نمایشگاه بین‌المللی واردات چین و بازیگری مؤثر در بازتعریف الگوی جهانی تجارت آزاد
حامد زرگر
رئیس مرکز پژوهشی آرا
ششمین «نمایشگاه بین‌المللی واردات چین» با حضور میهمانانی از 145 کشور جهان به میزبانی شهر شانگهای برگزار شده است. بیش از ۳هزارو۴۰۰ تاجر غرفه‌دار و 394 هزار بازدیدکننده حرفه‌ای برای حضور در این نمایشگاه ثبت نام کرده‌اند که نسبت به پنج دوره قبلی افزایش چشمگیری را نشان می‌دهد. بیش از 70 شرکت و 250 تاجر ایرانی نیز در نمایشگاه بین‌المللی واردات چین (CIIE) حاضرند که 20 برابر بیش از سال گذشته و بیشتر از تمامی ادوار گذشته است. دکتر محمد مخبر معاون اول ریاست جمهوری اسلامی ایران نیز به دعوت رسمی نخست‌وزیر چین در این نمایشگاه حاضر شد و ضمن سخنرانی در مراسم افتتاحیه و ارائه پیشنهاداتی در جهت توسعه اهداف برگزاری این نمایشگاه، گفت‌و‌گوهای دوجانبه و چندجانبه‌ای را برای توسعه روابط اقتصادی و بازارگشایی برای کالاهای ایرانی در چین و سایر کشورهای حاضر انجام می‌دهد. از مهم‌ترین اهداف دکتر مخبر برای حضور در این نمایشگاه می‌توان به پیگیری مفاد برنامه جامع 25 ساله میان ایران و چین و پیگیری موانع و راهکارهای دستیابی به اهداف توافقات و قراردادهای صورت گرفته میان دو کشور اشاره کرد.
برای برگزاری این نمایشگاه، دو هدف اساسی از سوی شی جین پینگ اعلام شده است: «تعامل بیشتر با بازارهای جهانی» و «ورود به مرحله توسعه باکیفیت در چین». این رویداد به‌طور کامل، چندجانبه‌گرایی حقیقی را که مورد حمایت چین است به نمایش می‌گذارد و تجلی دیدگاه این کشور برای ساخت جامعه‌ای با سرنوشت و منافع مشترک برای بشریت محسوب می‌شود. نمایشگاه بین‌المللی واردات چین، تعهد واقعی‌تر پکن به گسترش تجارت و بازار آزاد در سطح جهان را به نمایش می‌گذارد که برخلاف امریکا و اروپا، این هدف را نه در شعار بلکه در عمل، تحقق بخشیده است. به عبارت دیگر نمایشگاه بین‌المللی CIIE، یک محصول عمومی بین‌المللی است که تمام جهان در آن سهیم هستند و امکان حضور همه کشورها در آن، برخلاف تبعیض‌ها و تحریم‌هایی است که برخی اقتصادهای غربی برای شرکت‌های خصوصی کشورهای مستقل جهان اعمال می‌کنند. عمده‌ترین بخش‌های این نمایشگاه بین‌المللی واردات شامل صنایع مرتبط با مواد غذایی و محصولات کشاورزی، صنعت خودرو، هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات، محصولات مصرفی، تجهیزات پزشکی و محصولات درمانی و بهداشتی و خدمات بازرگانی است. چین یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرفی دنیا است. واردات سالانه چین در کالاها و خدمات حدود 2.5 تریلیون دلار است که همین امر، فرصتی تاریخی برای شرکت‌های فعال در سراسر جهان را برای ورود به بازار بزرگ چین فراهم می‌کند. چین، بزرگ‌ترین کشور واردکننده نفت خام در جهان است و سهم ایران نیز از صادرات نفت به چین، هم‌اکنون به 1.8 میلیون بشکه در روز رسیده است. همچنین برخلاف تصور عمومی در مورد تبادلات کلایی میان دو کشور ایران و چین، بر اساس آمار منتشر شده از سوی معاونت بررسی‌های اتاق بازرگانی ایران، چین اولین مقصد صادرات محصولات ایرانی است. در این نمایشگاه نیز شرکت‌ها و تجار ایرانی به صورت انفرادی یا پاویون در سه بخش محصولات پتروشیمی و نفت و گاز، محصولات غذایی و کالاهای مصرفی حضور یافته‌اند.
