وزیر نفت در گفت‌و‌گو با «ایران»:
از همان روزهای نخست دولت شرایط فروش نفت تغییر کرد
40 درصد میعانات ذخیره شده در روی آب را فروختیم
دولت ماهی 10 همت فاکتورهای دولت قبل را پرداخت می‌کرد
تعیین تکلیف میادین مشترک در این دولت شعاری نیست
اراده‌ای در دوران قبلی برای ساخت پالایشگاه‌ها نبود
در کمتر از یک سال 80 میلیارد دلار تفاهمنامه و قرارداد امضا کردیم
مراحل تبدیل ده‌ها میلیارد دلار تفاهمنامه‌ای که در ماه‌های گذشته منعقد شده در حال تبدیل به قرارداد است
در سال 1400 چهار برابر 99 گاز فروختیم و پولش را هم گرفتیم
تکنولوژی توسعه میادین گاز بخصوص آزادگان کاملاً داخلی است
عطیه لباف
طی یک سال اخیر شرایط یا فضای تحریم‌ها نه تنها هیچگونه بهبودی نداشت، بلکه تشدید هم شد. جدا از بحث شناسایی‌کردن مشتریان و برخوردهای تنبیهی، غربی‌ها حتی فیزیکی هم در دریاها و اقیانوس‌ها مانع صادرات نفت کشور می‌شدند و جلوی فروش نفت کشور را می‌گرفتند. با این حال صادرات نفت و گاز کشور افزایش یافت؛ درآمدهایش وصول شد؛ 80 میلیارد دلار تفاهمنامه و قرارداد امضا شد؛ برخی از پروژه‌ها به بهره‌برداری رسید و اتفاقات مثبتی در صنعت نفت رقم خورد. اما هنوز سؤالات زیادی در خصوص عملکرد یک سال اخیر وجود دارد. اینکه آیا تفاهمنامه‌ها تبدیل به قرارداد و وارد فاز اجرایی میشود؟ آیا اقدامی برای افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز انجام شده است؟ چه تحولاتی در یک سال اخیر رقم خورده که امروز مسئولان می‌گویند شرایط متفاوت از سال‌های قبل است؟ جواد اوجی، وزیر نفت در گفت‌و‌گو با «ایران» به این سؤالات پاسخ می‌دهد.
به عنوان سؤال نخست بفرمایید که چطور ایران توانست صادرات نفت را در اوج تحریم‌ها افزایش دهد؟ آیا تقاضا در بازار نفت موجب این افزایش شد یا اقدامات انجام گرفته زمینه افزایش صادرات را فراهم کرد؟
در شروع دولت سیزدهم، دولت مردمی آقای رئیسی و حتی دو ماه قبل از اینکه کابینه جدید شکل بگیرد، وزیر وقت نفت مکاتباتی با آقای روحانی، رئیس جمهور آن زمان و همچنین آقای رئیسی که آن موقع رئیس جمهور منتخب بود؛ داشتند و در این خصوص نوشته بودند که فروش نفت در ماه‌های آتی قطعاً باز هم کاهش پیدا خواهد کرد و دلایلی هم برای آن آورده بودند.
کشور چین مالیات بر ورودی خرید نفت فوق سنگین را برای همه افزایش داده و تعرفه‌های مالیاتی زیادی را برای نفت فوق سنگین اعلام کرده بود و به همین خاطر در همان شروع دولت نزدیک به 300-200 هزار بشکه صادرات نفت کاهش پیدا کرد.
لذا بر اساس آن اتفاقاتی که دولت چین در تعرفه و مالیات بر واردات نفت فوق سنگین اعمال کرده بود، وزیر نفت وقت اعلام کرده بود که قطعاً فروش نفت ما در ماه‌های آتی کاهش پیدا خواهد کرد. یعنی از همان میزانی هم که آن موقع می‌فروختند، کمتر شده بود. به این ترتیب به مرور که کابینه دولت سیزدهم شکل می‌گرفت، یکسری از مشتری‌هایمان را - مثلاً درخصوص خرید نفت فوق سنگین به لحاظ مالیاتی که دولت چین بسته بود- از دست دادیم. از طرفی هم در دولت آیت‌الله رئیسی تحریم‌ها خیلی شدیدتر شد. حتی دیدید که بحث ربودن کشتی‌ها، توقف نفتکش‌ها و خالی‌کردن محموله‌هایشان اتفاق افتاد، یعنی جدا از اینکه بحث شناسایی کردن مشتریان و برخوردهای تنبیهی مطرح بود، اینها حتی فیزیکی هم در دریاها و اقیانوس‌ها مانع صادرات نفت می‌شدند و جلوی فروش نفت کشور را می‌گرفتند.
لذا اینکه تحریم‌ها کاهش پیدا کند و تقاضا در افزایش صادرات مؤثر باشد، مطرح نبود. تحریم‌ها نه‌تنها کاهش پیدا نکرد، بلکه سنگین‌تر هم شد. همه اینها نشان‌دهنده این است که شرایط یا فضای تحریم‌ها در دولت سیزدهم هیچگونه بهبودی نداشت، بلکه تشدید هم شد.
اما استقرار تیم دولت سیزدهم در حوزه وزارت نفت و شکل‌گیری یک عزم و اراده جدی برای فروش نفت در وزارتخانه و استفاده از نیروهای متخصصی که توانایی و تعهد داشتند، کمک کرد که از همان روزهای اول در حوزه فروش نفت و میعانات گازی روند تغییر کند. هم من و هم همکارانم شروع کردیم به شناسایی بازارهای جدید دنیا و بازاریابی نفت را در حوزه‌های مختلف، از آفریقا، آسیا تا حوزه کشورهای امریکای لاتین و حتی در اروپا دنبال کردیم. در همین حال، تنوعی در قراردادهایمان دادیم و مدل‌های جدیدی را به صورت ابتکاری شروع کردیم. در حوزه قراردادهایمان تهاتر با کالا را هم اضافه کردیم که یکی از کارهای خوبی بود که در گذشته کمتر به آن توجه می‌شد. تهاتر با کالاهای اساسی، با دارو و همچنین استفاده از ظرفیت‌های پالایشی فراسرزمینی، ابتکارات خیلی خوبی بود که یک دیپلماسی قوی انرژی را رقم زد. در این امر، وزارت امور خارجه نیز واقعاً همراهی لازم را داشت و رایزنی‌های خوبی را انجام می‌داد. همه اینها دست به دست هم داد و خوشبختانه ما در بحث فروش نفت و میعانات گازی توفیقات خوبی داشتیم.
