معاون سازمان توسعه تجارت ایران خبر داد
معرفی 60 صادرکننده برتر ملی در روز ملی صادرات
متولیان برگزاری روز ملی صادرات معتقدند دولت با شناسایی صادرکنندگان نمونه، علاوه‌بر معرفی این گروه‌ها، زمینه‌های حمایت از صادرکنندگان نمونه را نیز فراهم می‌کند. حمایت‌ها در اصلاح قوانین، صدور مجوزها، حمایت‌های تسهیلاتی و... از جمله برنامه‌هایی است که دولت در قالب معرفی صادرکنندگان نمونه انجام می‌دهد.
همچنین با شناسایی صادرکنندگان نمونه، این امکان برای دولت فراهم می‌شود که زمینه‌های دارای مزیت صادراتی و همچنین کشورهای هدف صادراتی را از طریق صادرکنندگان شناسایی کند و برای بهبود روندها برنامه‌ریزی عملیاتی هدفمند انجام دهد.
در این زمینه با سیداحمدرضا علایی طباطبایی؛ معاون ارتقای کسب‌و‌کارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران گفت‌و‌گویی انجام شده که در زیر می‌آید.
برای روز ملی صادرات امسال چه برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده و نگاه برای برگزاری مراسم و همچنین انتخاب صادرکننده‌های برتر چگونه است؟
روز ملی صادرات امسال برای بیست و ششمین سال متوالی برگزار می‌شود و از صادرکنندگان نمونه کشوری قدردانی خواهد شد. ما یک کارگروهی داریم که اتاق بازرگانی نیز عضو است و بجز عضویت اتاق در این کارگروه، در اجرا هم دخالت دارد و به‌صورت مشترک برگزار می‌شود. ۲۹ مهرماه در تقویم به نام روز ملی صادرات است و هر ساله در ۲۵ سال گذشته، سازمان توسعه تجارت به‌عنوان متولی تجارت خارجی کشور عملکرد صادرکنندگان را بررسی و صادرکنندگان نمونه را معرفی کرده است. امسال ما این برنامه را در دستور کار داریم که سی‌ام مهر ماه با دستور رئیس جمهور این برنامه برگزار می‌شود و ما برترین‌های سال ۱۴۰۰ را در حوزه‌های کالایی مختلف برگزار می‌کنیم. اینکه چگونه انجام می‌شود و امسال چه تفاوتی با سال‌های قبل دارد؟ باید عرض کنم آن دستورالعملی که مبنای عملکرد صادرکنندگان است مصوبه‌ای است که در هیأت دولت داشتیم برای معرفی صادرکنندگان نمونه در سال ۱۳۸۰ و بعد از آن از سال ۹۱ به بعد دستورالعمل به‌روز شد و نهایتاً به تصویب هیأت دولت رسید. در این دستورالعمل به‌صورت سنتی چند شاخص را مدنظر قرار می‌دادیم که امسال هم شاخص‌ها مدنظر است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توانم به ارزش دلاری صادرات شرکت‌ها اشاره کنم که ۳۰ درصد ارزیابی کمی را به خود اختصاص می‌دهد و اینکه شرکت چقدر ارزآوری صادرات باید داشته باشد پارامتر مهمی است. یک بخش ارزآوری و مشخصاً میزان صادرات است و بخش دیگر افزایش میزان صادرات نسبت به سال قبل است که اگر ۱۰ درصد مازاد داشته باشد، نمره جداگانه‌ای نیز تعلق می‌گیرد. فارغ از موضوع ارزش صادرات پارامترهای دیگری از جمله مقاصد صادراتی و تنوع آن و اینکه کشور به چند بازار صادراتی ورود کرده و کالای آن در چند کشور وجود دارد نیز مدنظر است.
