جزئیات مراودات بازرگانی ایران با یکی از سازمان‌های منطقه‌ای بزرگ در این گزارش جامع بررسی شد
رشد 40 درصدی تجارت ایران با اکو
توجه به همسایگان، روابط دو یا چندجانبه اقتصادی و سیاسی، عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای و تقویت مناسبات دو‌جانبه، از سیاست‌های قطعی ایران و دولت سیزدهم است که این سیاست باعث شده در مناسبات تجاری ایران شاهد تغییراتی رو به رشد باشیم.
به نظر می‌رسد استفاده از ظرفیت سازمان‌ها و گروه‌های منطقه‌ای می‌تواند فرصت‌های تجاری مناسبی را در اختیار ایران قرار دهد. در این زمینه، سازمان همکاری اقتصادی (اکو) به لحاظ پتانسیل‌های اقتصادی و منابع غنی و سرشار مهم‌ترین سازمان همکاری در منطقه محسوب می‌شود که ایران نیز عضو آن است. بررسی وضعیت اقتصادی کشورهای عضو نشان می‌دهد برای مثال بخش کشاورزی سهم عمده‌ای در تولید ناخالص داخلی و درآمدهای صادراتی آنها دارد و نسبت قابل توجهی از جمعیت فعال این کشورها در بخش کشاورزی اشتغال دارند. از این رو این بخش بویژه تجارت خارجی آن از اهمیت کلیدی برخوردار است و می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب جهت و موقعیت کلی توسعه اقتصادی اعضا داشته باشد و ایران می‌تواند نقش خود را در این بخش پررنگ‌تر کند. به دلیل کم‌توجهی سال‌های اخیر به بازارهای تجاری منطقه‌ای ایران، ظرفیت کشور به تصرف دیگر رقبا درآمده و حضور اقتصادی ایران را با دشواری‌هایی روبهرو کرده است. با این حال بررسی وضعیت تجارت خارجی ایران با این کشورها در ماه‌های اخیر حاکی از تغییر این روند است. افغانستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و جمهوری آذربایجان، ایران، پاکستان و ترکیه، ۱۰ عضو این سازمان به شمار می‌روند.
رشد 40 درصدی صادرات ایران به اعضای اکو
از ابتدای سال‌جاری تا پایان مرداد، 9 میلیون و 107 هزار و 402 تن کالا به ارزش 6 میلیارد و 893 میلیون و 869 هزار و 451 دلار، بین ایران و 9 کشور عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو تبادل شد که این میزان نسبت به 5 ماه نخست سال قبل، 39 درصد افزایش داشته است. این درحالی است که در پنج ماهه نخست سال گذشته مجموع تجارت ایران با اعضای این سازمان 4 میلیارد و 958 میلیون دلار بود که بدین ترتیب تجارت ایران در سال‌جاری نزدیک به 2 میلیارد دلار بیشتر شده است. از این میزان کالای تبادل شده، 7 میلیون و315 هزار و 928 تن به ارزش 4 میلیارد و 118 میلیون و 241 هزار و 11 دلار، صادرات کالای ایرانی به کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو بوده که 20 درصد در وزن و 40 درصد در ارزش نسبت به دوره مشابه افزایش داشته است. بررسی میزان صادرات ایران در مدت مشابه سال گذشته به اعضای اکو نشان می‌دهد که در پنج ماهه نخست سال 1400 حدود 2 میلیارد و 941 میلیون دلار به این کشورها صادر شده که در این بخش نیز نزدیک به 1.2 میلیارد دلار ارز صادرات ایران افزایش یافته است. همچنین واردات از 9 کشور عضو اکو از ابتدای سال تا پایان مرداد به یک میلیون و 791 هزار و 475 تن رسید که با وجود کاهش دو درصدی نسبت به مدت مشابه از لحاظ ارزش 38 درصد با رشد همراه بوده است.