افزایش فروش میعانات گازی چقدر به تولید گاز کشور کمک کرد؟
فروش میعانات گازی خیلی برای کشور مهم است. چون همراه با تولید گاز است و بخصوص در پیک زمستان که مجبوریم حداکثر تولید گاز را داشته باشیم، حداکثر تولید میعانات را هم داریم و باید این محصول جانبی را صادر می‌کردیم.
با شروع این دولت 87 میلیون بشکه میعانات گازی روی آب داشتیم و شرایط سختی بود. تصور بر این بود که ما هم می‌رویم و دوباره تعدادی کشتی جدید می‌خریم و میعانات گازی جدیدی را که تولید میشود مثل گذشته روی آب نگه می‌داریم، ولی این اتفاق نیفتاد. ما نه‌تنها هیچ کشتی‌ای به این منظور نخریدیم، بلکه امروز که خدمت شما هستم، بالغ بر 40 درصد میعانات ذخیره شده در روی آب را هم استفاده کردهایم. به این ترتیب که هم مصارف داخل کشور را افزایش دادیم و هم صادرات خوبی را رقم زدیم که این دو اقدام در افزایش تولید گاز خیلی کمک کرد.
بنابراین نیاز نشد حتی یک بشکه میعانات گازی اضافی را روی آب نگه داریم و ما چیزی به حجم میعانات روی آب اضافه نکردیم؛ حتی میعاناتی که روی آب بود، صادر شد یا در داخل مصرف کردیم. مصارف داخل هم در پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها رقم خورد. به خصوص مینی پالایشگاه‌ها از این سوخت استفاده کردند.
این هم در حالی است که تولید گازمان حداکثری بوده است؟
بله، همین مسأله خیلی کمک کرد. همه منتظر بودند که تولید گاز به لحاظ شرایط ذخیره میعانات گازی سخت شود و دچار چالش شویم. تصور این بود که مجبور می‌شویم تولیدمان را 50 تا 100 میلیون متر مکعب کاهش دهیم، در صورتی که سال گذشته یک ساعت هم چنین کاهشی در تولید گاز نداشتیم.
داده‌های موجود نشان می‌دهد که در اردیبهشت 1400 صادرات میعانات گازی رقم خیلی پایینی بود؛ زیر 10 هزار بشکه در روز. ولی هم صادرات از نظر حجمی افزایش داشت و هم مصارف را در داخل افزایش دادیم که ارزش افزوده بیشتری به دست آوریم.
افزایش قیمت نفت چه کمکی به درآمدزایی کرد؟
خدا برکت داد و قیمت‌ها هم در این مدت افزایش پیدا کرد؛ در شروع دولت قیمت‌های نفت 65-60 دلار در بشکه بود که به 105-100 دلار هم در مقطعی افزایش پیدا کرد. این هم در کنار افزایش صادرات به رشد درآمد نفتی کمک کرد. البته این نکته را دوباره متذکر می‌شوم که راهکارها، بازاریابی و فرمت‌های مختلف قراردادی برای افزایش فروش، بیش از قیمت‌ها کمک کرد.
در حوزه میعانات گازی اتفاق خوب دیگری افتاد، خوشبختانه با بسیج ظرفیت‌ها، پروژه شیرین‌سازی یا مرکاپتان‌زدایی فاز 2 و 3 پارس جنوبی را به بهره‌برداری رساندیم که این هم به صادرات کمک می‌کرد. وقتی میعانات گازی را مرکاپتان‌زدایی می‌کنید، راحت‌تر در بازار فروش میرود. خدا را شاکریم که از افزایش فروش میعانات گازی در این مدت، هم درآمد خوبی عاید کشور شد و هم اینکه خوراک خیلی از پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها با آن اصلاحات فرآورشی که دادند، افزایش پیدا کرد و تبدیل به ارزش افزوده بیشتری شد.
یکی از مسائلی که مطرح میشود این است که اگر افزایش فروش نفت داشتیم و درآمدهای نفتی در این مدت افزایش داشته، چرا در اقتصاد کشور و سفره مردم خودش را نشان نداده است؟
من در سازمان برنامه و بودجه گزارشی را دیدم که بر مبنای آن در نیمه دوم سال 1400 بالاترین میزان تخصیص مالی به پروژه‌های عمرانی رقم خورده است. چطور می‌تواند این تخصیص رقم بخورد؟ از کجا باید منابع آنها تأمین شود؟ غیر از این است که بخشی از اینها از درآمدهای حاصل از فروش نفت، گاز و میعانات گازی بوده است؟
این را هم متذکر شوم که در سال 1400 صادرات گازمان هم از نظر حجمی افزایش یافت. چون در تبصره یک قانون بودجه، هم نفت است و هم خالص گاز صادراتی. الحمدلله صادرات گازمان در سال گذشته هم از نظر حجمی افزایش پیدا کرد و هم وصول درآمدهای آن بیشتر شد.
علاوه بر مباحث کمیت و درآمد صادرات گاز در سال 1400، بخشی از بدهی‌هایمان را نیز از عراق در سال 1400 گرفتیم؛ رقمی حدود یک میلیارد دلار در سال 1400 و در سال 1401 نیز 6/1 میلیارد دلار از بدهی‌های عراق وصول شد.
به این ترتیب، درحالی که مجموع وصولی صادرات گاز در سال 1399 یک میلیارد دلار بوده، ولی در سال 1400 ما 4 میلیارد دلار وصولی از این محل داشتیم. این هم خیلی به تأمین اعتبارات کمک کرد و بنا به آمار سازمان برنامه و بودجه، به‌خصوص در نیمه دوم 1400 این سازمان بالاترین تخصیص را به پروژه‌های عمرانی استان‌ها داده که در چند سال گذشته بی‌نظیر بوده است. این رکورد به خاطر افزایش درآمدهای نفتی و گازی رقم خورد.