هر چقدر تنوع صادراتی بیشتر باشد یا به کشورهای بیشتری صادرات انجام شده باشد، طبیعتاً اینها امتیازاتی را برای شرکت خواهد داشت و ما از گمرک بابت اظهار صادراتی شرکت استعلام می‌گیریم و این ملاک‌ها ارزیابی می‌شود. همین‌طور موارد دیگری برای رتبه‌بندی صادرکنندگان از جمله موضوع کیفیت صادرکنندگان یا عمق حضور در بازارها وجود دارد و اینکه آیا شرکت با یک بخش خارجی وارد شراکت هم شده؟ ثبت برندی اتفاق افتاده یا خیر؟ اینها ضریب نفوذ شرکت را در بازار هدف نشان می‌دهد که آیا بازار مداوم است یا مقطعی؟ اینها کمک می‌کند ضریب نفوذ شرکت را در بازار هدف صادراتی ارزیابی کنیم. همین‌طور بجز موارد اشاره شده، موارد دیگری از جمله تعهدات بر عهده صادرکنندگان است که یکی از آنها بازگشت ارز حاصل از صادرات است که مهم است. اینکه شرکت حداقل ۶۰ درصد از تعهد ارزی خود را انجام داده باشد نیز ارزیابی می‌کنیم. همین‌طور شاخص‌های دیگری نیز وجود دارد، ولی نقطه تمایز کار امسال نسبت به قبل، این است که ما پارامتر جدیدی را اضافه کردیم که به پیچیدگی فناوری می‌پردازد. آن کالایی که ما صادر می‌کنیم چند کشور دیگر نیز می‌توانند به آن کشور صادر کنند؟ آیا کالایی مانند گوجه فرنگی را جز ما چند کشور دیگر نیز امکان تأمین دارند؟ آیا در تأمین محدودیت وجود دارد؟ این می‌تواند برای شرکت ارزش‌آفرین باشد که امسال این شاخص به ارزیابی‌ها اضافه شده است. البته امسال این ارزیابی آزمایشی و با ضریب کم است، ولی در سال‌های آتی این ضریب افزایش خواهد یافت. بر مبنای دستورات وزیر صمت در شاخص‌های ارزیابی بازنگری خواهیم داشت و یک بخش از ضرایب به پیچیدگی فناوری خواهد پرداخت و این می‌تواند یکی از ملاک‌های ارزیابی کار شرکت‌ها باشد.
مشارکت بخش خصوصی و اتاق بازرگانی در مراسم امسال را چطور ارزیابی می‌کنید؟
وقتی دولت سیزدهم کار خود را شروع کرد یکی از برنامه‌های اصلی این بوده که از ظرفیت بخش خصوصی تا حد امکان استفاده کنیم و حتی از کمیسیون‌های مشترک نیز استفاده شود. بخش خصوصی امسال کاملاً در فرایند اجرا درگیر شده است و در مورد روز ملی صادرات، اتاق ایران و اتاق تعاون از اعضای کارگروه شناسایی صادرکنندگان نمونه هستند و ما پا را فراتر گذاشتیم و اتاق ایران در فرایند اجرا حضور دارد و این سطح از مشارکت دولت و بخش خصوصی اتفاق افتاده است.
مشوق‌های صادرکنندگان نمونه امسال چگونه خواهد بود؟
در ارزیابی عملکرد صادرکنندگان که منجر به رتبه‌بندی می‌شود، مسیری را در پیش گرفتیم که با مشوق‌ها و حمایت‌های دولت از صادرکنندگان مرتبط باشد. حمایت‌های دولت دو دسته است؛ یکی از جنس رفع موانع و برداشتن تنگناها است که عمده مشوق‌هایی که دولت می‌تواند در این خصوص ارائه کند، برداشتن موانع کسب و کار است و یک دسته نیز مشوق‌ها است که می‌تواند از جنس‌های مختلف مادی و غیرمادی باشد. فرایندی را دنبال می‌کنیم که ارزیابی عملکرد صادرکنندگان فقط محدود به روز ملی صادرات نباشد و دائمی باشد و بتوان در لحظه بررسی کرد که رتبه یک شرکت در لحظه نسبت به بقیه چگونه است و ارزیابی‌ها همیشگی باشد که الان بیشتر زیرساخت‌های کار فراهم شده است، ولی وقتی این سیستم پیاده شود می‌توانید اینها را مرتبط کنید با رفتاری که دولت باید با صادرکننده داشته باشد و به طور طبیعی رفتار دولت با برخی صادرکننده‌ها با برخی دیگر متفاوت خواهد بود.
