واکاوی یک نامه؛
چرا بخش خصوصی از دیپلماسی فعال اقتصادی در دولت سیزدهم قدردانی کرد؟
نامه رؤسای اتاق بازرگانی ایران، اتاق اصناف و اتاق تعاون که 8 شهریورماه به ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور نوشته شده گویای آن است که آنها نسبت به تغییر مثبت تجارت کشور اذعان دارند و از دولت سیزدهم خواسته‌اند که کم و کاستی‌هایی که از دولت گذشته به ارث رسیده، اصلاح شود تا تجارت کشور که رویه مثبت خود را از نیمه دوم سال گذشته آغاز کرده و تاکنون هم بوده است برای سال‌های آتی ادامه یابد.
در نامه غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، سعید ممبینی، رئیس اتاق اصناف ایران و بهمن عبداللهی، رئیس اتاق تعاون ایران به رئیس‌جمهور از دیدگاه ژرف‌اندیش و رویکرد مثبت وی و دولت سیزدهم در حوزه تجارت خارجی بویژه توسعه صادرات غیرنفتی که در دوره یک ساله سپری شده از عمر دولت منجر به حصول دستاوردها و نتایج درخشانی برای اقتصاد کشور شده، قدردانی شده است.
بررسی حجم تجارت کشور از سال 98 تاکنون نیز نشان میدهد که دولت سیزدهم (نیمه دوم سال 1400) از زمانی که فعالیت خود را آغاز کرده، در دو حوزه صادرات و واردات تغییرات مثبتی را اعمال کرده که این امر سبب شده ضمن تحقق تراز تجاری مثبت، انگیزه تجار برای صادرات بیشتر شود و همچنین تولیدکنندگان برای افزایش تولید به جهت تأمین مواد اولیه، تمایل بیشتری داشته باشند.
از اواسط سال 97، کاهش صادرات و واردات کشور آغاز شد و در سال 98 به اوج خود رسید، خیلی از تجار و فعالان اقتصادی با وجود تحریم‌هایی که اکنون با آن مواجه هستیم امکان صادرات نداشتند و از سویی واردات مواد اولیه برای فعالان اقتصادی بسیار سخت شد به گونه‌ای که برخی از کارخانه‌ها دیگر مواد اولیه برای تولید کالا نداشتند. در آن مقطع دولت روحانی نتوانست فضایی را ایجاد کند که فعالان اقتصادی بتوانند از مشکلات عبور کنند. از همین رو مرتب قوانین تجاری کشور را دستکاری و آیین‌نامه‌های جدید ابلاغ می‌کردند تا شاید بتوانند از چالش‌ها عبور کنند، اما از آنجا که نظرات بخش خصوصی قبل از تصمیم‌گیری اخذ نمی‌شد، آن تصمیم محکوم به شکست بود.
دولت سیزدهم از نیمه دوم سال گذشته (با آغاز فعالیت) بخش قابل توجهی از رویه‌های گذشته را تغییر داد تا با وجود تحریم‌ها بتواند صادرات را افزایش و واردات مواد اولیه را با کمترین مشکل انجام دهد. آمار تجاری و تأیید فعالان اقتصادی نشان میدهد که با وجود مشکلات و دست‌اندازهای متعدد، دولت سیزدهم موفق بوده است. احیای روابط با کشورهای همسایه، اعزام رایزن بازرگانی به حداقل 9 کشور، جلوگیری از صدور بخشنامه‌های جدید، پرهیز از تصویب قوانین خلق‌الساعه، مشورت با بخش خصوصی، همراهی بخش خصوصی با دولت در سفرهای تجاری، تسهیل قوانین، همراهی دولت با فعالان اقتصادی برای برگشت ارز حاصل از صادرات و... از جمله اقدام‌هایی است که دولت سیزدهم انجام داده است.