از آن طرف نیز بخشی از بدهی‌هایی را که دولت قبل به جا گذاشته بود، این دولت از محل درآمدهای نفتی پرداخت کرد. در این باره فکر کنم دولت ماهی 11-10 همت (هزار میلیارد تومان) فاکتورهای دولت قبل را پرداخت می‌کرد.
از طرفی هم ما در حوزه تأمین ارز در سامانه نیما بالغ بر 5/12 میلیارد دلار ارز حاصل از فروش محصولات پتروشیمی را داشتیم؛ می‌دانید که چقدر این تزریق ارز به ثبات بازار ارز و تأمین ارز مورد نیاز دستگاه‌ها و شرکت‌ها کمک کرد. ارز برای خرید خوراک، برای خرید تجهیزات، قطعات، ادوات و خیلی کالاهای دیگر کارخانجات تأمین شد. ارز نیمایی برای واردات که وزارت نفت از طریق صادرات محصولات مجتمع‌های پتروشیمی در سامانه نیما تأمین کرد، کمک شایانی به چرخه اقتصاد ملی کرد. حالا به این فکر کنید که اگر این 5/12 میلیارد دلار را در سامانه نیما عرضه نکرده بودیم، یا درآمدهای نفتی و گازی کشور افزایش نداشت، چه اتفاقی برای نرخ ارز می‌افتاد؟
برنامه افزایش ظرفیت پالایشی که در ابتدای دولت عنوان کردید، چگونه پیش رفت؟
در حال حاضر ما بین 2200 تا 2300 هزار بشکه در روز ظرفیت پالایشی نفت خام و میعانات گازی داریم؛ در همین 10 پالایشگاهی که پالایش نفت در آن انجام میشود. در این مدت ملاحظه کردید که مصرف در تمام بخش‌ها اعم از حوزه حمل و نقل -حالا چه بنزین و چه نفت گاز- ساختمان، صنایع و نیروگاهی با افزایش مصرف مواجه بودیم. مثلاً مصرف نیروگاه‌ها 10 درصد افزایش داشت. با توجه به ظرفیت پالایشی موجود، قطعاً با این روند مصرفی که در این حوزه‌ها رقم می‌خورد، تولید فرآورده‌های نفتی به مرور به نقطه سر به سری با مصرف نزدیک میشود. لذا نیاز بود که یک کار انقلابی و جهادی برای افزایش ظرفیت پالایشی کشور که در سال‌های گذشته مغفول مانده بود، رقم بخورد تا هم مصرف داخل تأمین شود و هم صادرات افزایش یابد.
در این بخش متأسفانه سرمایه‌گذاری لازم نشده و نیاز بود کار اساسی انجام شود. از همه مهم‌تر در این دولت وزارت نفت توسعه پتروپالایشی‌ها را در دستور کار قرار داد و آیین‌نامه تنفس خوراک و مشارکت مردمی را برای این پتروپالایشگاه‌ها در دو مرحله در دولت اصلاح کرد و کار را برای سرمایه‌گذارانی که در این عرصه وارد شدند، آسان‌تر و جذاب‌تر کردیم.
تلاش میکنیم طرح‌هایی که برای ایجاد نزدیک به یک میلیون و 400 هزار بشکه ظرفیت جدید -هم نفت و هم میعانات گازی- تعریف شده، هرچه سریعتر تحقق پیدا کند. هر 2-3 ماه بنده در جلساتی در این زمینه شرکت می‌کنم؛ البته جلسات مستمرتر و نزدیک‌تری را هم همکارانم برای تسریع اجرای این طرح‌های افزایش ظرفیت پالایشی دارند که هم تولید سوخت و هم تولید خوراک برای صنایع پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی افزایش یابد.
عمدتاً برای این طرح‌ها مشکلات سرمایه‌گذاران را حل کردیم و به‌طور جد داریم این پروژه‌ها را دنبال میکنیم. خود دولت به واسطه وزارت نفت یک طرح پالایشی با ظرفیت 300 هزار بشکه‌ای را در کنار پالایشگاه ستاره خلیج فارس شروع کرده است. در این خصوص خوشبختانه سال گذشته از طریق دولت لایحه‌ای در بودجه 1401 گنجانده شد که لازم است از نمایندگان محترم که در این امر کمک کردند و این طرح مصوب شد، تشکر کنم. خوشبختانه در کوتاه‌ترین زمان پتروپالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای به نام شهید بزرگوار قاسم سلیمانی را عملیاتی کردیم و امیدواریم که در سریع‌ترین زمان ممکن به بهره‌برداری برسد. مراحل اجرای آن تکمیل شد و از همه مهم‌تر بحث سهامداران را سامان دادیم. چون دیدیم وزارت نفت یک‌تنه با 5/14 درصد منابعی که در اختیار دارد، جوابگوی منابع مورد نیاز نخواهد بود. به همین خاطر شرکای بزرگ و غول‌های اقتصادی را سهامدار کردیم و از ظرفیت بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری و شراکت (نه برای اعطای تسهیلات) بهره بردیم. 4 بانک و 3 هلدینگ بزرگ اقتصادی را در این پروژه سهامدار و شریک کردیم. هیأت‌مدیره‌اش مشخص و زمین هم آماده شد. زیرساخت کار اکنون آماده است و کار اجرایی آغاز میشود. این 300 هزار بشکه حجم خیلی خوبی را به ظرفیت تولید محصولاتی نظیر بنزین، نفت گاز، سوخت جت، گاز مایع، پروپیلن، اتیلن، پارازایلن و بنزن هم اضافه خواهد کرد؛ این یعنی خوراک برای صنایع زنجیره‌ای پایین‌دست. ما نگاهمان این است که هم تأمین سوخت و امنیت انرژی کشور را داشته باشیم و هم تأمین خوراک صنایع زنجیره تکمیلی پتروشیمی را.
