مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت:
بهینه‌سازی مصرف انرژی در این دولت یک ضرورت ملی شده است
یکی از بخش‌هایی که کارشناسان از همان روزهای نخست شروع به کار دولت سیزدهم بر آن تأکید داشتند، توجه به بهینه‌سازی مصرف انرژی بود. موضوعی که سال‌ها غفلت از آن موجب شد شدت انرژی در ایران به ارقام خیره‌کننده‌ای برسد و کشور در شرایط سخت تأمین انرژی قرار بگیرد. اما حسین آب‌نیکی، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت می‌گوید که مسیر کاهش شدت انرژی در ایران شروع شده و اهتمام ویژه‌ای در دولت برای کاهش شدت انرژی وجود دارد که امید است به بهبود شرایط کمک کند. گفت‌و‌گو با او را در ادامه بخوانید:
به عنوان سؤال نخست، بفرمایید که وضعیت شدت انرژی در ایران و جهان چگونه است؟
شدت انرژی در تعریف نسبت عرضه انرژی اولیه به تولید ناخالص داخلی است، برای پاسخ به این سؤال باید به بررسی شدت انرژی در ایران و کشورهای مختلف جهان از سال 1990 تا سال 2018 بپردازیم؛ یعنی مطابق با آخرین داده‌های موجود.
بررسی روند تغییرات شاخص شدت انرژی اولیه در بازه سال‌های 1990 تا 2018 برای کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد که شاخص شدت انرژی کشورمان از مقدار 0.37 تن معادل نفت خام بر هزار دلار امریکا به مقدار 0.60 تن معادل نفت خام بر هزار دلار در سال 2018 رسیده است. در نگاهی دیگر، شاخص شدت انرژی ایران حدود 4 برابر کشور ترکیه است که دارای جمعیت، تعداد و توزیع خانواده تقریباً یکسان با ایران است. از طرف دیگر در مقایسه با کشور آلمان به عنوان کشوری با بهترین عملکرد در زمینه انرژی، شاخص شدت انرژی در کشور ما در سال 2018 حدود 6/7 برابر آلمان بوده است.
نکته قابل توجه دیگر در آمار موجود، کاهش نرخ شاخص شدت انرژی در کشور چین است، به‌طوری که یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان انرژی جهان در حدود 30 سال (از سال 1990 میلادی تا 2019 میلادی) شاخص شدت انرژی در آن کشور از 0.85 به 0.22 تن معادل نفت خام بر هزار دلار کاهش یافته است. شدت انرژی در کشور ژاپن نیز در بازه زمانی 1990 تا 2019 از 0.13 به 0.08 تن معادل نفت خام بر هزار دلار کاهش داشته است.
اما در همین حال، تنها در دو کشور عربستان و ایران، رشد سالیانه عرضه انرژی اولیه از میانگین رشد سالیانه تولید ناخالص داخلی پیشی گرفته که نشان‌دهنده وضعیت نامناسب مصرف انرژی در بخش غیرمولد در مقایسه با تولید ارزش افزوده در این دو کشور است.
بر این اساس می‌توان گفت که روند افزایشی شاخص شدت انرژی در کشور و ادامه این روند می‌تواند اقتصاد و امنیت انرژی را به مخاطره بیندازد. از این‌رو شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت به نیابت از وزارت نفت و با هدایت دولت سیزدهم برنامه جامعی در راستای تحقق اهداف سند تحول دولت و برنامه پنج ساله هفتم توسعه، تدوین کرده است.
به برنامه مدیریت مصرف سوخت در دولت سیزدهم اشاره کردید. کارشناسان این موضوع را یکی از اولویت‌های کاری این دولت می‌دانند. چه اقداماتی در این زمینه در حال انجام است؟
شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت به عنوان متولی مدیریت تقاضا در ذیل اسناد بالادستی شامل سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف و اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری و قانون اصلاح الگوی مصرف مصوبه مجلس شورای اسلامی و در راستای تحقق اهداف سند تحول دولت مردمی و برنامه پنج ساله هفتم توسعه، برنامه جامعی را تدوین و ارائه کرده است.برنامه ارائه شده بخش‌های مختلف مانند بهینه‌سازی مصرف سوخت در ساختمان و مسکن، صنعت، حمل و نقل، فرهنگسازی و آموزش، پژوهش و فناوری و جذب شرکت‌های دانش بنیان را شامل می‌شود. 16 مورد در این برنامه آمده است که شامل:
طرح ارتقای کارآیی مصرف انرژی در پالایشگاه‌های نفت و گاز
طرح کاهش تلفات تلمبه خانه‌ها و خطوط انتقال نفت
طرح افزایش کارآیی انرژی ایستگاه‌های تقویت فشار و تقلیل فشار و کاهش تلفات خطوط انتقال گاز
طرح آموزش مبحث 19 مقررات ملی ساختمان
طرح افزایش کارآیی انرژی ساختمان‌های نوساز با اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان
طرح فرهنگسازی و آموزش در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش ساختمان
طرح ارتقای کارآیی مصرف انرژی در بخش بالادستی
طرح ایجاد بازار بهینه‌سازی مصرف انرژی و محیط زیست در صنایع آجر/کاشی/سرامیک/ شیشه و سایر صنایع
پایش هوشمند ناوگان باری و مسافری
هوشمند‌سازی حمل و نقل برون شهری بر اساس توسعه زیرساخت سامانه‌های هوشمند
طرح هوشمند‌سازی تأسیسات گرمایش مرکزی ساختمان‌ها با استفاده از سیستم کنترل هوشمند موتورخانه مجهز به پایش برخط
تدوین بازنگری استانداردهای ملی معیار مصرف انرژی
اجرای استانداردهای حوزه موتورسیکلت و خودرو
استقرار سیستم مدیریت انرژی، تدوین و اجرای کامل دستورالعمل‌های مربوطه و آموزش مدیران و تکنیسین‌ها در واحدهای نیروگاهی، پالایشگاهی و صنایع تولیدی با مصرف سوخت بالای 5 میلیون متر مکعب
طرح جایگزینی و نصب پکیج‌های گرمایشی راندمان بالا
طرح توسعه نیروگاه‌های گازی
می‌شود. برآورد می‌کنیم با اجرای این برنامه‌ها شدت انرژی کاهش قابل قبولی خواهد داشت.
