بودجه ۱۵۶ هزار میلیارد تومانی خرید گندم چگونه تأمین شد؟
در حالی که در بازه زمانی دو سال اخیر حجم تولید گندم در کشور تقریباً ۲.۵ برابر شده است اما میزان پرداخت دولت به گندمکاران نزدیک به هفت برابر شده و از ۲۳ همت به بیش از ۱۵۶ همت افزایش یافته است.
گندم یکی از محصولات راهبردی غذایی در جهان است که پایه تأمین امنیت غذایی انسان‌ها به‌شمار می‌رود. اغلب دولت‌ها برای اطمینان از تأمین نیازهای خود، سیاست خرید تضمینی گندم و سایر محصولات راهبردی را اجرا می‌کنند، سیاستی که از یک سو اطمینان از فروش محصول را برای کشاورزان و از سوی دیگر تأمین نیازهای غذایی برای مصرف‌کنندگان را به همراه دارد. افزایش قیمت خرید تضمین گندم از 5هزار تومان در سال 1400 به 11500 تومان در سال 1401 و 15000 هزار تومان در هنگام برداشت محصول در سال 1402 موجب افزایش تولید گندم در کشور از 4.5 میلیون تن به 10.4میلیون تن در سال‌جاری شده است. اجرای موفق این سیاست با نقش‌آفرینی وزارت جهاد کشاورزی در بخش تولید و سازمان برنامه و بودجه با پرداخت 156 هزار میلیارد تومان به کشاورزان زحمتکش کشور محقق شد. در حالی که در بازه زمانی دو سال اخیر حجم تولید گندم در کشور تقریباً 2.5 برابر شده است اما میزان پرداخت دولت به گندمکاران نزدیک به هفت برابر شده است. این نشان از همت جدی و برنامه‌ریزی دقیق دولت در سیاستگذاری و تأمین منابع بودجه‌ای اجرای این سیاست راهبردی در کشور است. به عبارتی تولید گندم در سال 1400 برابر با 4.5 میلیون تن و پرداخت دولت 23 همت، در سال 1401 تولید گندم 7.3 میلیون تن برابر 83.3 همت و در سال 1402 تولید گندم 10.4 میلیون تن و پرداخت دولت 156 همت بوده است.
در همین خصوص محمدعلی نیکبخت، وزیر جهاد کشاورزی از پایان تسویه مطالبات گندم خریداری شده در سال زراعی 1402-1401 خبر داد و گفت: امسال وزارت جهاد کشاورزی با کمک دولت توانست 10 میلیون و 357 هزار تُن گندم از کشاورزان 31 استان کشور خریداری کند. این اقدام بزرگ باوجود مشکلاتی بود که دولت در تأمین منابع لازم برای خرید تضمینی گندم با آن مواجه شد. در بودجه سال‌جاری پیش‌بینی شده بود که 8 میلیون تن گندم با قیمت 13 هزار تومان (با احتساب 1500 تومان حمایت غیرقیمتی بابت یارانه کود و بذر) از کشاورزان خریداری خواهد شد؛ به همین دلیل برای این امر 104 هزار میلیارد تومان بودجه اختصاص یافته بود که از همین میزان بودجه نیز برای پرداخت مطالبات تبصره 18، سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی کسر شده بود.
با توجه به خرید حدود 7 میلیون و 196 هزار تن گندم از کشاورزان در سال گذشته با قیمت 11 هزار و 500 تومان، دولت سیزدهم در سال اول خود حدود 83300 میلیارد تومان به کشاورزان پرداخت و بودجه فعلی چیزی حدوداً دو برابر آن است.
در سال 1400 تنها حدود 23 هزار میلیارد تومان به این امر اختصاص یافته بود بنابراین اختلاف فعلی پرداخت مطالبات گندمکاران در سال دوم دولت سیزدهم با سال آخر دولت دوازدهم چیزی حدود 133 هزار میلیارد تومان است. بودجه خرید تضمینی قرار بود از محل منابع هدفمندسازی یارانه‌ها ناشی از کاهش صادرات فرآورده‌های نفتی و همچنین پرداخت بهای گاز مصرفی توسط شرکت‌های پتروشیمی تأمین شود اما محقق نشد.
در این شرایط سازمان برنامه و بودجه لایحه دوفوریتی اصلاح بودجه به مجلس ارائه داد تا بتواند از طریق مازاد درآمدهای نفتی این طلب را تسویه کند اما نمایندگان مجلس به دوفوریت این لایحه رأی ندادند.
پس از آن داوود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه در صحن علنی مجلس شورای اسلامی گفت: تبصره (14) بن‌بست است، این تبصره ناتراز بسته شده است. دولت برای اصلاح بودجه لایحه دوفوریتی ارائه کرد ولی مصوب نشد که در نتیجه پرداخت پول گندمکاران با مشکل مواجه می‌شود و دولت به دنبال راهکار جایگزین است. اما دولت در شهریور ماه راه‌حل جدیدی برای حل مسأله پیدا کرد و با اخذ مجوز شورای عالی هماهنگی اقتصادی و مصوبه هیأت وزیران برای تأمین مبلغ 35 هزار میلیارد تومان اقدام کرد تا همان‌طور که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور وعده داده شده بود، باقیمانده مطالبات کشاورزان در پایان مهر ماه تسویه گردید. افزایش 260 درصدی تولید گندم و افزایش 7 برابری قدرت خرید از کشاورزان گندمکار باوجود مشکلات موجود، نشان از وفای به‌عهد دولت در مقابل مردم و اتخاذ رویکرد تحولی در مسائل جاری کشور توسط تیم اقتصادی دولت است.