مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در گفت‌وگو با «ایران» اقدامات یک سال اخیر را بررسی کرد
6 شهر و 1480 روستا به شبکه سراسری گاز متصل شدند
کشور در یک سال اخیر از نظر تأمین گاز با محدود‌یت‌های جدی مواجه بود. در زمینه تأمین گاز نه پروژه‌ای آماده افتتاح بود و نه تولید با مصرف همخوانی داشت. برای مدیریت این شرایط شرکت ملی گاز ایران و وزارت نفت شرایط سختی داشتند؛ اما با وجود این تأمین گاز و برق پایدار انجام شد، حتی توسعه گازرسانی نیز در کشور رقم خورد. به طوری که مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از اتصال 6 شهر و 1480 روستا به شبکه سراسری گاز خبر می‌‌دهد. مجید چگنی، همچنین از افزایش صادرات گاز در این مدت با وجود تمام محدودیت‌ها و برنامه‌های ذخیره‌سازی و گسترش تجارت گاز می‌‌گوید.
کسری 200 میلیون مترمکعبی گاز در زمستان 1400 چگونه مدیریت شد؟
ابتدا لطف و عنایات الهی بود. در کنار آن، مهم‌ترین اقداماتی که منجر به عبور بدون دغدغه از زمستان سال 1400 شد، انجام برنامه‌های تعمیرات، جایگزینی توربوکمپرسورهای گاز خروجی پالایشگاه‌های پارس جنوبی به خطوط سراسری، افزایش ظرفیت انتقال گاز کشور با به‌کارگیری 15 واحد توربوکمپرسور یدک در تأسیسات انتقال گاز، راه‌اندازی تأسیسات تقویت فشار خیرگو 8 و ارسنجان 8 و بویژه اقدامات بهنگام درخصوص مدیریت مصرف نیروگاه‌ها و صنایع و افزایش تعرفه گاز خانگی از ابتدای آذرماه بود. علاوه بر این، شروع سوآپ گازی از ترکمنستان به آذربایجان نیز کمک بزرگی به پایداری شبکه در شمال و شمال شرق کشور کرد. این موارد در کنار اقدامات تبلیغاتی مانند تهیه نقشه روزانه سرانه مصرف گاز در هر استان کمک کرد تا از زمستان 1400 بدون قطعی گاز و برق عبور و ناترازی 200 میلیون مترمکعبی گاز را در برخی از روزهای سرد زمستان مدیریت کنیم.
از نگاه ارقام نیز مجموع گاز تحویلی به شبکه در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۶۹ میلیارد مترمکعب بود که ۱۲۲ میلیارد مترمکعب در بخش خانگی و تجاری و ۷۱ میلیارد مترمکعب در بخش نیروگاهی مصرف شد و مجموع صادرات گاز ایران به کشورهای همسایه هم ۱۷ میلیارد مترمکعب بود که نسبت به سال ۹۹ حدود ۲ درصد افزایش داشت. در همین حال، وقتی به یک سال نخست دولت نگاه میکنیم میزان افزایش صادرات گاز کشور به 25 درصد میرسد که نشان می‌‌دهد تأمین گاز نیروگاه‌ها در تابستان نیز حداکثری بوده است. از این رو با وجود تنگناها، وضعیت قابل قبولی در گازرسانی و صادرات داشته‌ایم.
چه میزان گازرسانی در دولت سیزدهم انجام شده است؟
پروژه‌های گازرسانی در این مدت با تمام ظرفیت‌ها و امکانات دنبال شد. به این ترتیب توانستیم از 503 کیلومتر خطوط انتقال گاز بهره‌برداری کنیم و به واسطه اقدامات توسعه‌ای دیگر مانند بهره‌برداری از 2 ایستگاه تقویت فشار گاز حدود 6 شهر و 1480 روستا را به شبکه سراسری گاز متصل کنیم. در این یک سال، به 6 نیروگاه جدید و 1130 واحد صنعتی نیز گازرسانی شد.