آیا این پتروپالایشگاه در موعد مقرر به بهره‌برداری میرسد؟
پیش‌بینی ما از نیاز به سرمایه‌گذاری این طرح بالغ بر 11 میلیارد دلار است. مطمئنیم ان‌شاءالله این پروژه در زمان خاص خودش به بهره‌برداری خواهد رسید. این دوراندیشی نیاز بود برای افزایش ظرفیت پالایشی انجام شود. به موازات آن پالایشگاه نفت فوق سنگین جاسک را هم که به‌عنوان پالایشگاه مروارید مکران نامگذاری شده تسریع کردیم. پیش از این، فقط هلدینگ اقتصاد مفید این پروژه را در اختیار داشت. برای تسریع در احداث آن هم ورود و کمک کردیم تا هم شرکای بانکی و هم غول‌های اقتصادی وارد کار شوند و ظرفیت آن هم 300 هزار بشکه است. از این دو پروژه مجموعاً 600 هزار بشکه به ظرفیت پالایشی کشور ان‌شاءالله ظرف چهار تا پنج سال آینده اضافه خواهد شد. این جدا از آن طرح‌هایی است که برای افزایش ظرفیت پالایشی در دستور کار است.
لذا نگاه دولت و وزارت نفت این است که تا جایی که می‌توانیم صادرات نفتمان را کاهش و ظرفیت پالایشی را افزایش دهیم؛ چرا که با افزایش ظرفیت پالایشی هم از خام‌فروشی جلوگیری میشود، هم تحریم‌ناپذیر است. در صادرات فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی مشکلی نداریم و به لحاظ نیازی که دنیا دارد، اینها تحریم‌ناپذیرند. از همه چیز مهم‌تر ارزش افزوده است. ارزش یک بشکه نفت چقدر است؟ مثلاً یک بشکه نفت گاز چقدر؟ همچنین اشتغالزایی بالایی دارد؛ بصوص در مناطق کم‌برخوردار و محروم مثل منطقه جاسک.
ان‌شاءالله طرح‌هایی را هم که از قبل شروع کردیم، مثل پروژه پالایشگاه ستاره مهر خلیج فارس، به‌طور جد کمک میکنیم که جزو اولین پروژه‌های پالایشی باشد که ظرف 3-2 سال آتی به بهره‌برداری برسد. به موازات این برنامه، کیفی‌سازی و تثبیت ظرفیت پالایشی در پالایشگاه‌ها بخصوص پالایشگاه آبادان، پالایشگاه تهران و پالایشگاه اصفهان را به‌طور جد دنبال کردیم و در هفته‌های پیش رو ان‌شاءالله شاهد افتتاح پروژه کیفی‌سازی پالایشگاه اصفهان خواهیم بود.
همچنین نزدیک به 35 درصد محصولات پالایشگاه آبادان نفت کوره است. در تلاشیم با اجرای پروژه‌های کیفی‌سازی ان‌شاءالله به محصولات با ارزش افزوده بالاتری در این پالایشگاه برسیم. بنابراین کیفی‌سازی پالایشگاه‌ها و تثبیت تولید 10 پالایشگاه فعلی و جاری هم یکی دیگر از محورهای کارمان بوده که ان‌شاءالله به نوبت از همین امسال و از همین روزها، افتتاح بعضی‌از اینها آغاز میشود و بخشی هم در سال‌های آتی به بهره‌برداری میرسد. بنابراین نگاه دولت و نگاه وزارت نفت این است که برای تأمین امنیت انرژی کشور ایجاد ارزش افزوده جلوگیری از خام‌فروشی و بحث تحریم‌ناپذیری محصولات و فرآورده‌ها در این مسیر گام برداریم که کار درست و تدبیر معقولی است.
ان‌شاءالله همین دو پالایشگاه که خدمت شما عرض کردم، نزدیک به 600 هزار بشکه نفت کشور را تبدیل به فرآورده میکند. ببینید چه کمکی به کشور میکند؟ این سیاست دولت است.
بنابراین آیا در پایان دولت ظرفیت پالایشی ما افزایش پیدا میکند؟
قطعاً با این برنامه‌ریزی‌هایی که انجام داده‌ایم، این اتفاق خواهد افتاد. حتی بنا داریم این پالایشگاه‌های بزرگ را هم فاز به فاز به مرحله بهره‌برداری برسانیم، یعنی با تدابیر همکاران ما، متخصصانی که در شرکت پالایش و پخش کار می‌کنند، یک پالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای قطعاً با فازبندی به بهره‌برداری میرسد. همچنین پالایشگاه‌های فعلی که در دستور کار هستند و پیشرفت خوبی هم دارند، مثل پالایشگاه مهر خلیج فارس، پالایشگاه آدیش و همین پالایشگاه‌های فعلی که بعضی‌هایشان جدا از طرح کیفی‌سازی و تثبیت تولید، طرح‌های افزایش تولید را هم دارند، به ظرفیت موجود اضافه خواهند شد. لذا قطعاً پایان دولت ان‌شاءالله افزایش ظرفیت خواهیم داشت.
این نگاه به افزایش ظرفیت پالایشی کشور که در این یک دهه اخیر مغفول مانده بود، خیلی مهم است. اینها کارهای ماندگاری خواهد بود که نیاز آیندگان را پاسخ می‌دهد و نیاز کشور به واردات فرآورده‌های نفتی را ان‌شاءالله حل خواهد کرد. از آن طرف هم نه تحریم می‌پذیرد و نه خام‌فروشی بیشتر میشود. این مسأله هم مورد تأکید رهبر انقلاب بوده و بارها بخصوص درباره این پتروپالایشگاه‌ها تأکید کردند و از افتخارات ما و این دولت است که در دستور کار قرار گرفته است.
شما چندین بار تأکید کرده‌اید که در این دولت میادین مشترک کشور تعیین تکلیف می‌شوند. اما حداقل دو وزیر قبلی هم مدام می‌گفتند ما میادین را تا پایان دولت تعیین تکلیف میکنیم. برنامه‌ای که در این دولت دارید، چه فرقی دارد و چرا آن برنامه‌های قبلی اجرا نشده است؟
بله در شعار، صحبت‌ها و برنامه‌ها بود و عملی نشد. بطور مثال در حوزه پارس جنوبی که بزرگ‌ترین میدان گازی مشترک ما است و امروز هم نزدیک به 70 درصد تولید گاز کشور از این میدان است، فاز 11 این میدان 20 سال بلاتکلیف بود. مدام دست به دست شده بود و این اواخر شرکت توتال قراردادی بست و یکسری اطلاعات گرفت و مطالعاتی را هم انجام داد، ولی باز هم اقدامی انجام نشد. درحالی که این مهم‌ترین فاز پارس جنوبی است. برای اینکه نزدیک‌ترین فاز به مرز آبی‌مان با کشور همسایه است.
