برای رسیدن به صلح، آسایش و رفاه جوامع احساس می‌شود. بسیاری از کشورهای پیشرفته و درحال پیشرفت برای دستیابی به این برنامه و رویارویی مؤثر با چالش‌های پیش رو علاوه بر الزام به همکاری با سازمان‌های خصوصی و دولتی در سراسر جهان، تدوین استانداردهای بینالمللی بر اساس اجماع‌نظر را با تمرکز بر اهداف توسعه پایدار، شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، در دستورکار قرار داده‌اند. تحقق این اهداف مستلزم همکاری بسیاری از شرکای دولتی و خصوصی و استفاده از همه ابزارهای موجود، از جمله استانداردهای بینالمللی و رویه‌های یکسان در ارزیابی انطباق است.
گام مهم در رسیدن به اهداف توسعه پایدار، تدوین استانداردهای مرتبط مبتنی بر هوشمندسازی و استفاده از فرصت‌های موجود و مهار تهدیدها است؛ استانداردهایی که حاصل توافق و اجماع نظر روی نکات فنی و تخصصی در سطح جهانی بوده و حمایت‌کننده کاربران باشد. در واقع یکپارچه‌سازی استانداردها مبتنی بر همکاری مشترک کشورها، جوامع را با ارائه راه‌حل‌های واقعی برای مقابله مستقیم با چالش‌ها، توانمند کرده و موجبات ایجاد بستر مناسب برای نیل به اهداف توسعه پایدار را فراهم می‌کند.
استانداردها حاصل اجماع نظرات متخصصان ذی‌صلاح و ذی‌نفع بوده و برای حصول اطمینان از ایمنی، سلامت و حفظ حقوق مصرف‌کننده، حفاظت از محیط‌‌‌زیست و نیز تسهیل تجارت تدوین می‌شوند. بنابراین به عنوان معیار اثبات شده به منظور بهبود سلامت جهانی و ایجاد زیرساخت‌های مرتبط با تحولات جهانی محسوب شده و انعطاف‌پذیری افراد، کسب و کارها و سازمان‌ها را در همه‌جا بهبود می‌بخشند. افزایش تقاضا و به دنبال آن تولید، نیروی محرکه اقتصاد جهانی است و در این راستا استانداردها و بویژه توجه به مقوله هوشمندسازی در استانداردها، کمک می‌کند که منابع و محیط زیست به درستی موردبهره‌برداری قرار گیرند. همه این عوامل تأکیدی است بر اعمال تغییرات مؤثر در روش‌های تولید و مصرف محصولات و خدمات مبتنی بر استانداردها به عنوان زبان مشترک در سطح جهان.
استانداردسازی حلقه ارتباطی میان تحقیقات، نوآوری و بازار
با توجه به اینکه استانداردها با هدف دستیابی به میزان مطلوبی از نظم و بر اساس خرد جمعی صاحب‌نظران، ذی‌نفعان و ذی‌ربطان و با تلفیق علم، تجربه و پژوهش تدوین می‌شود لذا نقش مهمی در ایجاد زبان مشترک دارند و تمام ذی‌نفعان و ذی‌ربطان می‌توانند بر اساس نیاز خود از آن بهره‌مند شوند. در حقیقت مشارکت ذی‌ربطان و ذی‌نفعان، همکاری‌های چندجانبه و اجماع نظر بر استانداردها به منظور یکسان‌سازی مدارک به عنوان کلید دستیابی به اهداف توسعه پایدار هستند و در حمایت از اهداف توسعه پایدار اثرگذار خواهند بود. از طرفی فناوری و آموزش‌های مرتبط، راه را برای مشارکت موفق هموار می‌کند. بخش‌های ذی‌نفع و ذی‌ربط شامل تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، عرضه‌کنندگان، خریداران، مشتریان، انجمن‌های صنفی و تجاری، کاربران یا مشاوران تخصصی هستند که در تدوین استانداردهای بینالمللی در حوزه‌های مختلف شامل بهداشت، رفاه، آموزش، استفاده از انرژی‌های پاک، امنیت، بهداشت روانی نیروی کار، تغییرات آب و هوایی، گرمایش زمین و غیره، مشارکت مؤثر و فعال دارند.
استانداردسازی حلقه ارتباطی میان تحقیقات، نوآوری و بازار است که منافع متعددی را برای همگان به همراه دارد. در کشورهای توسعه‌یافته استانداردسازی به عنوان فرایندی پویا برای شکل‌دهی به مسیر نوآوری ترسیم شده است. به‌کارگیری مؤثر استانداردها و انطباق با آنها، در عین اینکه کارکرد متقابل فناوری‌ها و رقابت‌پذیری جهانی را برای کشورها افزایش می‌دهد، منجر به تسهیل تجارت و تبادل عادلانه کالا از طریق برداشتن موانع فنی و هماهنگ‌سازی استانداردها بویژه برای کشورهای در حال توسعه می‌شود. در واقع، استانداردها تقریباً در تمام جنبه‌های زندگی مدرن وجود دارند. این استانداردها، زمینه‌های مختلفی از جمله استانداردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات که عملکرد متقابل اجزای مختلف را تضمین می‌کنند، تا استانداردهای کیفیت محصولات و خدمات را شامل می‌شوند.