آیا سیاست شرکت ملی گاز ایران این است که فقط در داخل کشور مصرف گاز را توسعه دهد؟ به عبارت دیگر دولت سیزدهم در حوزه‌های سوآپ، صادرات و واردات چه سیاست‌هایی را دنبال میکند؟ چه برنامه‌ای برای افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز دارید؟
اولویت سیاست دولت سیزدهم گسترش تجارت با همسایگان است. در وهله نخست، شرکت ملی گاز ایران به عنوان مجری سیاستهای این دولت تلاش دارد زمینه لازم برای توسعه تجارت گاز طبیعی و فرآوردههای آن در چهارچوب مکانیسمهای متنوع تجاری را برای همسایگان خود با توجه به ظرفیت‌ها و نیازهای آنها فراهم کند.
از این رو، سعی می‌شود هنگامی که مازاد گاز در خارج از مرزهای کشور وجود دارد، بستر لازم برای واردات آن به داخل کشور و سپس مصرف آن در کشور در قالب واردات، ترانزیت و صادرات مجدد آن به شکل سوآپ یا تبادل آن با کالای دیگر با مکانیزم تهاتر فراهم شود. در این میان، روش‌های تجاری دیگری چون ترانزیت و... نیز در دستور کار است که چون هنوز اجرایی نشده‌اند، توضیح در مورد آنها را به زمان مناسب موکول میکنیم.
برای افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز، برنامه‌ها در چند بخش طراحی شده است. نخست و در بخش کوتاه‌مدت، این شرکت سعی دارد موانع تجاری موجود در حوزه گاز طبیعی را چه در داخل و چه در خارج برطرف سازد. به عنوان مثال، این شرکت مراحل اداری پذیرش گاز طبیعی را جهت ارائه در بورس طی کرده و گاز طبیعی در بورس پذیرفته شد.
این در حالی است که در بخش خارجی نیز تلاش شده تا مشکلات جاری با همسایگان از جمله ترکمنستان به حداقل ممکن تقلیل یابد و موانع غیرتجاری رفع شود. همچنین تلاش شده است تا قراردادهای جاری با حداکثر ظرفیت ممکن اجرا و درخواستهای شرکای تجاری، با حداکثر حسن تفاهم بررسی شوند.
در بخش میانمدت، این شرکت تلاش دارد برخی از موانع تجاری از جمله بخش زیرساختی و سخت‌افزاری را با توسعه خطوط لوله موجود مرتفع کرده و توان انتقال گاز طبیعی خود را افزایش دهد.
در بخش بلندمدت، برنامه اصلی، تأمین گاز هرچه بیشتر برای صادرات بر مبنای توسعه منابع تولید یا کاهش مصرف گاز و بهینه‌سازی این کالای ارزشمند است که این شرکت تمام تلاش خود را معطوف به آن کرده است.
علاوه بر صادرات گاز، آیا برنامه‌ای برای صادرات خدمات مهندسی دارید؟
با توجه به اینکه شرکت ملی گاز ایران خود در بخش طراحی، اجرا، تعمیر و نگهداری تأسیسات گاز، صاحب فناوری است، همواره در تعامل با شرکای خود، این ظرفیت‌ها را معرفی کرده که به عنوان نمونه می‌‌توان از عملیات تمیزکاری خطوط لوله انتقال گاز عراق که شرکت انتقال گاز ایران انجام داده است، نام برد. شرکت ملی گاز ایران اخیراً تفاهمنامهای با یکی از کشورهای اروپایی جهت تحقق دیپلماسی فناوری و صادرات خدمات مهندسی امضا کرده، اما در بخش کالا و خدمات مربوطه با توجه به آنکه در حوزه بخش خصوصی است، شرکت ملی گاز در مذاکرات خود با شرکای خارجی، همواره به معرفی توانایی شرکت‌های داخلی می‌پردازد و تمام تلاش خود را برای فراهم ساختن زمینه حضور آنها در بازارهای خارجی به انجام می‌رساند؛ ولی واقعیت این است که آنچه توانایی‌های این شرکت‌ها را به ورای مرزهای ایران منتقل خواهد کرد، توانایی‌های خود آنها است.