این فاز دو تا سکو نیاز دارد، هر سکو 11 حلقه چاه و یک خط لوله نفتی - گازی به سمت پالایشگاه‌های فاز اول عسلویه. در این دولت به محض شروع کار وزارت نفت -در همان روزهای اول- ما کمیته راهبری مخازن مشترک نفت و گاز را تشکیل دادیم. یکی از موارد در دستور این کمیته، میدان گازی مشترک با کشور همسایه بود. بررسی کردیم، این فاز 11 که معادل دو فاز استاندارد است و آخرین فاز از 29 فاز پارس جنوبی است، در چه شرایطی قرار دارد. هیچ اقدامی صورت نگرفته بود و آنها هم که بود، همه در حد مطالعات بود و شرکت توتال هم که رفته بود. 20 سال این فاز 11 دست به دست شد؛ شرکت‌های متعددی مانند همین توتال آمدند و رفتند اما به هر جهت کار خاصی نشده بود.
خوشبختانه در این دولت ما ابتدا برای سکوهایی که مورد نیاز این فاز بود، تصمیم‌گیری کردیم. این فاز دو سکوی دریایی می‌خواهد؛ 11A و 11B که هر کدامش 11 حلقه چاه نیاز دارد تا در همان مراحل اولیه گاز از میعانات و آب جدا شود و بعد مجدد گاز و میعانات مخلوط و به خشکی ارسال میشود.
می‌دانید که فاز 12 سه سکو دارد. یکی از سکوها سکوی 12C است که بازدهی پایینی دارد و تولید آن به صرفه نیست. برنامه‌ریزی کردیم که سکوی 12C را جابه‌جا کنیم و روی 11B بیاوریم. به این ترتیب سکوی 11B تأمین میشود. با این اقدام سه سال کار جلو افتاد. بین 3 تا 5/3 میلیارد دلار هم به نفع کشور شد. به اضافه اینکه سکوی دومش را هم به مناقصه رفتیم، شرکت صدرا در مناقصه برنده شد و در این بخش نیز کار اجرایی را شروع کردیم. همزمان حفاری چاه‌های فاز 11 را هم شروع کردیم، خوشبختانه فاز اول تقریباً برای یکی، دو ماه آینده رو به اتمام است. و خط لوله دریا به خشکی فاز 11 هم کاملاً احداث شد و ان‌شاءالله این سکو را هم که جابه‌جا کنیم، امسال زمستان ما از فاز 11 بهره‌برداری میکنیم. این کار بزرگی است که بعد از 20 سال طلسم آن را دولت شکست و فکر می‌کنم با تولید نزدیک به 11 میلیون متر مکعب بهره‌برداری از این فاز را شروع خواهیم کرد. این موضوع به تأمین گاز در زمستان امسال کمک میکند.
با این جابه جایی سکو میان فاز 12 و 11 تولیدمان افزایش پیدا میکند؟ با توجه به اینکه سکویی را که داشتیم و در حال تولید بوده را جابه جا میکنیم؟
بله، تولید افزایش پیدا میکند.12 سه تا سکوی A، B و C داشت. تولید از سکوی 12C خیلی پایین بود و برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته، تحقق پیدا نکرده بود.
یعنی با این اقدام زمستان امسال ما افزایش تولید از پارس جنوبی داریم؟
قطعاً ان‌شاءالله با برنامه‌ریزی‌هایی که کردیم، رکورد سال قبل را هم می‌شکنیم. ما پارسال تولید 705 میلیون متر مکعب را ثبت کردیم و امسال قطعاً ان‌شاءالله با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام داده‌ایم، بالاتر از 705 میلیون متر مکعب تولید میکنیم.
به سؤال تعیین تکلیف میادین مشترک برگردیم. چطور قرار است که همه میادین تعیین تکلیف شوند؟
در حوزه میادین مشترک کمیته راهبری مخازن شکل گرفت. تک تک میادین را شناسایی و بررسی کردیم. مثلاً میدانی که توسعه پیدا کرده، ولی برای حفظ و نگهداشت آن باید برویم اقداماتی مانند ایجاد چاه‌های جدید و تعمیرات انجام دهیم را در یک برنامه بررسی کردیم. یا میدانی که توسعه پیدا کرده، ولی فازهای دیگر آن توسعه پیدا کرده، مثل یادآوران را هم در دستور کار قرار دادیم. یا برای میدانی مثل کوپال که اصلاً توسعه پیدا نکرده، شروع به عقد قرارداد کردیم و مجوزها را گرفتیم. بنابراین تمامی میادین نفتی و گازی مشترکی که اشاره کردم، تعیین تکلیف شدند و حتی ممکن است برای بعضی‌هایش هم تفاهمنامه و قرارداد امضا کرده باشیم. بنابراین یا توسعه جدید، یا تکمیل توسعه و یا توسعه نگهداشت آن میدان‌ها را در برنامه قرار دادیم و الحمدلله کار را شروع کردیم.
