رشد بخش نفت در دولت سیزدهم به 8.5 درصد رسید
افزایش صادرات نفت و بازگشت پول آن به کشور در اوج تحریم‌ها یک معجزه بوده که در دو سال اخیر تولید نفت از بیش از ۲ میلیون بشکه به بیش از ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است
مجید میرزاحیدری
خبرنگار
مهر تأیید رئیس کل سابق بانک مرکزی بر بی‌عرضگی هم تیمی خود درکابینه دولت تدبیروامید؛ صادرات نفت در دولت تدبیرو امید در مرز یکصد هزار بشکه در روز!
«عبدالناصر همتی» مرد پرحاشیه دولت قبل در کنگره کارگزاران سازندگی، اعلام کرده که در دولت قبل، میزان صادرات نفت خام کشور در محدوده یکصد هزاربشکه در روز بوده است! افتی که دست کم نمونه آن در هیچ سالی تا قبل از این، مشاهده نشد.
اقرار صریح رئیس کل سابق بانک مرکزی بر سقوط میزان فروش نفت در دولت قبل به میزان یکصد هزار بشکه در روز در واقع حمله یگانه هم تیمی بیژن نامدار زنگنه به عملکرد سکاندار نفت نیست، چرا که پیشتر نیز محمدجواد ظریف، دیپلمات کابینه حسن روحانی هم با پیوند زدن عملکرد زنگنه به واژه سنگین خیانت، عملکرد همه سال‌های شیخ الوزرای نفت را با خاک یکسان کرده بود! ماجرا مربوط به روایتی متفاوت درباره عملکرد زنگنه از زبان مالک شریعتی نیاسر نماینده مردم درعمارت بهارستان بود.
مالک شریعتی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در توئیترخود فاش کرد که آقای دکتر ظریف! آنچه سال ۹۹ در جلسه با بنده و جمعی از نمایندگان در دفترتان گفتید، علنی بگویید: «زنگنه در ماجرای ترکمنستان خیانت کرد» دانستن حق مردم نبود؟!
از قرار معلوم، با روی کار آمدن دولت یازدهم، بیژن زنگنه وزیر نفت وقت، تعامل گازی ایران با ترکمنستان را در سال ۹۵ به هم زد؛ هرچند که حکم اولیه محکومیت ایران در پرونده واردات گاز از ترکمنستان در سال ۹۹ صادر شد.
با این حال، در سال ۱۴۰۰ در دولت سیزدهم پرداخت بدهی ترکمن‌ها آغاز شده و به سرانجام هم رسید.
واقعیت این است که وزیر نفت دولت قبل نه تنها در بخش گاز بلکه درفروش نفت هم همه تخم مرغ‌ها را در سبد برجام چیده بود، اقدامی که در نهایت با خروج امریکا از برجام، دست دولت قبل به کلی در حنا ماند.
اهمال عامدانه دولت قبل در دور زدن تحریم‌های نفتی درحدی بود که در برخی ماه‌ها صادرات نفت کشور به طور متوسط به صد هزار بشکه در روز هم سقوط کرد. از مقطعی به بعد، سایر ارکان نظام وارد عمل شدند و در شرایطی که بیژن زنگنه وزیر نفت هیچ تلاشی برای دور زدن تحریم‌های نفتی نمی‌کرد، نهادهای غیردولتی با همان ترفندهای دولت دهم شروع به فروش نفت به شرکت‌های خارجی کردند و پول آن را نیز به کشور بازگرداندند.
بی‌تردید، اگر آن تلاش‌های خارج از دولت دوازدهم نبود، قطعاً در دو سال پایانی آن دولت، اوضاع ارزی کشور وخیم‌تر از آنی می‌شد که به وقوع پیوست. نگاهی گذرا به عملکرد دولت روحانی نشان می‌دهد که نتیجه کم‌کاری آن دولت باعث شد تا براساس گزارش اوپک، صادرات نفت خام ایران در دو سال آخر بشدت سقوط کند.
طبق این آمار، در سال ۲۰۱۹ میلادی صادرات نفت خام ایران به طور متوسط حدود ۶۰۰ هزار بشکه و در سال ۲۰۲۰ میلادی حدود ۴۰۰ هزار بشکه بود.همان‌طور که ذکر شد عمده این رقم نیز توسط نهادهای خارج از دولت انجام می‌گرفت.با این اوصاف، دراینکه دولت قبل، اراده‌ای برای دور زدن تحریم‌ها نداشت هیچ شکی نیست.
اقداماتی که دقیقاً وزارت نفت دولت سیزدهم به کار برد و فروش نفت جهشی خیره کننده داشت. البته این اقدامات از سال ۱۳۹۷ که تحریم‌های نفتی امریکا علیه ایران وضع شد، قابل اجرا بود اما دولت دوازدهم عزمی برای دور زدن تحریم‌ها نداشت و حتی پیشنهادات کشورهای دوست ایران همچون روسیه و چین برای دور زدن تحریم‌های نفتی را نیز پس می‌زد. از سوی دیگر، در داخل کشور این‌گونه القا می‌کرد که تحریم‌ها بشدت اثرگذار است و راهی برای فروش نفت وجود ندارد و چاره‌ای جز کوتاه آمدن در برابر خواسته‌های امریکا و اروپا وجود ندارد.
