پایش کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی
مهدی علیپور
مدیرکل دفتر ارزیابی کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی سازمان ملی استاندارد ایران
بر اساس چهارچوب الگوی اسلامی ایرانی، در دولت مردمی سیزدهم با خدمت عالمانه و تخصصی، با عنایت به جایگاه محوری و تصریح شده در ماده 3 قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد مبنی بر عهده‌داری سیاستگذاری و حسن نظارت و هدایت نظام استاندارد در حوزه صادرات و واردات، با گام‌های استوار در راستای خلق خوشنامی کالاهای صادراتی ایرانی و حفظ بازارهای رقابتی هدف و نیز سیاست‌های جدید همسو با بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در نگاه فرابخشی به حل مسائل و چالش‌های اساسی کشور با رویکرد تحولی تسریع و تسهیل واردات کالاها ضمن رعایت کامل ضوابط و مقررات، حفظ ایمنی و سلامت جامعه با رویکرد پرهیز از هرگونه بوروکراسی زائد اداری، اقدامات بخشی و اطاله زمان غیرضروری اقدام می‌‌شود. بدیهی است صیانت از حقوق کیفی جامعه با حسن درایت، روان‌سازی فرایندها، شناسایی گلوگاه‌ها و رفع موانع و داشتن نگاه کلان در حل مسائل و بحران‌ها راهگشا بوده و سیاست نقش‌آفرین سازمان ملی استاندارد، به عنوان عضوی از کالبد دولت مردمی با بهره‌مندی از همه ظرفیت‌ها برای یاری خدمتگزاران ملت، صنعتگران، تولیدکنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان به تأمین مواد اولیه کالاهای حد واسط تولید در کارخانه‌های صنعتی وارداتی، خطوط تولید، قطعات و ماشین‌آلات، طرح‌های عمرانی و تأسیسات زیربنایی و کالاهای اساسی، حفظ ذخایر استراتژیک ضمن انجام وظایف قانونی انجام می‌‌پذیرد.
در این میان لازم است اهم اقدامات انجام شده در حوزه واردات کالاهای مشمول استاندارد اجباری را برشماریم. در این بخش شاهد برگزاری 15 جلسه کارگروه تسریع و تسهیل در ترخیص کالاهای اساسی که منجر به صدور گواهی انطباق برای 5205588 تن کالای اساسی شد و با پیگیری‌های مستمر به عمل آمده دپو و رسوب کالا در استان‌های هدف واردات کالاهای اساسی به حداقل زمان رسید. بر این اساس زمان متوسط صدور گواهی انطباق توسط اداره‌های کل نسبت به سال گذشته 2 روز کاری کاهش یافت، از دستاوردهای کارگروه‌های شرح الاشاره رصد و پایش مداوم آخرین وضعیت کالاهای اساسی در گمرکات، جلوگیری از رسوب کالاهای اساسی، افزایش تعامل بین ادارات کل استاندارد استان‌ها با سازمان‌های ذیربط و ناظر در استان، افزایش سرعت عمل در تصمیم‌سازی برای حل مشکلات و ارائه راهکارهای مناسب است.
همچنین تعداد 17 هزار و 533 گواهی ارزیابی انطباق وارداتی در کوتاه‌ترین زمان ممکن به منظور تسهیل و تسریع در ترخیص محموله‌ها به تفکیک برای «خطوط تولید، قطعات و ماشین‌آلات مورد استفاده در خط تولید کارخانجات صنعتی» تعداد 848، «مواد اولیه و تجهیزات (حد واسط) و ماشین‌آلات خط تولید واحدهای تولیدی به میزان 9171.4 تن، تعداد 16577 و «جهت پروژه‌های زیربنایی، عمرانی و صنعتی» به میزان 1915296.7 تن تعداد 111، به میزان 65131.7 تن صادر شد که به موجب آن در مجموع میزان 1989599.8 تن مواد اولیه و قطعات مورد نیاز کارخانجات صنعتی و پروژه‌های زیربنایی از گمرکات اجرایی سراسر کشور ترخیص شد و در چرخه تولید و اشتغال قرار گرفت.