در مورد همان پارس جنوبی، خط لوله دریایی یکی از سکوهای فاز 16 چند سالی بود که نشتی سنگینی داشت و از ظرفیت 28 میلیون مترمکعب آن 14 میلیون مترمکعب بیشتر نمی‌توانستیم برداشت کنیم حتی سال گذشته خیلی روزها همین 14 میلیون مترمکعب را هم از دست دادیم. این خط را تعمیر کردیم و امروز 28 میلیون مترمکعب را داریم کامل برداشت میکنیم. علاوه بر این ساخت خط جدید را هم در کنار آن شروع کردیم. یا سکوی 13A پارس جنوبی که ظرفیت تولیدش 28 میلیون متر مکعب است، متأسفانه چندین سال پیش با برخورد یک شناور به این سکو، کاملاً از دور خارج شده بود. برای این سکو هم کارشناسی، شرح کار، مناقصه و تعیین پیمانکار را انجام دادیم. تعمیرات، اورهال و بازسازی‌اش در حال انجام است. شاید به زمستان امسال نرسد اما در حال اجراست. از همه مهم‌تر؛ پالایشگاه فاز 14 پارس جنوبی که حدود 12 سال از شروع قراردادش می‌گذرد؛ یک پروژه نیمه‌کاره است. سال گذشته اسفندماه واحد یک آن به بهره‌برداری آمد؛ پالایشگاه فاز 14 پارس جنوبی 4 واحد دارد که ان‌شاءالله واحد دومش را در شهریورماه راه‌اندازی اولیه میکنیم و دو تا واحد دیگرش را هم تا پایان زمستان امسال به بهره‌برداری می‌رسانیم. این پالایشگاه، آخرین پالایشگاه پارس جنوبی خواهد بود و پرونده‌اش را می‌بندیم؛ کار نیمه‌کاره‌ای که 11 سال مانده است. این اقداماتی است که در حوزه پارس جنوبی شده است. این میدان بزرگ‌ترین میدان گازی مشترک کشور است. اما روی بزرگ‌ترین میدان نفتی مشترک به‌نام آزادگان نیز اقدامات مهمی انجام شد. از جمله اینکه این میدان را در قالب مدیریت یکپارچه با یک برنامه جامعه تولید (MDP) در مسیر توسعه قرار دادیم و یک شرکت مجری 6 بانک و 6 هلدینگ بزرگ اقتصادی را در این کار مشارکت دادیم. یعنی به جای اینکه شرکت متن، با 5/14 درصد منابع مالی نفت، مسئول این توسعه باشد که قطعاً پاسخگوی نیاز 7 میلیارد دلاری آن نیست، آمدیم سرمایه گذاران تازه‌ای برای طرح تعریف کردیم. در ضمن از تولید خود میدان هم در سال دوم با حفار ی 420 حلقه چاه به 220 هزار بشکه میرسد و درآمد تولید خودش را هم در آن هزینه میکنیم و سهم شرکا در آورده نقدی کمتر میشود. می‌بینید چقدر کمک میکند؟ توسعه این میدان تسریع میشود و ما سریعتر به همان عدد 570 هزار بشکه هدفگذاری شده در بزرگ‌ترین میدان نفتی مشترکمان می‌رسیم. تولید از این میدان امروز 190 هزار بشکه است و ان‌شاءالله به 570 هزار بشکه می‌رسانیم، آن هم یک میدان مشترکی که آنطرف مرز عراق با کمک شرکت‌های شل، توتال و BP آن را توسعه می‌دهد.
آیا از نظر تأمین تکنولوژی مشکلی وجود ندارد؟
به لطف خدا تکنولوژی توسعه این میادین مشترک بخصوص در آزادگان، در داخل مهیا است، یعنی آن تکنولوژی که میخواهیم را داریم. حالا شاید کمتر از 20 درصد خرید از خارج نیاز باشد، ولی الحمدلله همه نیازها از نیروهای کارشناسی و سازندگان قدرتمند و توانمند کشور، بخش خصوصی و فعالان این حوزه قابل تأمین است. این کار بزرگی بود. میادین مشترک دیگرمان را هم همین طور جلو خواهیم برد. ما ان‌شاءالله خبرهای خوبی در هفته دولت داریم. برای بعضی از میادین در این هفته دولت شروع عملیات داریم و ان‌شاءالله به وقتش اعلام خواهیم کرد؛ شروع عملیات کارهای اجرایی برای میادینی مثل میدان مشترک سهراب و لایه نفتی میدان پارس جنوبی بزودی رقم خواهد خورد. در میدان مشترک گازی بلال که در 40 کیلومتری پارس جنوبی است و میدان یاران شمالی و جنوبی نیز شروع عملیات داریم.
برای اینها که عملیات‌شان شروع میشود آیا شرکای خارجی یا شرکت‌های خارجی فعال هستند یا قرار است با تکیه بر توان داخل توسعه داده شوند؟
بله. ما خوشبختانه بیش از 80 میلیارد دلار قرارداد و تفاهمنامه در بالادست و پایین‌دست نفت امضا کردهایم. برخی از این قراردادها و تفاهمنامه‌ها با شرکت‌های خارجی است. این هم یکی از دستاوردهای مهمی است که 25 میلیارد دلار آن مربوط به دو پالایشگاه و پتروپالایشگاه و میدان آزادگان است.
این 80 میلیارد دلار شامل توسعه میادین نفتی و گازی مشترک و غیرمشترک، توسعه ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی، خطوط لوله انتقال گاز، خطوط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی مثل تابش، ذخیره‌سازی گاز، قراردادهای گازی و فشارافزایی میادین ولو مستقل با شرکت‌های داخلی و خارجی است.
ما هم از ظرفیت‌های داخل از جمله منابع داخلی، بانک‌ها، غول‌های اقتصادی و هلدینگ‌ها استفاده کردیم و هم شرکای خارجی که حاضر شدند و آمدند و سرمایه‌گذاری کردند.
آیا این شامل تفاهمنامه 40 میلیاردی گازپروم هم میشود؟
بله در این قالب قراردادها و تفاهمنامه‌های دیگری نیز با شرکت‌های روسی داریم. شرکت گازپروم یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های گازی و نفتی در دنیاست که خیلی وقت است اصلاً با ایران مذاکره و قرارداد نداشته است. خوشبختانه با دیپلماسی خوبی که در این دولت رقم خورد، بخصوص در حوزه انرژی، شرکت گازپروم هم برای توسعه میادین‌مان و هم برای سرمایه‌گذاری در حوزه LNG، بحث تجارت گاز و فرآورده‌های نفتی ورود پیدا کرده که به‌طور جد روی این مذاکرات کار میشود و اینها هم به نوبت به قرارداد تبدیل می‌شوند.