جابه‌جایی رکوردهای بعد از انقلاب در نفت در دولت سیزدهم
براساس گزارش بانک مرکزی از حساب‌های ملی کشور، رشد فصلی تولید در بخش نفت و گاز در دولت سیزدهم تاکنون به طور متوسط ۸.۵ درصد بوده که در بین همه دولت‌های پس از انقلاب اسلامی، بالاترین رشد محسوب می‌شود.
براساس آمار بانک مرکزی در خصوص حساب‌های ملی کشور و رشد اقتصادی بخش‌های مختلف، رشد بخش نفت و گاز در ۷ فصلی که دولت سیزدهم تصدی امور صنعت نفت را عهده‌دار بوده (پاییز ۱۴۰۰ – بهار ۱۴۰۲) به طور میانگین ۸.۵ درصد بوده است. درحالی که رشد فصلی بخش نفت و گاز در هیچ دولتی پس از انقلاب به این سطح نرسیده بود.
متوسط رشد فصلی بخش نفت و گاز در دولت‌های رفسنجانی ۵.۲ درصد، خاتمی ۳.۷ درصد، احمدی‌نژاد منفی ۴.۱ درصد و روحانی ۳.۷ درصد بوده است. در دهه اول پس از انقلاب (۱۳۵۷-۱۳۶۷) متوسط رشد بخش نفت کشور صفر بوده است.
بر این اساس، دولت سیزدهم تاکنون موفق‌ترین دولت پس از انقلاب در توسعه تولید در بخش نفت و گاز ایران بوده است. رشد تولید در صنعت نفت و گاز در دولت سیزدهم بیش از ۲ برابر دولت گذشته بوده است.
اما این اتفاقات چگونه رخ داد؟
در یک نگاه کلی، افزایش صادرات نفت خام و میعانـات گازی از طریق انعقاد قراردادهای جدید فــروش، تمرکز بر بازارهای جدید صادراتی و بهره‌گیری از روش‌های متنــوع فــروش از جملــه تهاتــر، سیاســت دولــت سیزدهم در صادرات نفت به دست آمده است.
بــا روی کار آمــدن دولــت ســیزدهم، اســتفاده از راهکارهــای مختلــف بــرای افزایش فــروش و صــادرات نفت با وجود تحریم‌ها مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که به گواهی آمارهای اقتصادی، اکنون شــرایط صادرات نفــت بهتــر اســت.همچنین دسترســی بــه منابع مالــی ایــران در خــارج از کشــور نیــز بهبود داشــته است. موفقیت ایران در فروش و صادرات نفت آنچنان چشــمگیر بوده که رئیس‌جمهور امریکا را وادار به واکنش کــرد. درآبان مــاه ۱۴۰۰، رئیس‌جمهــور امریکا در ســخنانی کــه در عمــل خلاف وعده‌هــای کاخ ســفید برای لغــو تحریم‌هــای ظالمانه علیــه ایران و بازگشــت واشــنگتن بــه برجام اســت، خواســتار کاهــش خریــد نفــت ایــران از ســوی کشــورهای واردکننده شد.
این اظهارنظرها نشان می‌دهد که ایران در فروش و صادرات نفت خود مســیر درســتی را رفته اســت.اگرچه دولت قبل تحریم‌هــا را عامل کاهش تولید و صادرات نفت خــام و میعانــات گازی عنوان کرده بــود؛ امــا عملکــرد دولــت ســیزدهم در ماه‌هــای گذشــته نشــان می‌دهــد اگرچــه عامــل تحریــم هزینه‌هــای صنعــت نفــت را در همــه بخش‌هــا بالا می‌بــرد، اگــر اراده مدیران کشــور بــر تولید و صادرات نفت باشــد، تحریــم یارای مقابلــه با آن را ندارد؛ تا آنجــا که بــراســاس آمارهــای اوپــک، هرچند تحریم‌هــا هنوز به قوت خــود باقی اســت، تولید نفت به ۲٫۸ میلیون بشــکه در روز رســیده است و آنگونه کــه وزیر نفت نیــز پیش از این اعــلام کرده بود، بخــش بزرگی از ذخایــر نفت خــام و میعانات گازی ایــران کــه در خشــکی یا روی دریــا ذخیره شده بود، به دست مشتریان رسیده است. درنتیجه این سیاســت‌ها، شکســتن رکورد فروش نفــت و میعانــات گازی امری بوده که دائماً در دولت سیزدهم در خلق آمار جدید است.آماری که از نگاه بسیاری به معجزه بی‌شباهت نیست.
سیدموسی موسوی، نماینده شهرستان‌های لامرد و مُهر در مجلس با تأکید بر اینکه افزایش صادرات نفت و بازگشت پول آن به کشور در اوج تحریم‌ها یک معجزه است، تصریح کرده که در دو سال اخیر تولید نفت از بیش از ۲ میلیون بشکه به بیش از ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است. صنعت نفت ایران در دوسال گذشته به معنی واقعی پوست‌اندازی کرد، تغییری شگرف که با مقایسه شرایط سخت کنونی و از زبان بیژن نامدار زنگنه، قطعاً ناشدنی است. تبدیل غیرممکن‌ها به ممکن‌ها، هنر مردان صنعت نفت در دولت سیزدهم است، هنری که درکابینه دولت قبل یافت نشد. نشانه آن اقرار صریح عبدالناصر همتی رئیس کل پیشین بانک مرکزی در دولت قبل از افت فروش نفت کشور در تا مرز یکصد هزار بشکه در روز است.