توسعه بومی صنعت گاز چالش‌ها و دستاوردها
رضا نوشادی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران
صنعت گاز ایران با اتکا به سرمایه انسانی متخصص و با کوله باری از تجارب ارزنده در توسعه زیرساخت‌های صنعت گاز کشور و همچنین در چهارچوب شراکت استراتژیک با شرکای صنعتی توانمند و شرکت‌های دانش‌بنیان، مصمم‌تر از همیشه، ارزش‌آفرین و تأثیرگذار در عرصه خدمت به کشور به پیش می‌رود. صنعت گاز سیر تطور و تحول خود توانسته با شکستن مرزهای دانش، زنجیره ساخت، نصب و راه‌اندازی مدرن‌ترین و پیچیده‌ترین تجهیزات را به طور کامل بومی‌سازی کند. در حال حاضر صنعت گاز در حوزه مهندسی و توسعه با تجربه احداث پیچیده‌ترین شبکه انتقال گاز جهان، توانسته با هدایت هدفمند شرکت‌های سازنده، بالغ بر 100 درصد تجهیزات مورد نیاز در احداث خطوط لوله گاز و 85 درصد تجهیزات به کار رفته در تأسیسات تقویت فشار گاز را بومی‌سازی کند که دستیابی به این موفقیت در شرایط تحریم و نوسانات نرخ ارز برای متخصصان ایرانی محقق شده است. در راهبردی بودن نقش بومی‌سازی تجهیزات فناوری بالا در صنعت گاز اتفاق بزرگی که در جریان تشدید تحریم و خروج شرکت‌های غربی از ایران رخ داد، تجهیز پیچیده‌ای مانند توربوکمپرسور (که نقش حیاتی در انتقال گاز از منابع تولید به مبادی مصرف و جاری ساختن انرژی در رگ‌های ایران دارد) بود که با همکاری شرکت‌های ایرانی توربین تمام ایرانی ساخته و عرضه شد و عملاً دوران فرمانروایی برندهای روسی، اوکراینی، ایتالیایی و آلمانی به پایان رسید. اکنون با تکیه بر همین توانمندی است که رکورد اجرای همزمان 10 ایستگاه در سراسر کشور به ثبت رسیده است. در این راستا با بهره‌گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان و پذیرش ریسک‌های مربوطه، بومی‌سازی سیستم کنترل توربین در دستور کار قرار دارد و عملیاتی شدن آن با جدیت دنبال می‌شود که پیش‌بینی می‌شوداز سال 1402 تأسیسات تقویت فشار گاز نیز به صورت صددرصد ایرانی احداث می‌شوند.
در بخش لوله‌سازی تحولی تدریجی در کارخانه‌های لوله‌سازی داخلی رقم خورده و در یک سیر تکاملی، کیفیت تولید آلیاژ ارتقا یافته که با دستیابی به این پیشرفت، حجم فولاد به کار رفته در پروژه‌ها به نصف کاهش یافته و صرفه‌جویی قابل توجهی در هزینه اجرا به ارمغان آورده است. یکی از دستاوردهای ملی دیگر در حوزه مهندسی و توسعه که با مشارکت پژوهشگاه صنعت نفت بومی‌سازی شده تولید ادورانت (ماده بودارکننده گاز طبیعی) است. با احداث واحد تولید این فرآورده راهبردی در عسلویه، ایران انحصار معدود کشورهای خارجی در این عرصه را شکست و وارد باشگاه کشورهای صاحب این فناوری مهم شد که با توجه به برنامه افزایش ظرفیت تولید ادورانت، امکان صادرات و ارزآوری برای کشور نیز از طریق این دستاورد ملی فراهم شده است. صنعت گاز ایران در راستای سیاست‌های راهبردی مهندسی و توسعه، علاوه بر بهره‌گیری از ظرفیت‌های مؤسسات دانش بنیان کشور، حرکت توسعه‌ای خود را عمدتاً در چهار قلمرو اصلی تمرکز بر پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز، صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور، تولید برق از محل بهینه‌سازی در ایستگاه‌های تقویت و تقلیل فشار و هوشمند‌سازی شبکه آغاز شده است. همچنین توسعه مخازن ذخیره‌سازی گاز به عنوان حلقه اصلی زنجیره تأمین پایداری در شبکه تولید، انتقال و توزیع گاز طبیعی در کشور به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی حوزه مهندسی و توسعه بوده و با انجام پیگیری‌های فنی و مدیریتی، سرعت مناسبی در روند اجرای پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز ایجاد شده است. در حدود یک سال اخیر مذاکرات فشرده با کشورهای مورد نظر انجام شده تا بدنه عظیم پیمانکاری کشور که در طی این سال‌ها به تکامل رسیده و یکی از سرمایه‌های ملی به شمار می‌آید بتواند در فراسوی مرزها توانمندی خود را به منصه ظهور برساند و نیروی انسانی این شرکت‌ها نقش‌آفرینی خود را پس از تکمیل شبکه گاز در قلمروهای جدید استمرار بخشند. این در حالی است که بسترسازی برای آشنایی پیمانکاران با الزامات و اصول فعالیت در خارج از کشور و آماده‌سازی این گروه از ذی‌نفعان برای حضور در عرصه بین‌المللی نیز به طور موازی در حال انجام است. همچنین برای تولید برق از طریق بهینه‌سازی در ایستگاه‌های تقویت فشار، توان شرکت‌های متعددی ارزیابی و مطالعات متعدد امکان سنجی انجام شده که اجرایی شدن این پروژه‌ها در ایستگاه‌های متتخب، سرآغازی بر تولید برق از محل هدررفت انرژی است. در کنار پیشرفت‌های فنی و مهندسی، تجهیز نیروی انسانی به ارتقای دانش روز دنیا و ضرورت همگام شدن با استانداردهای روز دنیا در دستور کار حوزه مهندسی و توسعه‌ای صنعت گاز قرار دارد و امید می‌رود با همت و تلاش همه دست اندرکاران، صنعت گاز کشور مراحل توسعه و پیشرفت را با قدرت پیش ببرد.