با این حساب، به نظر میرسد که نزدیک به نیمی از قراردادها و تفاهمنامه‌ها داخلی است. این منابع در داخل کشور وجود دارد؟
همان طور که اشاره کردم، منابع مورد نیاز برای میدان آزادگان، پتروپالایشگاه حاج قاسم سلیمانی و پالایشگاه مروارید مکران 25 میلیارد دلار است. اینها کار اجرایی است و از توان و پتانسیل خودمان، منابع داخلی نفت، بانک‌ها و هلدینگ‌ها و غول بزرگ اقتصادی استفاده خواهد شد. حالا این چه کمکی به اقتصاد میکند؟ این 25 میلیارد دلاری که عرض کردم، یکی از دستاوردهایش این است که این حجم نقدینگی کم میشود و به بخش مولد میرود؛ در نتیجه تورم را کاهش دهد. ضمن اینکه ان‌شاءالله اینها به یک سال نشده از طریق سازمان بورس و بورس انرژی عرضه میشود و مشارکت مردمی را برای اینها دیده‌ایم. یک بخشی از سهام این سهامداران کاسته میشود و مردم مشارکت خواهند کرد که این یکی از سیاست‌های ماست. بنابراین آن سرمایه‌های سرگردان جامعه را به سوی این پروژه‌های مولد سوق می‌دهیم. این خودش چه کمک بزرگی خواهد کرد؟ در بعد دیگر، چه اشتغالی در کشور، آن هم در مناطق محروم رقم خواهد زد؟ از آن طرف هم جلوگیری میکند از اینکه سرمایه کشور بخواهد به سمت دلار، سکه و مسکن برود. این یکی از کارهای خیلی خوبی بود که در این دولت اتفاق افتاد. اینها کار اجرایی است. تأمین مالی، اصلی‌ترین مشکل این پروژه‌ها بود. اینکه ما امروز ضعف پالایشی داریم، ضعف توسعه میادین مشترک را داریم، یکی از چالش‌ها بحث عدم تأمین منابع مالی بوده است؛ تأمین منابع مالی، گلوگاه این پروژه‌ها بوده است. نمی‌گویم کاملاً حل کردیم، ولی ما 160 میلیارد دلار سرمایه در هشت سال برای بالادست و پایین‌دست نیاز داریم که باید برای پروژه‌های اولویت‌دار سرمایه‌گذاری شود. ما با این ابتکارها میخواهیم بخشی از آن را تأمین کنیم. تا الان با حدود 80 میلیارد دلار شروع کردهایم و ان‌شاءالله امیدواریم تفاهمنامه‌ها به قرارداد بینجامد.
حجم تفاهمنامه‌ها خیلی زیاد شده است. آیا ممکن است عملی نشود. آیا چنین نگرانی‌ای وجود دارد؟
بعد از مذاکرات، اولین کاری که انجام میشود امضای تفاهمنامه است. مثلاً وقتی شما می‌خواهید خانه‌ای را بخرید، همان اول که نمی‌روید محضر و به‌نام کنید، می‌آیید و یک قولنامه می‌نویسید که این قولنامه همان تفاهمنامه است. در قالب آن می‌گویید برای این پروژه کارهای مطالعاتی و کارشناسی شده تا تبدیل به قرارداد شود. در قرارداد ریزتر می‌شوید و جزئیات در آن می‌آید. همه اینها که انجام شد، قرارداد تنظیم شده است. نمی‌توان بدون امضای تفاهمنامه، قرارداد منعقد کرد. مراحل تبدیل تفاهمنامه‌ها به قرارداد هم در حال انجام است.
اما بخصوص در تفاهمنامه گازپروم با توجه به سابقه تاریخی بعضی نگرانی‌ها مطرح میشود...
من احساس می‌کنم هم زمانه و شرایط فعلی جهانی خیلی عوض شده و هم اینکه امروز نیاز به انرژی در دنیا بسیار حاد شده است. نه‌تنها گازپروم، خیلی‌های دیگر هم حاضرند بیایند و سرمایه‌گذاری کنند. حالا بعضی‌ها قبل از اجرای توافق و بعضی‌ها ممکن است بگویند صبر کنیم تا ببینیم برجام چه میشود. نیاز به انرژی در دنیا، شرایطی که رقم خورده و اراده‌ای هم که در این دولت است، چشم‌انداز را حتی برای همکاری با شرکت‌های بین‌المللی مثبت میکند. ما سعی میکنیم از همین منابعی که داریم، کار را شروع کنیم و حالا اگر برجام رقم خورد، چه‌بسا ممکن است شرکای دیگر هم بیایند و اضافه شوند و اگر نشد هم کار زمین نمانده و ما کار را داریم پیش می‌بریم. اینها برای این دولت ماندگار میشود. مثلاً اراده‌ای در دوران قبلی برای ساخت پالایشگاه‌ها نبوده است اما الان خود دولت پذیرفته یک پتروپالایشگاه را انجام دهد که این خیلی مهم است.
اشاره کردید به ادامه پالایشگاه‌سازی و تأمین امنیت انرژی داخل کشور. وزارت نفت به‌عنوان دستگاهی که شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت زیرمجموعه‌اش است و از طرفی هم تولیدکننده انرژی است، بر اساس آن تکلیفی که دارد و در اصل باید برای افزایش مصرف و فروش بیشتر برنامه‌ریزی کند؛ آیا عزمی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی دارد؟
همه اینها دغدغه‌های ما در تولید و عرضه انرژی بود؛ تولید گاز و تولید نفت را اضافه کنیم، ظرفیت پالایشی نفت و گازمان را افزایش دهیم که خام‌فروشی نکنیم و ارزش افزوده ایجاد کنیم، درآمدها بیشتر شود، اشتغالزایی داشته باشد و از مهم‌تر تحریم‌ناپذیر باشد. اما این مسائل موجب نشده که ما از بحث بهینه‌سازی و کاهش شدت انرژی غافل باشیم. گرچه کاهش شدت مصرف انرژی و بهینه‌سازی فقط کار وزارت نفت نیست و مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها را شامل میشود. اگر امروز بخواهید کاهش مصرف انرژی در یک ساختمان را داشته باشید، باید وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن، شهرداری‌ها و خیلی از وزارتخانه‌ها و بخش‌های دیگر هم پای کار بیایند. اگر ما بخواهیم کنترل مصرف سوخت را داشته باشیم، باید وزارت صمت و خودروسازان هم پای کار بیایند. اگر در مصرف نیروگاه‌ها و همین‌طور مصرف برق کشور روند کاهشی را هدفگذاری کنیم، باید وزارت نیرو و وزارت صمت هم به میدان بیایند. بنابراین فقط وزارت نفت متولی این کار نیست، ولی ما بخشی از این کارها را شروع کردیم.
