ظرفیت‌های تجارت ایران با اتحادیه اوراسیا بررسی شد
هدف 30 میلیارد دلاری
اتحادیه اوراسیا شامل کشورهای ایران، روسیه، بلاروس، قرقیزستان، ارمنستان و قزاقستان ضمن داشتن بیش از ۱۸۰ میلیون نفر جمعیت، یک سرزمین گسترده با تولیدات به نسبت متنوع است. این اتحادیه یک بلوک اقتصادی متشکل از ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با برخورداری از حدود ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال، دارای یکهزار و ۹۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق می‌باشد که یکی از پررونق‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید.
همچنین ایران یک موافقتنامه تجارت ترجیحی با پوشش محدود با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را اجرایی کرده است. وقتی این موافقتنامه اجرایی می‌شد، مجموع حجم تجارت دو طرف ۲,۵ میلیارد دلار بود که هم اکنون این عدد به ۵ میلیارد دلار رسیده است. در ماه‌های نخست سال جاری نیز تجارت میان ایران با این اتحادیه رشد قابل توجهی داشته است.
بر آورده‌ای مطالعاتی نشان می‌دهد نزدیک به ۳۰ میلیارد دلار حجم تجارت بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا جای رشد دارد. با توجه به اقدامات صورت گرفته و همین طور تمرکزی که سازمان توسعه تجارت ایران بر این حوزه دارد، امید می‌رود افزایش تجارت ایران با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا با نرخ رشد بیشتری امسال هم ادامه پیدا کند.
در حال حاضر اقلام اصلی واردات ایران از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا کالاهای اساسی مثل گندم، ذرت، جو، دانه‌های روغنی و نظایر آن است. کالاهای متنوعی در بازار اوراسیا تولید ولی کمتر از این حوزه وارداتی رخ داده است؛ برای مثال گوشت قرمز به وفور در این بازار یافت میشود اما به دلایل مختلف کالای مزبور از کشورهای مختلفی مثل برزیل به صورت سنتی وارد شده و کمتر تمایل بوده از بازار اوراسیا گوشت قرمز وارد کشور شود.
تجارت ۵.۶ میلیارد دلاری ایران با اوراسیا
در سال گذشته بیش از ۱۳ میلیون تن کالا به ارزش ۵.۶ میلیارد دلار بین ایران و اعضای اتحادیه اقتصادی - گمرکی اوراسیا تبادل شد که ۶۶ درصد در ارزش و ۵۱ درصد در وزن رشد داشته است.
بر اساس این گزارش، از مجموع ۱۳ میلیون و ۱۲۷ هزار و ۴۵ تن کالا به ارزش پنج میلیارد و ۶۳۴ میلیون و ۴۸ هزار و ۱۱ دلار کالای تبادل شده بین ایران و پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا، دو میلیون و ۷۷۰ هزار و ۱۵۵ تن کالای ایرانی به ارزش یک میلیارد و ۱۷۰ میلیون و ۵۸۱ هزار و ۵۳۱ دلار به این پنج کشور صادر شد که نسبت به مدت مشابه ۳.۵ درصد در وزن و ۱۲ درصد در ارزش رشد داشته است.
روسیه با خرید یک میلیون و ۱۴۱هزار و ۹۳۵ تن کالا به ارزش ۵۸۳ میلیون و ۶۵۸ هزار و ۳۰۶ دلار و رشد هشت درصدی در وزن و ۱۵درصدی در ارزش در صدر مقاصد صادراتی ایران به اوراسیا قرار دارد.
ارمنستان با یک میلیون و ۵۲ هزار و ۷۸۴ تن کالا به ارزش ۳۰۲ میلیون و ۳۴۳ هزار و ۳۰۹ دلار، با کاهش ۱۵ درصدی در وزن و نیم درصدی در ارزش در جایگاه بعدی ایستاده و قزاقستان با رشد ۵۴ درصدی در وزن و ۱۳ درصدی در ارزش، ۵۱۷ هزار و ۶۲۸ تن کالا به ارزش ۱۸۸ میلیون و ۸۶۶ هزار و ۲۰۳ دلار از ایران خریداری کرده و سومین مقصد اوراسیایی کالای ایرانی بوده است.
قرقیزستان با خرید ۴۵ هزار و ۸۷۳ تن کالا به ارزش ۷۸ میلیون و ۹۰۰ هزار و ۱۷۲ دلار و رشد ۵۶ و ۷۲ درصدی در وزن و ارزش، در جایگاه چهارم و بلاروس با ۱۱ هزار و ۹۳۴ تن کالا به ارزش ۱۶میلیون و ۸۱۳ هزار و ۵۴۱ دلار و رشد ۷۷درصدی در وزن و کاهش ۲۰ درصدی در ارزش، پنجمین مقصد کالای ایرانی به اوراسیا در سال ۱۴۰۰ بود.