همزمان با برگزاری این نمایشگاه، جهان در حال تجربه تحولاتی است که نشان از کشمکش‌های پیش از ایجاد نظم نوین جهانی دارد. جبهه‌بندی‌های جدید سیاسی و تحولات ژئوپلیتیکی چون جنگ اوکراین و غزه، تحولات اقتصادی دنیا پس از همه‌گیری کووید19، افزایش ضریب تأثیر بازیگران جدید نظام بین‌الملل چون شرکت‌های چندملیتی، تقویت ملی‌گرایی در کشورهای مختلف و به چالش کشیدن هنجارها و سازمان‌های بین‌المللی و در نهایت تغییر سبک زندگی مردم به دلیل تحولات فناوری هر یک به عرصه‌ای تعیین کننده در تعیین این نظم در حال شکل‌گیری تبدیل شده‌اند. این تحولات بر اقتصاد جهانی نیز اثر گذاشته است و افزایش بی‌ثباتی و عدم اطمینان پیش روی اقتصاد، کاهش سرمایه‌گذاری ناشی از این تحولات، افزایش تورم، افزایش قیمت در حامل‌های انرژی و آشفتگی بازارهای مالی جهانی را به دنبال داشته است. پیدایش چالش‌های مشترک جهانی، همچون منازعات بین‌المللی و تغییرات اقلیمی، لزوم تأمین منابع آب و غذا و بهره‌برداری از نوآوری‌‌ها در تولید محصولات کشاورزی را افزایش داده است. همکاری‌های مشترک در حوزه صنایع و خدمات وابسته، منافعی چندجانبه و مشترک را برای همه مردم جهان به دنبال خواهد داشت. مواجهه بهنگام با این پدیده جهانی و اهتمام جدی برای کاهش پدیده‌های اجتماعی، سیاسی- امنیتی و اقتصادی متعاقب آن، زمینه‌ساز هم‌افزایی میان دولت‌ها و بهره‌مندی ملت‌ها از کاهش خطرات ناشی از آن؛ همچون مهاجرت، بیکاری، سوءتغذیه و... خواهد شد.
پیشنهاد محوری معاون اول ریاست جمهوری در افتتاحیه نمایشگاه بین‌المللی واردات چین، «بازتعریف الگوی تجارت آزاد» بر اساس تحولات گسترده و سریع جهانی و نیازهای ملت‌های مختلف بدون نادیده انگاشتن حقوق انسانی و بشری آنهاست. به زعم دکتر مخبر، تعریف موجود از تجارت آزاد جهانی، تاکنون نتوانسته است کشورهای جهان را با خود همراه سازد و نیاز به الگوی جدیدی از تجارت آزاد جهانی به منظور تضمین منافع عمومی جامعه بشری احساس می‌شود. به اشتراک گذاشتن فرصت‌های بازار با بقیه جهان، حمایت از توسعه فراگیر رژیم تجاری چندجانبه برای تنظیم قوانین بین‌المللی، حفظ ثبات زنجیره‌های صنعتی و تأمین جهان، ایجاد شهرهای مراکز مصرف بین‌المللی، توسعه تجارت الکترونیک و ایجاد سیستم‌های لجستیکی مدرن از جمله اقدامات پیشنهادی در راستای تقویت الگوی تجارت جدید جهانی است.
اگرچه نمایشگاه‌های مشابهی در کشورهای مختلف جهان با رویکرد تقویت صادرات محصولات کشور برگزارکننده برپا می‌شوند، اما ابتکار چین با محوریت معرفی ظرفیت‌های وسیع و متنوع بازار واردات این کشور می‌تواند اقدامی در جهت ترمیم چهره تجارت چین در میان ملت‌ها و تجار بین‌المللی باشد و این ذهنیت را که چین تنها به صادرات محصولات و تولیدات خود می‌اندیشد پاک کند. اغلب کشورهای منطقه و رقبای چین برای همکاری با این کشور برنامه‌ریزی مشخص و دقیقی دارند. ایران نیز نباید از این قاعده مستثنی شود. اهمیت بازار چین برای ایران طی سالیان اخیر بسیار افزایش یافته و حضور منسجم و حداکثری شرکت‌های ایرانی در این نمایشگاه، اطلاع‌رسانی از ظرفیت‌های صادراتی ایران را تسهیل می‌نماید. به نظر می‌رسد با توجه به توافقات پیشین و دعوت اخیر از معاونت اول ریاست جمهوری و بازدیدهای ایشان از شرکت‌های چینی مستقر در نمایشگاه، همچنین عزم ج.ا.ایران و چین در استمرار و گسترش دامنه روابط در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، فصل جدیدی از روابط میان دولت‌ها و ملت‌های دوکشور در حال شکل‌گیری است.