مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌و‌گو با«ایران»:
در 8 سال گذشته در ساخت پالایشگاه غفلت کردند
صنعت پالایش کشور با پالایش روزانه دو میلیون و دویست هزار بشکه نفت‌خام و میعانات گازی و تولید 112 میلیون لیترگازوئیل، 100 میلیون لیتر بنزین، طی یک سال اخیر روزهای تلخ و شیرین زیادی را پشت‌سر گذاشته است؛از حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت در آبان ماه 1400 و خنثی‌سازی توطئه بنزینی گرفته تا سر به سری تولید و مصرف برخی از سوخت‌های استراژیک در کشور؛ در مقابل آغاز پالایشگاه‌داری فراسرزمینی در کشورهای ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه و کلید خوردن ساخت پتروپالایشگاه‌ها در ایران با هدف جلوگیری از خام فروشی و ایجاد ارزش افزوده. از این رو برخی از اتفاقات مهم یک سال اخیر این حوزه و برنامه‌های آتی آن را در گفت‌و‌گو با مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بررسی کردیم. به گفته جلیل سالاری، این شرکت علاوه بر اقدامات توسعه‌ای و تلاش برای کاهش خام فروشی، از تیرماه سال 1400 تا تیرماه سال جاری موفق به تأمین منابع سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها 110 هزار میلیارد تومان شده است. این درحالی است که مصرف سوخت نیز به رکوردهای بالایی رسیده است.
آیا برای ارتقای کمی و کیفی ظرفیت پالایشی کشور برنامه‌ای دارید؟
ظرفیت پالایشگاه‌های کشور در حال حاضر حدود 2.25 میلیون بشکه در روز است. پیش‌بینی می‌‌شود با راه‌اندازی یکی از پالایشگاه‌های طرح پالایشی سیراف و همچنین فاز چهارم پالایشگاه ستاره خلیج فارس، تا پایان سال ۱۴۰۳ ظرفیت پالایشی کشور به بیش از 2.4 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. در این صورت میزان تولید بنزین و نفت گاز پالایشگاه‌ها به ترتیب حدود ۱۱۵ و ۱۳۰ میلیون لیتر در روز افزایش خواهد یافت که بیش از۵۰ درصد آن با کیفیت یورو۴ و ۵ خواهد بود. علاوه بر این طرح‌های تثبیت ظرفیت و کیفی‌سازی پالایشگاه‌های آبادان، اصفهان، تبریز و شیراز از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ تا آخر سال ۱۴۰۳ بتدریج در سرویس عملیاتی قرار خواهد گرفت که این مسأله به ارتقای کیفی محصولات کمک خواهد کرد.
به نظر شما توسعه پتروپالایشگاه‌ها که مدتی است در ایران شروع شده، چقدر به ارتقای کیفی و ایجاد ارزش افزوده کمک می‌‌کند؟
در سال‌های گذشته ساخت پتروپالایشگاه چندان در اولویت نبوده است. البته پالایشگاه‌های اصفهان و تبریز با خرید سهام پتروشیمی‌های همجوار گام‌هایی را در جهت تبدیل شدن به پتروپالایشگاه برداشته‌اند، اما توسعه یکپارچه پتروپالایشگاه‌ها را ما در این دولت آغاز کردیم. از جمله پتروپالایشگاه شهید سلیمانی و دیگر طرح‌های در دست بررسی که با ساخت آنها زنجیره ارزش تکمیل خواهد شد. پتروپالایشگاه شهید سلیمانی یکی از پروژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مهمی است که توسعه زنجیره ارزش را در آن خواهیم داشت. ما در این پتروپالایشگاه‌ها به‌دنبال تأمین امنیت انرژی کشور، ایجاد ارزش‌افزوده و جلوگیری از خام‌فروشی هستیم؛ امری که هم نگاه دولت است و هم در سند تحول پیش‌بینی شده است.
در ماه‌های اخیر شنیده شد که تولید و مصرف برخی از سوخت‌ها مانند بنزین به نقطه سربه‌سری رسیده است، آیا چالش تأمین سوخت مصرفی در داخل کشور جدی است؟
مصرف سوخت بویژه بنزین و نفت گاز در ماه‌های اخیر افزایش شدیدی داشت. درخصوص بنزین، یک دلیل مهم آن رفع محدودیت‌های ناشی از بیماری کرونا و افزایش سفرها بود، اما دلایل دیگری نیز در این رشد مصرف نقش داشت؛ از جمله بالا بودن مصرف سوخت خودروهای تولید داخل، گرمای شدید تابستان، عدم توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی، قیمت پایین سوخت در ایران و افزایش مصرف سوخت نیروگاهی که در نهایت مصرف این فرآورده‌ها بخصوص بنزین را از تولید آن فراتر برد. با وجود اینکه تمامی پالایشگاه‌ها با ظرفیت کامل در سرویس قرار دارند، اما مصرف بی‌اندازه سوخت موجب شد که برای تأمین بخشی از تقاضا از ذخایر استراتژیک بنزین استفاده کنیم. اما شرایط سخت تأمین در حال مدیریت است و با به‌کار بستن تمهیدات لازم و استفاده از همه ظرفیت‌های موجود، افزایش تولید و بالابردن موجودی ذخایر در نیمه دوم سال برنامه‌ریزی شده است.