در همه کشورها کسب پایگاه‌های جهانی در سطح بینالمللی، نوآوری در زمینه فناوری، ایجاد زمینه برای پذیرش مواضع ملی کشورها، مزیت‌های اقتصادی و اجتماعی، حفظ توازن و تعادل بین منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و تدوین مقررات فنی بر مبنای استانداردها است. سازمان‌هایی که بر اساس استانداردها عمل می‌کنند، ضمن آگاهی از نیازهای بازار و محصولات، عملکرد خود را بهبود می‌بخشند و سهم خود را در بازار افزایش می‌دهند، همچنین به استفاده مصرف‌کنندگان از محصولات باکیفیت، با قیمت مناسب‌تر کمک کرده و ریسک عدم شناخت محصولات بی‌کیفیت را کاهش می‌دهند.
در همین راستا به منظور دستیابی به ابعاد موردنظر برای حفظ پایدار ایمنی و سلامت جهانی، بر تدوین استانداردهایی در حوزه‌هایی مانند افزایش رشد اقتصادی (تسهیل تجارت جهانی و همکاری در نشر و ترویج روش‌های خوب تجاری و فناوری‌های جدید)، یکپارچگی مدیریت زیست محیطی (بویژه از طریق اجرای استانداردهای کیفیت هوا، آب یا خاک و راستی‌آزمایی انتشار گازهای گلخانه‌ای)، بهره‌وری انرژی و منابع تجدیدپذیر، حفاظت مصرف‌کننده، مسئولیت اجتماعی، فناوری‌ها و خدمات بهداشتی و ایمنی در محل کار، اثربخشی زنان و مشارکت در فعالیت‌های تخصصی، تأکید شده است. همچنین تدوین استانداردها به‌عنوان ابزار قدرتمند در حمایت از قوانین بهبود و اصلاح برای بازیافت مواد و استفاده مجدد (مثل پلاستیک‌ها) و ویژگی‌های فنی بسته‌بندی مؤثر است.
تقویت تولید ملی از طریق ترویج فرهنگ استاندارد
ایران کشوری است با قدمت چندین هزار ساله که یافته‌ها و میراث تاریخی به‌جامانده از گذشتگان بیانگر اهتمام مردم نیک‌اندیش و خردورز آن در حفظ محیط زیست، ارتقای بهداشت، سلامت و رفاه بشریت بوده است. بسیاری از این آثار نشان از توجه ایرانیان به شاخص‌های کیفیت و استانداردهای کاری توسط متخصصین آن دوران دارد. در آیات متعدد قرآن کریم و نیز در آموزه‌های دینی ما به کرات به اهمیت نظم و رعایت ضوابط اشاره شده است. لذا نگاه ما به استاندارد علاوه بر مباحث علمی مورد توافق و اجماع در سطح ملی یا بینالمللی و به عنوان مؤلفه اصلی در حذف موانع تجاری، افزایش بهره‌وری و توسعه پایدار، سلامت و ایمنی جامعه، پایداری و حفظ ساخت‌های زیست محیطی، یک نگاه اعتقادی نیز هست و این میراثی است که باید با داشتن راهبردی مناسب در راستای ارتقای استانداردها و جلب مشارکت تمامی ذی‌نفعان و ذی‌ربطان و با هدف استمرار و ارتقای کیفیت زندگی، امنیت و سلامت مردم، از آن پاسداری کنیم.
سازمان ملی استاندارد در رویکرد جدید استانداردسازی در کشور مبتنی بر نیازهای جامعه و اقتضائات کشور، اطمینان‌بخشی به مردم برای مصرف کالاهای ایرانی، تقویت تولید ملی از طریق ترویج فرهنگ استاندارد و درگیر کردن همه بخش‌های مرتبط و مشارکت مؤثر در تدوین استانداردهای بینالمللی، نقش کلیدی خود را به عنوان یک سازمان حاکمیتی و فرابخشی مبتنی بر اسناد بالادستی در نظام استاندارد کشور و نیز استقرار نظام مقررات فنی به عنوان یکی از زیرساخت‌های اصلی کیفیت ایفا خواهد کرد.
امید است در سالی که به فرموده مقام معظم رهبری سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغالزایی نام گرفته، سازمان ملی استاندارد ایران، نقش خود را با تلاش برای رهبری تدوین استاندارد بینالمللی برای محصولات دانش‌بنیان و فناورانه به منظور تسهیل تجارت این محصولات ایفا کند و با حضور فعال در عرصه تدوین استانداردهای بینالمللی، در توسعه تجارت و بهبود بازار کسب و کار مؤثر عمل کند و با توجه به شعار روز جهانی استاندارد با عنوان «چشم‌انداز مشترک برای جهانی بهتر» همراهی همه دستگاه‌های اجرایی و نیز بخش خصوصی را در توسعه نظام استاندارد کشور و توسعه پایدار، ملموس‌تر سازد.