مشارکت در طرح نوسازی حمل و نقل ناوگان عمومی جاده‌ای و ترانزیت کشور با هدف کنترل کیفی کامیون‌های مستعمل وارداتی و حفظ ایمنی و سلامت کاربر از مرداد سال گذشته تاکنون حدود 16 هزار و 134 گواهی ارزیابی انطباق وارداتی صادر شد. در اینجا ضرورت دارد به اهم اقدامات صورت پذیرفته در حوزه صادرات هم اشاره‌ای داشته باشیم.
مشارکت با سازمان توسعه تجارت ایران و مرکز بین‌المللی تجارت (ITC) و انجام سه فعالیت در راستای حمایت از طراحی و اجرای استراتژی ملی صادرات در حوزه مدیریت کیفیت و استاندارد بخشی از فعالیت‌ها بوده است. همچنین به منظور تمرکززدایی، فعالیت‌های کارگروه‌های تعیین ماهیت فرآورده‌ها و مشتقات نفتی پیرامون تسریع در روند رسیدگی به پرونده‌های صادراتی به هاب‌های منطقه‌ای واگذار شد که در حال حاضر 10 هاب منطقه‌ای در استان‌های آذربایجان شرقی، اصفهان، خراسان رضوی، قزوین، هرمزگان، بوشهر، یزد، مرکزی، کرمانشاه و قم فعال بوده که منجر به کاهش چشمگیر زمان رسیدگی به پرونده‌های صادراتی و امکان بررسی پرونده‌های تجدیدنظر در بخش ستادی شده است. بر این اساس، در راستای رفع موانع صادرات میعانات گازی، استانداردسازی و صدور 3 کد عمومی برای تولید فرآورده‌های نفتی از میعانات گازی پارس جنوبی در جهت حمایت از پالایشگاه‌های کوچک خصوصی انجام پذیرفت.
درخصوص شرکت‌های بازرسی کالا نیز اقدامات مهمی در دولت سیزدهم انجام شده که شامل بازنگری و به‌روزرسانی دو دستورالعمل به عناوین «نحوه ارزیابی، تأیید صلاحیت و نظارت بر عملکرد شرکت‌های بازرسی کننده کالاهای وارداتی، صادراتی و داخلی» و «رسیدگی به اعتراضات و اختلافات بین خریداران شرکت‌های بازرسی» جهت شفاف‌سازی بوده است.
همچنین در راستای احترام به فعالان اقتصادی، 47 شرکت بازرسی کالای فعال و متقاضی را رتبه‌بندی و براین اساس واگذاری امور تصدی‌گری از سوی ادارات کل استاندارد استان‌ها به آنها انجام شد. از این تعداد 12 شرکت بازرسی کالا رتبه یک، 29 شرکت بازرسی کالا رتبه دو و 5 شرکت بازرسی رتبه سه را کسب کردند. از این رو شرکت‌های بازرسی کالا با رتبه برتر (یک) می‌‌توانند در سه استان به فعالیت اقتصادی خود بپردازند.
اقدامات متعدد دیگری نیز صورت گرفته که می‌‌توان به صدور 3 مجوز با عنوان پروانه فعالیت شرکت‌های بازرسی کالای استانی، ملی و سورویانس براساس ماده 7 قانون اجرای سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی در درگاه ملی مجوزهای کشور قرار گرفت. همچنین 8 کاربرگ تأیید، 4 کاربرگ استعلام بین دستگاهی و 2 کاربرگ مرتبط با فعالیت دبیرخانه فرآورده‌ها و مشتقات نفتی شامل صدور و تأیید تاکنون به مرکز مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب و کار وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام و مورد تأیید قرار گرفته است.
توسعه سامانه جامع صدور مجوزهای صادرات و واردات از جمله صدور تأیید نوع‌های وارداتی، ارجاع خودکار، کار به شرکت‌های بازرسی کالا، ارتباط با صاحبان کالا و... هم از دیگر اقدامات است. همچنین کمیته نظارت مستمر بر کیفیت کالاهای صادراتی به منظور اتخاذ راهکارهای مناسب جهت تسهیل در واردات، تطابق استانداردها، پذیرش نتایج آزمون صادره از آزمایشگاه‌های دارای گواهینامه، تشکیل شده است.