بسته جامع برای همکاری بخش خصوصی و دولت
البته وزارت صمت بر این امر اذعان دارد که اتفاق‌هایی که به آن اشاره شد کامل نیست و برای ماه‌های آتی دولت و بخش خصوصی بیش از گذشته با یکدیگر نشست‌های تخصصی خواهند داشت تا مشکلات به صورت ریشه‌ای حل شود. کارشناسان سازمان توسعه تجارت نیز کم و کاستی‌ها در ارتباط با فعالان اقتصادی و تجاری را قبول دارند و تأکید کردند که تلاش‌شان را برای حل مشکلات بخش خصوصی و استفاده از نظرات آنها بیش از گذشته خواهند کرد. پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت می‌گوید: «بسته جامعی برای همکاری پیوسته دولت و بخش خصوصی وجود دارد.» او ادامه داد: «دولت سیزدهم برخلاف دولت گذشته صدای بخش خصوصی را می‌شنود و برای حل مشکلات آنها در حال برنامه‌ریزی است. در دولت گذشته مشکلات زیادی ایجاد شد و حال درصددیم تا موانع توسعه صادرات را برداریم.» باید پذیرفت که دولت گذشته برای عبور از مشکلات، نسبت به صدور قوانین و بخشنامه‌های متعدد اقدام کرد که برخی از آنها در تضاد با گسترش فعالیت تجاری، توسعه روابط با کشورهای هدف صادراتی است لذا برای حل این موارد زمانی نیاز است تا بتوان فضای فعالیت برای بخش خصوصی را فراهم کرد.
خوش‌بینی برای افزایش تجارت
گفت‌و‌گو با فعالان اقتصادی نشان میدهد که مشکل اکثر آنها در خصوص چند نرخی شدن ارز و برگشت ارز حاصل از صادرات بود. تجار اذعان دارند که اگر دو مقوله یاد شده اصلاح شود خیلی از مشکلات تجار برطرف می‌شود و می‌توان به آینده تجاری کشور بسیار خوش‌بین بود. آنها اعتقاد دارند که دولت سیزدهم برای حل مشکلات تجار و فعالان اقتصادی با هدف توسعه صادرات و رونق تولید، مصمم است و از همین رو این امر کمک می‌کند تا چالش‌ها با سرعت بیشتری حل شود؛ اتفاقی که در دولت گذشته نادیده گرفته شد.
جمشید نفر، عضو اتاق بازرگانی ایران به «ایران» گفت: «اگر دولت سیزدهم بتواند مشکلات عنوان شده را حل کند روند تجاری کشور به صورت کلی تغییر خواهد کرد و قطعاً صادرات کشور روند صعودی به خود می‌گیرد. تجار و فعالان اقتصادی نسبت به آینده بسیار خوش‌بین هستند و این باور ایجاد شده که دولت برای حل مشکلات تجار اقدام خواهد کرد. لذا خواسته ما این است که دولت در حل مشکلات فوریت داشته باشد تا در سال 1401 بتوان در صادرات و واردات مواد اولیه و واسطه‌ای که منجر به رونق تولید می‌شود، رکورد بزنیم.» او ادامه داد: «ایران با وجود تحریم‌ها می‌تواند در صادرات کارنامه خوبی داشته باشد چرا که خیلی از کشورها تمایل به همکاری با ایران را دارند، از همین رو باید از فرصت پیش آمده در همکاری با بخش خصوصی، کشورهای همسایه و حتی بازارهای جدید استفاده کرد.»
تقویت روحیه و اطمینان صادرکنندگان
در نامه رؤسای اتاق بازرگانی ایران، اتاق اصناف و اتاق تعاون به رئیس‌جمهور آمده است که به استحضار می‌رساند از زمان آغاز به کار رسمی مدیریت جدید در معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه و همچنین سازمان توسعه تجارت ایران در دولت سیزدهم خوشبختانه رویکرد تعاملی این دستگاه‌ها با وجود شدیدترین تحریم‌های اقتصادی کشور موجب تقویت روحیه و اطمینان صادرکنندگان شده و منجر به رشد صادرات کالاهای ایرانی به بازارهای جهانی و بخصوص کشورهای همسایه شده است. از سوی دیگر توسعه ارتباطات منطقه‌ای و دیپلماسی تجاری با همسایگان از جمله اقداماتی بود که با سیاست‌های ابلاغی جنابعالی منجر به ارزش صادرات غیرنفتی از یک سو و افزایش صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا شده است. لیکن انتظار می‌رود در یک اقدام هماهنگ، تمامی دستگاه‌های اجرایی با سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت بویژه با سازمان توسعه تجارت ایران به عنوان متولی توسعه سیاست‌های تجاری کشور همگام باشند. در این راستا با توجه به ضرورت تداوم روند رو به رشد صادرات غیرنفتی کشور و نیاز به استمرار کسب درآمدهای ارزی برخی از اولویت‌ها و پیشنهاد‌ها از مجموعه نظرات تخصصی و کارشناسی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، اتاق اصناف ایران و اتاق تعاون ایران به شرح ذیل حضور شما ایفاد می‌گردد.