مخازن ذخیره‌سازی، زیرساختی راهبردی در همه کشورها است. در حوزه گاز، تاکنون 2 مخزن به بهره‌برداری رسیده، چه اقدامات و چشم‌اندازی در این بخش ترسیم شده است؟
ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در اروپا به طور میانگین 22 درصد گاز مصرفی، روسیه 19 درصد، امریکا 16 درصد، ترکیه 7 درصد و در ایران فقط 1.7 درصد است. اصولاً یکی از روش‌های کارا در جهت پیک‌سایی، استفاده از گاز ذخیره شده در آن زمان‌ها است. شرکت ملی گاز ایران برنامه منسجمی برای افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در دست اقدام دارد.
مخازن ذخیره‌سازی موجود، مخزن سراجه با ظرفیت ذخیره‌سازی یک میلیارد مترمکعب و شوریجه D با ظرفیت ذخیره‌سازی 2.25 میلیارد مترمکعب است. مخازن ذخیره‌سازی در دست توسعه فاز دوم شوریجه با ظرفیت ذخیره‌سازی 2.25 میلیارد مترمکعب و شوریجه D با ظرفیت ذخیره‌سازی 0.5 میلیارد مترمکعب است. در این زمینه مطالعه و اجرایی شدن 7 طرح ذخیره‌سازی شامل طرح توسعه مخزن سراجه در استان قم، طرح توسعه مخزن شوریجه میدان خانگیران در استان خراسان رضوی، گنبد نمکی نصرآباد کاشان، مخزن آبی یورتشا ورامین، میدان بانکول در استان ایلام، میدان گازی مختار در استان کهگیلویه و بویراحمد و میدان گازی قزل تپه در استان گلستان یکی از کارهای مهم این مدت بود. عملیات پیش امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز طبیعی در میدان مختار و عملیات اجرایی طرح توسعه ذخیره‌سازی گاز طبیعی در میدان شوریجه فاز 2 شروع شد و در زمینه ذخیره‌سازی گاز در ساختار قزل تپه (شامل حفاری و تکمیل یک حلقه چاه ارزیابی) امکان‌سنجی صورت گرفت که در مرحله ارزیابی پیمانکار است. طرح توسعه ذخیره‌سازی گاز طبیعی در میدان سراجه (فاز2) نیز یکی دیگر از کارهایی است که در این مدت دنبال شد. پروژه امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز طبیعی در گنبد نمکی نصرآباد کاشان نیز تکمیل شد و امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز طبیعی بانکول نیز کلید خورد. با مجموع این اقدامات اگرچه اکنون تنها حدود ۳ درصد از مصرف گاز کشور از محل ذخیره‌سازی در فصل سرد تأمین می‌شود؛ اما مطابق با اسناد بالادستی هدفگذاری این است که به ۱۰ درصد برسیم و این اقدامات به تحقق برنامه‌ها کمک میکند.
با توجه به آنچه اشاره کردید، آینده صنعت گاز را چگونه می‌‌بینید؟
همانطور که می‌‌دانید ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان و در رتبه سوم است. طبق برنامهریزیهای انجام‌‌‌شده، مقدار کل گاز تزریقی به شبکه امسال روزانه حدود ۴۵ میلیون مترمکعب افزایش می‌‌‌یابد و به حدود ۲۷۸ میلیارد مترمکعب میرسد. این مقدار پارسال ۲۶۹ میلیارد مترمکعب بود و افزایش تولید امسال از فازهایی مانند ۱۴ و ۱۱ پارس جنوبی رقم خواهد خورد.
در کنار این موضوع، مبحث بهینه‌سازی مصرف گاز را نیز از طریق اقداماتی مانند بهینه‌سازی موتورخانه دنبال میکنیم و باید در این زمینه مدیریت و اصلاح مصرف را ادامه دهیم. اما در کنار اقدامات داخلی، تجارت گاز را هم دنبال خواهیم کرد که فقط صادرات نیست و بحث‌‌‌های ترانزیت و سوآپ گاز هم جزو آن است، اکنون نیز روابط خوبی با همسایگان داریم و گاز را به ترکیه و عراق صادر میکنیم. در سال‌های آتی قرار است این بازار گسترده‌تر شود و توسعه روابط تجاری با دیگر کشورها نیز هدفگذاری شده است که امیدواریم به نتیجه برسد.