آیا در چنین شرایطی توسعه بازار برای فرآورده‌های نفتی ایران در دستور کار قرار دارد؟
یکی از عوامل مهم در توسعه صادرات، شرایط تراز تولید و مصرف داخلی است. بالطبع ثبات تولید در سال‌های اخیر و افزایش شدت مصرف، موجب تخصیص سهم بزرگتری از تولید برای نیازهای داخلی شده که این امر کاهش پتانسیل صادراتی را به دنبال داشته است. البته صادرات انجام می‌‌شود اما ظرفیت‌ها محدود شده است. لذا اولین گام جهت توسعه بازارهای صادراتی، به‌کارگیری سیاست‌های کاهش مصرف داخلی جهت افزایش پتانسیل صادرات و در نتیجه توسعه سهم بازار صادراتی خواهد بود.
تولید فرآورده با کیفیت مطابق آخرین استانداردهای بین‌المللی از عوامل مهم دیگر در توسعه بازار و به دست آوردن سهم بازار و امکان رقابت با کشورهای رقیب است که در دستور کار داریم.
ضمن اینکه یکی از معیارهای توسعه بازار هدف، ابعاد اقتصادی و سیاست خارجی کشور است. زمانی که سیاست خارجی کشور بر مبنای توسعه همکاری با کشوری خاص و توسعه روابط خارجی و نفوذ در بازار آنها باشد، مبنای قیمت‌گذاری الزاماً فروش با بالاترین قیمت نیست. لذا این امر مستلزم ابلاغ سیاست‌های کلان از طرف دولت و وزارت امور خارجه است. قطعاً ارزآوری حاصل از صادرات فرآورده با رویکرد توسعه روابط با یک کشور خاص الزاماً حداکثری نخواهد بود، ولی در مجموع منافع بیشتری را برای کشور خواهد داشت.
اخیراً اعلام شد که مذاکراتی میان ایران و افغانستان برای صادرات فرآورده‌های نفتی شکل گرفته و حتی یک محموله هم به این کشور صادر شد، آیا رویکرد گسترش صادرات به این بازار را در برنامه‌ها دارید؟
رویکرد ایران با افغانستان از سال‌های گذشته بر پایه توسعه همکاری‌های سیاسی متقابل و افزایش سهم بازار صادراتی فرآورده در این کشور بوده است. در حال حاضر با وجود تمام محدودیت‌های داخلی در تراز تولید و مصرف، شرکت ملی پالایش و پخش نسبت به عرضه صادراتی نفت گاز و گاز مایع به مقصد افغانستان اقدام کرده است و در حال مذاکره و برنامه‌ریزی برای صادرات سوخت جت و نفت سفید به این کشور نیز هستیم. این بازار در همسایگی ما مهم است.
فعالیت برون‌مرزی صنعت پالایش در چه شرایطی قرار دارد؟
در این زمینه مطالعات احداث یک پالایشگاه 140 هزار بشکه‌ای در ونزوئلا پایان یافته و در امریکای لاتین ظرفیتی برای پالایشگاه داریس فراسرزمینی به واسطه صدور خدمات فنی و مهندسی فراهم شده که اتفاق مهمی است. در همین حال، ایران به صورت مشارکتی برای احداث پالایشگاه الفروقلس نیز اقدام کرده و قراردادی در این رابطه نیز امضا کرده است. البته این اقدام در برخی بازارهای دیگر نیز دنبال می‌‌شود که با به نتیجه رسیدن مذاکرات رسانه‌ای خواهد شد.
چهره پالایش کشور در پایان دولت سیزدهم را چگونه ترسیم می‌‌کنید؟
برنامه داریم تا پایان سال ۱۴۰۴ با راه‌اندازی برخی از طرح‌های پالایشی، ظرفیت پالایشی کشور را به بیش از 2.6 میلیون بشکه در روز افزایش دهیم. در بخش ارتقای کیفی نیز حدود ۷۵ درصد از فرآورده‌های تولیدی بویژه بنزین و نفت گاز نیز با کیفیت یورو۴ و ۵ تولید شود. علاوه بر این با راه‌اندازی واحد تصفیه نفت کوره در پالایشگاه اصفهان، نفت کوره کم گوگرد مورد نیاز کشور بخصوص در بخش نیروگاهی به میزان کافی تولید خواهد شد. اینها اقدامات مهمی است که می‌‌تواند هم از خام فروشی جلوگیری کند و هم محصولات باکیفیت‌تری را در منوی سوخت مصرفی کشور قرار دهد.