طبق گزارش گمرک درباره واردات ایران از اوراسیا در سال ۱۴۰۰، واردات ایران از اعضای اتحادیه اقتصادی-گمرکی اوراسیا، ۱۰ میلیون و ۳۵۶ هزار و ۸۹۰ تن به ارزش چهار میلیارد و ۴۷۲ میلیون و ۴۶۶ هزار و ۴۸۰ دلار بود که با رشد ۷۳ درصدی در وزن و ۹۰درصدی در ارزش همراه بوده است.
این در حالی است که روسیه با فروش ۹ میلیون و ۱۰۲ هزار و ۱۵۱ تن کالا به ارزش چهار میلیارد و ۵۳ میلیون و ۸۵۴ هزار و ۲۰۹ دلار، ۸۸ درصد وزن و ۹۱ درصد ارزش واردات از اوراسیا را به خود اختصاص داده که واردات این کشور به ایران نسبت به مدت مشابه ۷۴ درصد در وزن و ۹۲ درصد در ارزش افزایش یافته که بیشتر آن کالای اساسی، روغن و نهاده‌های دامی است.
در رابطه با واردات از سایر کشورهای عضو اوراسیا نیز قزاقستان با یک میلیون و ۲۴۰ هزار و ۴۸ دلار به ارزش ۳۷۹ میلیون و ۲۷۱ هزار و ۴۸ دلار با رشد ۶۷ درصدی در وزن و ۸۸ درصدی در ارزش، دومین مبدأ خرید ایران از اوراسیا است.
بلاروس با فروش ۹ هزار و ۲۸۰ تن کالا به ارزش ۲۸ میلیون و ۶۰۵ هزار و ۵۵۳ دلار و کاهش ۲۸ و هشت درصدی در وزن و ارزش سومین مبدأ تأمین کالای کشورمان در اتحادیه اوراسیا است،همچنین ارمنستان چهارمین مبدأ خرید کشورمان از اوراسیا، با چهار هزار و ۴۷۵ تن کالا به ارزش ۹ میلیون و ۷۱ هزار و ۸۲۵ دلار بود که ۲۹ درصد در وزن کاهش و ۲۴ درصد در ارزش واردات رشد داشته است.
قرقیزستان پنجمین مبدأ فروش کالا به ایران در این اتحادیه با ۹۳۵ تن کالا به ارزش یک میلیون و ۶۶۳ هزار و ۸۴۵ دلار با کاهش ۵۷ و ۳۵ درصدی در وزن و ارزش بوده است.
۱.۳ میلیارد دلار تجارت در 5 ماه
حجم تجارت خارجی بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا در پنج ماهه سال جاری به رقم یک میلیارد و ۳۲۶ میلیون و ۳۹۴ هزار دلار رسید.
اقدامات گمرک ایران در سه بخش درون‌سازمانی، ملی و بین‌المللی در این مدت از جمله عوامل مؤثر افزایش ۳۰ درصدی میزان تجارت در پنج ماهه امسال بین ایران و کشورهای اوراسیا بوده است.
در راستای اجرایی کردن قانون موافقتنامه ایران و اوراسیا برای افزایش حجم تجارت خارجی بین اعضا، در بخش درون‌سازمانی، گمرک ایران با تشکیل کارگروه پایش امور گمرکی در حوزه اوراسیا نسبت به اختصاص مسیر سبز برای اظهارنامه مورد مبادله در موافقتنامه، موافقت با حمل یکسره در رویه واردات و صادرات، پذیرش حداقل اسناد و مدارک در راستای ترخیص کالا، تمهیدات لازم در راستای پیش‌اظهاری اقلام مورد مبادله در گمرک، ایجاد مرکز پاسخگویی به موضوعات گمرکی در گمرک و هماهنگ‌سازی کد کالا (HS) از ۸ رقم به ۱۰ رقم اقدام لازم را انجام داده است.
در بخش ملی نیز با برگزاری هفت جلسه با سازمان‌های همجوار در حوزه تجارت خارجی و انجام اقدامات تسهیل‌گر از جمله به‌روزرسانی ارزش گمرکی کالاهای صادراتی مطابق موافقتنامه اوراسیا، هماهنگی جهت ارائه مجوزهای ترخیص قانونی از طریق یک مرجع واحد و اتخاذ تصمیمات لازم به منظور کنترل محموله‌های صادراتی مشمول محدودیت و ممنوعیت‌ها در راستای تسهیل تجارت بین ایران و اوراسیا گام برداشت.
گمرک ایران در حوزه بین‌المللی نیز با تشکیل کارگروه مشترک همکاری‌های گمرکی به صورت آنلاین با کشورهای عضو اوراسیا، نسبت به به‌روزرسانی ارزش گمرکی اقلام صادراتی ایران به اوراسیا، پیگیری برای نهایی کردن سند تبادل الکترونیک اطلاعات گمرکی و سند همکاری شناخت متقابل فعالان اقتصادی مجاز برای ارائه تسهیلات تجاری مطلوب‌تر بین کشورهای عضو، موافقت ایران برای عملیاتی شدن گواهی مبدأ الکترونیکی و اعمال تخفیفات ترجیحی اوراسیا بین کشورهای عضو روی کالاهای صادراتی اقدام کرده است.