مثلاً در حوزه گازسوز کردن خودروها، برای گازسوز کردن خودروهای عمومی مثل وانت‌ها و تاکسی‌ها هر کدامش نزدیک به 12-10 میلیون تومان برای ما هزینه می‌برد که داریم به صورت مجانی انجام می‌دهیم. این خیلی کمک میکند در کاهش شدت انرژی و همین‌طور جلوگیری از آلودگی و همچنین در مبحث ساختمان؛ آیین‌نامه مبحث 19 مقررات ملی ساختمان را در دولت بردیم و خوشبختانه وزارت نفت کمک کرد و ضوابط صرفه جویی انرژی در ساختمان‌ها مصوب شد. یا سال گذشته تعرفه مشترکان پرمصرف را افزایش دادیم که خودش معادل یک فاز پارس جنوبی کاهش مصرف رقم زد. یا اینکه بحث پیمایش ناوگان حمل و نقل را، چه اتوبوس‌ها و چه باری را دنبال میکنیم که با وزارت راه و شهرسازی و پلیس راهور اجرایی کنیم. ان‌شاءالله در مهرماه اتفاق خوبی بیفتد و 18 هزار دستگاه مجهز به این سامانه هوشمند شوند و بر اساس پیمایش‌شان آنلاین سوخت دریافت کنند. اینها راهکارهایی است که بعضی‌هایش کوتاه‌مدت است و بعضی نیز میان‌مدت و بلندمدت که وزارت نفت در دستور کاری خود دارد. یکسری راهکارهای دیگر هم در برنامه است که آنها را هم دنبال میکنیم.
شرایط تأمین بنزین کشور اکنون چگونه است؟ آیا در نقطه سر به سری با تولید است؟
در مرداد که ایام محرم بود و مسافرت مردم عزیز کشور بعد از این شرایط سخت 3-2 سال اخیر به سبب کنترل بیماری کرونا افزایش داشت و بالاترین حجم مسافرت‌ها را داشتیم. در نهایت مصرف بنزین به بیش از 120 میلیون لیتر رسید و شرایط بسیار سختی را همکارانم در شرکت‌های ملی پالایش و پخش، نفت، پخش فرآورده‌های نفتی و گاز داشتند. اما با راهکارهای خوبی که داریم شرایط را مدیریت میکنیم و خدا را شاکریم که تا امروز در هیچ کجای کشور مشکل تأمین سوخت را در این 4 هزار و 400 جایگاه بنزین نداشتیم و همچنین تأمین سوخت نیروگاه‌ها نیز حداکثری بوده است. همکاران من که شبانه‌روز دارند کار می‌کنند، این کارکنان گمنام، در بحث تأمین سوخت مورد نیاز کشور از جمله سوخت نیروگاه‌ها کار بسیار بزرگی را انجام می‌‌دهند. اگر نیروگاه‌های کشور الحمدلله با حداکثر ظرفیت کار می‌کنند و امروز خاموشی نداریم، بخشی از این موضوع را مدیون تأمین سوخت و تلاش پرسنل کارکنان صنعت نفت هستیم. ما این روزها نزدیک به 290 تا 300 میلیون مترمکعب گاز به نیروگاه‌ها می‌دهیم، بیش از 318 میلیون مترمکعب سوخت معادل به آنها می‌دهیم و از طرفی داریم ذخایر سوخت مایع برای زمستان را هم آماده میکنیم که الحمدلله با دست پر وارد زمستان شویم که در این زمینه چالش کمتری داشته باشیم و مردم عزیز ان‌شاءالله دچار مشکل نشوند. سال گذشته هم خدا را شاکریم که یک اتفاق خوب رقم خورد. در بحث تأمین سوخت مورد نیاز جایگاه‌ها و مسافرت مردم نیز الحمدلله اگرچه بسیار سخت است اما با تلاش شبانه‌روزی همکاران ما، شرایط را مدیریت کردیم و مشکلی برای کشور پیش نیامده است.
زمستان امسال کمبود گاز نداریم؟
بر اساس برنامه ششم توسعه اکنون نیاز کشور یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب گاز شیرین است، ولی متأسفانه سرمایه‌گذاری در چند سال گذشته صورت نگرفته بود و همین باعث شده که ما در زمینه عرضه و تولید نسبت به مصرف‌مان در حوزه گاز عقب بمانیم. حالا ما داریم تلاش میکنیم این کاهش و این کسری را با این سرمایه‌گذاری‌ها جبران کنیم. اما این طرح‌ها باید پیش برود، پروژه‌ها شروع و انجام شود. به بهره‌برداری که رسید، آن میزان کسری را جبران کنیم. لذا کمبود گاز در زمستان امسال نیز مانند سال گذشته به سبب عدم سرمایه‌گذاری در بخش تولید گاز طی سال‌های اخیر خواهیم داشت. اما به دنبال راه مدیریت این شرایط برای زمستان هستیم. امسال هم باید مصرف سوخت را و هم باید این کسری تولید گاز را مدیریت کنیم. تا زمانی که طرح‌های این دولت به بهره‌برداری برسد.
به عنوان سؤال آخر! برای افزایش صادرات گاز چه برنامه‌ای دارید؟
برنامه‌های متعددی در این زمینه تعریف شده است. اما همین امسال صادرات گاز کشور الحمدلله 25 درصد افزایش داشت، فقط در صادرات به عراق بالای 40 درصد افزایش رقم خورد. سال گذشته ما در بحث صادرات گاز مایع هم رشد خیلی خوبی را داشتیم. صادرات این محصول 15 درصد در سال 1400 رشد کرد و کاهش 10 درصدی گاز مایع سوزانده شده در این سال رقم خورد که این ارقام خیلی خوبی است. 15 درصد صادرات گاز مایع LPG سال گذشته نسبت به سال قبلش افزایش پیدا کرده است. ان‌شاءالله امیدواریم امسال ارقام خیلی خوبی را هم در صادرات گاز و هم در صادرات گاز مایع ثبت کنیم.