طبیعتاً شرکتی که چند صد میلیارد دلار صادرات می‌کند با یک کسب و کار کوچک، در مشکلات متفاوت است و این مبنا کمک می‌کند که بتوانیم تصمیمات درستی بگیریم.
وضعیت صادرات به کشورهای همسایه به‌عنوان یکی از مسائل مورد پیگیری دولت در ماه‌های اخیر در ارزیابی‌ها مؤثر بوده است؟
بله قطعاً. یکی از شاخص‌هایی که قبل‌تر نیز اندازه‌گیری می‌شد تنوع صادراتی به کشورهای هدف بود. ما امسال برای صادرات به کشورها اولویت قرار دادیم. ۱۵ کشور همسایه به اضافه چند کشور مانند چین و هند که با ما مناسبات بیشتری دارند و جمعاً ۲۱ کشور می‌شوند، اگر به‌عنوان مقصد صادراتی شرکت‌ها معرفی شده باشند در محاسبات امسال لحاظ شده است.
نمای صادراتی کشور در سال ۱۴۰۰ در بررسی وضعیت شرکت‌ها چگونه بوده است؟
چیزی که ما به‌عنوان یک الگو با آن روبه‌رو هستیم اینکه ترکیب صادراتی ما در حال متنوع شدن است و ما از خام‌فروشی در حال فاصله گرفتن هستیم و سهم کالاهای واسطه‌ای از کل کالاهای صادراتی در حال رشد و این یک نقطه مثبت است.
شاخص‌هایی که عملکرد را اندازه‌گیری می‌کنند خیلی مبتنی بر ارزش‌های صادراتی است و شاخص‌هایی مانند تنوع و پیچیدگی کالا نیز وجود دارد. اینکه کالاهای صادراتی چقدر مبتنی بر مواد اولیه است. صادرات منابع و آنهایی که ارزش افزوده بالایی ندارند در حال تغییر است و در نیمه نخست امسال شاهد این تغییر بودیم.
یک رویکرد درباره شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد. محصولاتی که در این شرکت‌ها تولید می‌شود، به لحاظ تعداد در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش فزاینده‌ای داشته و این تنوع‌بخشی در حال افزایش است.
برنامه دیگری در کنار معرفی صادرکنندگان نمونه در سال‌جاری وجود دارد؟
تعداد صادرکننده‌های نمونه که معرفی خواهند شد ۶۰ مورد در گروه‌های مختلف است و در یک مراسم دیگر به شناسایی و معرفی سایر اجزای این اکوسیستم خواهیم پرداخت. رایزنان بازرگانی و مراکز تجاری نیز در این قالب قرار خواهند گرفت.
اگر نکته‌ای در زمینه روز ملی صادرات مانده است، بفرمایید.
درباره ترکیب صادرکنندگان نمونه اشاره کنم. تعداد این افراد واجد شرایط به‌عنوان صادرکننده نمونه ملی ۶۰ نفر است. صادرکننده برتر کسی است که برای ۵ دوره متوالی واجد شرایط باشد و از این منظر تعداد بالا نیست. تقسیم‌بندی در ۶۰ گروه به‌دلیل رقابت منصفانه است. نمی‌توانیم یک شرکت در حوزه پتروشیمی و تولید داروهای نوترکیب را با یکدیگر مقایسه کنیم و از این‌رو گروه‌ها را معرفی خواهیم کرد. برایند کل کار۶۰ گروه کالایی است که صادرکنندگان برتر در این گروه‌ها معرفی خواهند شد.