سهم اعضای اکو از صادرات و واردات ایران
آمارهای میزان صادرات کالاهای ایرانی به کشورهای عضو اکو نشان می‌دهد، ترکیه با خرید 3 میلیون و 682 هزار تن کالا به ارزش 2 میلیارد و 328 میلیون دلار و رشد 110 درصدی، افغانستان با یک میلیون و 256 هزار تن به ارزش 640 میلیون و 573 هزار دلار و کاهش 25 درصدی و پاکستان با یک میلیون و 78 هزار تن به ارزش 474 میلیون و 751 هزار دلار و رشد 13 درصدی، سه مقصد اول صادرات کالاهای ایرانی به اعضای سازمان همکاری اقتصادی اکو بودند و بعد از آن آذربایجان با 296 میلیون دلار، ترکمنستان با 166 میلیون دلار، ازبکستان با 88 میلیون دلار، قزاقستان با 61.2 میلیون دلار، تاجیکستان با 45.6 میلیون دلار و قرقیزستان با 18.4 میلیون دلار قرار دارند. در بخش واردات نیز، ترکیه با فروش 2 میلیارد و 166 میلیون و 326 هزار دلار و رشد 21 درصدی، پاکستان با فروش 429 میلیون و 339 هزار دلار و رشد 375 درصدی و قزاقستان با 78 میلیون و 423 هزار دلار و رشد 174 درصدی، سه کشور اول طرف معامله با ایران در بین اعضای سازمان همکاری اقتصادی اکو برای تأمین نیازهای کشورمان بودند و پس از آن ازبکستان با 32.6 میلیون دلار، تاجیکستان با 26.2 میلیون دلار، آذربایجان با 15.3 میلیون دلار، ترکمنستان با 14.4 میلیون دلار، افغانستان با 10.4 میلیون دلار و قرقیزستان با 2.7 میلیون دلار قرار دارند.
اکو یک سازمان خوش آتیه
اکو یک سازمان منطقه‌ای دولتی محسوب می‌شود که در سال 1985 از سوی ایران، پاکستان و ترکیه با هدف پیشبرد همکاری‌های اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشورهای عضو تأسیس شد. اکو در واقع جانشین سازمان همکاری منطقه‌ای برای توسعه (RCD) است که از سال 1964 تا 1979 موجودیت داشت.در 1992، سازمان هفت عضو جدید شامل افغانستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان را به عضویت پذیرفت.
همچنین منطقه اکو از دورنمای روشن تجاری برخوردار است و با وجود ترکیب جمعیتی جوان آن، اکو در قالب یک سازمان موفق و خوش آتیه منطقه‌ای توسعه یافته است که جایگاه بین‌المللی آن رشدی فزاینده دارد. با وجود این، سازمان با چالش‌هایی در خصوص اهداف خود روبهرو است. از همه مهم‌تر، منطقه فاقد زیرساختار و نهادهای مناسبی است که سازمان بتواند اهداف توسعه‌ای خود را دنبال و از منابع موجود منطقه‌ای حداکثر استفاده را کند.
بیش از 12 سال است که کشورهای عضو جهت تسریع در توسعه منطقه‌ای از طریق تلاش‌های مشترک خود همکاری می‌کنند. بدین ترتیب در کنار پیوندهای نزدیک فرهنگی و تاریخی مشترک، کشورهای عضو توانسته‌اند از روابط موجود زیرساختاری و تجاری امیدهای خود را به واقعیت‌های ملموسی تبدیل کنند. اکو مبادرت به تعریف چندین پروژه بر اساس طرح‌های اولویت دار مبتنی بر همکاری کرده، که عبارتند از؛ انرژی، تجارت، حمل و نقل و کشاورزی.
موافقتنامه‌های مهم منطقه‌ای
در راستای ارتقای تبادلات تجاری و همکاری‌های اقتصادی، موافقتنامه‌های متعددی در این سازمان منعقد شده است که با استفاده از ظرفیت این موافقتنامه‌ها می‌توان جایگاه ایران در تجارت این سازمان بزرگ را ارتقا داد.
موافقتنامه تجاری اکو (اکوتا) یکی از این موافقتنامه‌هاست که کشورهای ایران، ترکیه، پاکستان، تاجیکستان و افغانستان بنای موافقتنامه تجاری اکو را در اسلام آباد در سال 1383 با هدف کاهش تعرفه‌ها بنا گذاشتند. در دومین اجلاس وزرای بازرگانی اکو، سه کشور بنیانگذار به پیشنهاد ایران تصمیم به کاهش سقف تعرفه‌ها به حداکثر 10 درصد در مدت 5 سال گرفتند.
موافقتنامه چهارچوب حمل و نقل ترانزیت، مورد بعدی است. به دنبال اجرایی شدن این موافقتنامه برگزاری اولین اجلاس شورای هماهنگی حمل و نقل ترانزیت از اقدامات مهم اکو طی سال گذشته بوده است. این موافقتنامه چهار کمیته شامل بیمه، راه آهن، جاده و حقوقی دارد. موافقتنامه تأسیس شرکت بیمه اتکایی اکو توسط سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان، موافقتنامه تسهیل صدور روادید تجار و بازرگانان عضو اکو و موافقتنامه تأسیس بانک اکو از دیگر موافقتنامه‌های مهم در این سازمان است.