در این راستا آیا طی یک سال اخیر اقدامی انجام شده است؟
بله. شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت با توجه به تأکید رئیس جمهور و وزیر نفت بر اهمیت موضوع انجام برنامه‌های بهینه‌سازی به عنوان یک ضرورت ملی در بخش‌های مختلف اقداماتی اساسی انجام داده است. از جمله مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد، اقدام به پیگیری جهت به تصویب‌رسانی و اجرای کامل و دقیق طرح‌های ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور در قالب 8 طرح مصوب و همچنین تدوین و بازنگری استانداردها در بخش‌های مختلف صنعت، ساختمان و مسکن و حمل و نقل و اقدام در جهت اجرایی نمودن مواد قانون الگوی مصرف است. طرح‌های ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور نیز 8 مورد را در برمی گیرد:
طرح سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان حمل و نقل جاده‌ای (سپهتن) جهت جلوگیری از قاچاق سوخت و کاهش مصرف فرآورده در حمل و نقل جاده‌ای
طرح توسعه حمل و نقل بار و مسافر با قطار بین شهری
طرح توسعه حمل و نقل مسافر با قطار شهری در تهران و 8 کلانشهر
طرح برقدار کردن چاه‌های کشاورزی دیزلی
طرح جایگزینی تاکسی فرسوده با تاکسی تمام گازسوز با پیمایش بالا
طرح تولید قوای محرکه کم مصرف در خوردروهای داخلی و جایگزینی با خودروهای فرسوده
طرح تأمین و جایگزینی بخاری گازسوز راندمان بالا با بخاری‌های مرسوم گازی
طرح نوسازی ناوگان درون شهری و برون شهری
در همین حال، تدوین و بازنگری استانداردها نیز در خصوص چندین بخش شروع شد و اکنون نیز برخی موارد در حال انجام است. این بخش شامل بازنگری و تدوین250 مورد استاندارد در سه بخش صنعت، حمل و نقل، ساختمان و لوازم خانگی بوده و 26 مورد نیز در دست اقدام است.
در راستای قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی نیز اقداماتی انجام شده است که شامل مواردی نظیر
حمایت، شناسایی و توسعه فناوری‌های بهینه سازی، عرضه و مصرف انرژی و اصلاح اساسنامه شرکت
تدوین و بازنگری و اجرای الگوها و معیارها و استانداردهای مصرف انرژی در بخش‌های مختلف
حمایت و مشوق‌های مالی برای استفاده از تجهیزات و فرایندهای با مصرف انرژی کمتر
حمایت از تولید همزمان برق و حرارت و استفاده از سامانه‌ها و روش‌های کنترلی کاهش مصرف انرژی در بخش‌های مختلف
استقرار واحد مدیریت انرژی در سامانه‌های مصرف کننده انرژی
ایجاد و اصلاح زیرساخت‌های حمل و نقل درون شهری و برون شهری، بار و مسافر
حمایت از گسترش استفاده از انرژی‌های نو و تجدیدپذیر
آموزش و آگاه‌سازی و تبلیغ و ترویج است.
به نظرتان این اقدامات به سرانجام می‌رسد؟
حرکت در این مسیر آغاز شده و امیدواریم که نتیجه بخش هم باشد. البته بهینه‌سازی مصرف انرژی نیازمند مشارکت نهادهای دیگری مانند وزارتخانه‌های صمت، راه و شهرسازی و نیرو است. با این حال، در صورت اجرای برنامه‌های بهینه‌سازی دربرنامه پنج ساله هفتم توسعه که در دولت سیزدهم در دست تدویناست، سالانه مقادیر قابل توجهی گاز و فرآورده‌های نفتی صرفه‌جویی می‌شود و با دستیابی به این اهداف شدت مصرف انرژی تا سطح قابل ملاحظه‌ای کاهش خواهد داشت. امیدواریم دولت به منظور تحقق منویات مقام معظم رهبری و اعتلای هر چه بیشتر نظام مقدس جمهوری اسلامی بتواند همان‌طور که طی یک‌سال گذشته گام‌های مؤثری در کلیه بخش‌ها برداشته است، منشأ خیرات و برکات بیشتری در این زمینه باشد.