مجموع این اقدامات سبب کاهش انجام تشریفات گمرکی بین کشورهای عضو و سرعت در ترخیص کالا شد، به گونه‌ای که در پنج ماهه اول سال جاری صادرات کشورمان به کشورهای عضو این اتحادیه حدود ۵۲۲ میلیون و ۱۴۱ هزار دلار شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۵ درصد رشد داشته است.
بیشترین میزان کالاهای صادراتی ایران به اوراسیا در پنج ماهه امسال به ترتیب به مقصد کشورهای فدراسیون روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس بوده است. در این مدت میزان صادرات ایران به فدراسیون روسیه ۲۹۱ میلیون و ۲۲۸ هزار دلار، ارمنستان ۱۴۴ میلیون و ۱۰۱ هزار دلار، قزاقستان ۶۱ میلیون و ۲۰۶ هزار دلار، قرقیزستان ۱۸ میلیون و ۴۲۶ هزار دلار و بلاروس هفت میلیون و ۱۷۸ هزار دلار بوده است.
در همین مدت واردات ایران از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به حدود ۸۰۴ میلیون و ۲۵۳ هزار دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۴۳ درصد رشد داشته است که به ترتیب فدراسیون روسیه با ۷۱۵ میلیون و ۳۶۰ هزار دلار، قزاقستان ۷۸ میلیون و ۴۲۳ هزار دلار، بلاروس سه میلیون و ۸۸۷ هزار دلار، ارمنستان سه میلیون و ۸۶۲ هزار دلار و قرقیزستان با دو میلیون و ۷۱۹ هزار دلار اولین تا پنجمین کشور مبدأ کالاهای وارداتی ایران بوده‌اند.
شروع تجارت آزاد با اوراسیا از ۱۴۰۲
براساس گفته‌های رئیس سازمان توسعه تجارت احتمالاً از سال آینده تجارت آزاد با این اتحادیه اجرا میشود. بدین ترتیب تجارت آزاد با اوراسیا یعنی یک بازار ۷۰۰ میلیارد دلاری پیش روی تولید ما ایجاد میشود.
خردادماه سال ۹۸ برقراری تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا با مصوبه مجلس وارد فاز اجرایی شد؛ آبان ماه همان سال نیز موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و این اتحادیه به امضا رسید و در ادامه مذاکرات برای تبدیل این موافقتنامه به موافقتنامه تجارت آزاد که مسیری برای به صفر رساندن تعرفه تجارت حدود ۸۰ درصد کالاها است، آغاز شد.
پس از ۲ سال و نیم مذاکره یک موافقتنامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اوراسیا امضا کردیم که طبق این موافقتنامه، ایران از طرف اوراسیا در ۵۰۰ قلم کالا امتیاز کاهش تعرفه دریافت کرد و به این کشورها در ۳۹۰ قلم کالا با کاهش بخشی از تعرفه‌ها امتیاز داد. بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، گردش تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران از ۲.۳ میلیارد دلار به ۵ میلیارد دلار افزایش یافت.
در این رابطه علیرضا پیمان پاک با بیان اینکه حضور فعالان ایران در اتحادیه‌ها و پیوندهای منطقه‌ای مورد تأکید است، اظهار کرد: با توجه به تأکید دولت بر لزوم ایفای نقش فعالانه‌تر در اتحادیه‌ها و پیوندهای اقتصادی، طی یک سال گذشته ۹ نشست در مورد اوراسیا برگزار کردیم.
رئیس سازمان توسعه تجارت ایران افزود: بر اساس آنچه که اعلام شده پس از بررسی و تأیید دولت‌ها در مورد جزئیات مذاکرات انجام شده، تا پایان آذرماه تصویب نهایی تجارت آزاد با اوراسیا تعیین تکلیف میشود و در صورت تداوم این رویه، از سال آینده (۱۴۰۲) تجارت آزاد با اوراسیا کلید می‌خورد.
معاون وزیر صمت ادامه داد: بر اساس مذاکراتی که تاکنون انجام دادیم، مقرر شده ۹۳ درصد کدهای تعرفه‌ای ایران و اوراسیا برای گروه‌های کالایی مانند خودرو، لوازم خانگی، پوشاک، دارو، صنایع غذایی و محصولات کشاورزی در زمره گروه‌های سبز قرار گرفته و صفر شود.
وی با اشاره به قرارگیری ۷۰۰ قلم کالا در تجارت ترجیحی موقت با اتحادیه اوراسیا طی سه سال گذشته، گفت: تجارت ترجیحی موجب افزایش ۵۵ درصدی صادرات ما به این اتحادیه شد؛ بنابراین وقتی تجارت آزاد با اوراسیا اجرایی شود یعنی یک بازار ۷۰۰ میلیارد دلاری پیش روی صنعت و تولید ما ایجاد میشود که می‌توان از طریق آن تجارت را به نحو مطلوب گسترش داد.