تعیین قیمت واحد
پیشنهاد اول؛ با تغییر سیاست‌های ارزی کشور به جهت اجرای طرح مردمی‌سازی اقتصاد، متأسفانه به تعداد ارزهای چند نرخی موجود افزوده شده است. لذا با توجه به آثار مخرب وجود ارز چند نرخی در اقتصاد ضروری است تدبیری اندیشیده شود تا قیمت‌های مختلف ارزی در سامانه نیما، سنا، بازار متشکل ارزی و نرخ توافقی میان صادرکنندگان با صرافی‌ها به یک قیمت واحد سوق پیدا کند. بخصوص اینکه با توجه به تفاوت زیاد نرخ ارز حواله وارداتی با نرخ واقعی که از جیب صادرکنندگان پرداخت می‌شود عملاً رانت جدیدی در راستای واردات ایجاد شده است.
حذف بوروکراسی‌های اداری
پیشنهاد دوم؛ بوروکراسی‌های اداری همچنان یکی از پنج مشکل کلیدی و اساسی کشور است که تولیدکنندگان، صادرکنندگان و حتی واردکنندگان مواد اولیه واحدهای تولیدی با آن مواجه هستند. لذا ضروری است در این حوزه دولت اهتمام ویژه و اقدامات مشخصی را متناسب با هر دستگاه در حذف قوانین و مقررات زائد و دست و پاگیر در اقتصاد کشور داشته باشد، به نحوی که گزارش‌های ملموس راجع‌به تسهیل قوانین و مقررات مخل به صورت فصلی توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان سه اتاق، معاونت حقوقی ریاست جمهوری و وزارت امور اقتصادی و دارایی به حضرتعالی تقدیم شود.
فراموش کردن بخش خصوصی
پیشنهاد سوم؛ با وجود نص صریح مواد ۲ و ۳ قانون بهبود محیط کسب و کار، تأکید مقام معظم رهبری و نیز سیاست‌های مکرر اعلامی از سوی جنابعالی، متأسفانه برخی دستگاه‌های دولتی علاقه‌مند به استفاده از نظرات بخش خصوصی قبل از نهایی کردن تصمیمات خود نیستند. در این ارتباط دستوری توسط معاونت حقوقی رئیس‌جمهور در دولت فعلی و دولت‌های قبلی به دستگاه اجرایی مبنی بر ضرورت نظرخواهی از فعالان اقتصادی پیش از تصویب و ابلاغ هرگونه بخشنامه و دستورالعمل و همچنین پیش‌آگهی کردن مقررات اجرایی جدید از سوی دولت داده شده است. لیکن متأسفانه همچنان تعدد صدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه به بی‌ثباتی فضای اقتصادی و سلب قدرت برنامه‌ریزی از فعالان اقتصادی می‌انجامد. لذا دستور خاص حضرتعالی در این حوزه و برخورد با خاطیان بسیار راهگشا خواهد بود.
تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی
پیشنهاد چهارم؛ تأمین سرمایه در گردش همچنان به عنوان یکی از معضلات واحدهای تولیدی و صادراتی مطرح است. بخصوص اینکه بعد از اجرای سیاست مردمی‌سازی اقتصاد و تورمی که در سایه آن حادث شده، هزینه تأمین گردش مالی و بنگاه‌های تولیدی و بازرگانی بشدت بالا رفته و عملاً تأمین منابع از بانک‌ها نیز با مشکلات بسیار جدی مواجه شده است. لذا لازم است بازنگری لازم در نرخ سود بانکی صورت گیرد و امکان تأمین منابع مالی برای جبران بخشی از نقدینگی مورد نیاز واحدهای تولیدی و بویژه واحدهای تولیدی صادرات‌محور فراهم شود.
در خاتمه نامه غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، سعید ممبینی، رئیس اتاق اصناف ایران و بهمن عبداللهی، رئیس اتاق تعاون ایران به رئیس‌جمهور تأکید شده فعالان اقتصادی و صاحبان کسب و کار نسبت به ارائه مشورت‌های دلسوزانه و راهکارهای اجرایی دولت جهت بهبود شرایط اقتصادی و ارتقای شاخص‌های تجاری خارجی کشور آمادگی لازم را دارند.