چرا الگوی کشت برای امنیت غذایی ضروری است؟
اجرای الگوی کشت با چشم‌اندازی پنج ساله از سال زراعی ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۶ کلید خورد
هما همت‌خواه
روزنامه نگار
با توجه به گستردگی پهنه مرزی کشور، تنوع اقلیمی مناطق مختلف، محدودیت منابع آبی رسیدن به الگوی کشت مناسبی که از آن بتوان حداکثر بهره‌برداری را از عوامل و نهادهای تولید بویژه عامل محدود کننده آب به‌دست آورد ضرورتی انکارناپذیر است.
اصلاح الگوی کشت از تعیین یک نظام کشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار مبتنی بر سیاست‌‌های کلان کشور، دانش بومی کشاورزان و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های منطقه‌ای با رعایت اصول زیست محیطی از اصلی‌ترین عوامل افزایش بهره وری تولید در بخش کشاورزی محسوب می‌شود.
پیش از این در بخش کشاورزی هر ساله با سناریوی افزایش تولید برخی محصولات از جمله سیب زمینی و پیاز روبه‌رو بودیم تا جایی که به دلیل بی‌برنامگی در این بخش یکسال با مازاد تولید و دفن محصول و ضرر تولیدکنندگان، سال بعد با کاهش تولید روبه‌رو می‌شدیم و تنها راهکار این موضوع اجرای الگوی کشت در کشور بود که براساس آمارهای دقیق اعلام کند برحسب شرایط آب و هوایی و منابع آبی منطقه و نیاز کشور، کشاورزان چه بکارند و چه نکارند که البته درابتدای امر این مهم مورد توجه کشاورزان پیشرو قرار گرفت نه همه کشاورزان.
اجرای این مهم در دولت سیزدهم با چشم‌اندازی پنج ساله از سال زراعی ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۶ کلید خورد، اقدامی که در دولت‌های قبلی اجرایی نشد.
وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی امنیت غذایی کشور، در کنار تأمین محصولات مورد نیاز برنامه حفظ منابع پایه آب و خاک را در دستور کار دارد بنابراین باید با برنامه‌ریزی تحت عنوان الگوی کشت از کشت بی‌برنامه که پیش از این در بخش کشاورزی رخ می‌داد؛ جلوگیری شود.
در این پروژه هدف ارتقای بهرهوری با مصرف کمتر نهاده‌های کشاورزی اعم از آب و انرژی و افزایش تولیدات است که البته افزایش درآمد کشاورزان را نیز مدنظر دارد همچنین با توجه به خشکسالی‌های مستمر و کمبود منابع آبی با تحقق الگوی کشت ضرورت دارد، شاهد کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی باشیم تا کشاورزان براساس نیاز استان و شرایط کشور محصول مورد نیاز را تولید کنند.
به گفته مسئولان امر، ایران به دلیل تغییر اقلیم و استمرار خشکسالی‌ها راهی به غیر از اجرای الگوی کشت برای استمرار کشاورزی ندارد البته این مهم در دنیا نیز اجرایی می‌شود.
الگوی کشت در دنیا اجرا می‌شود و باید در ایران هم اجرایی شود که کار سخت و پیچیده‌ای است، این کشت فرا قوه‌ای و فرادستگاهی است و با همکاری هم می‌توانیم از عهده آن بربیاییم.
بنابراین با تلاش دولت سیزدهم قرار شد از سال ۱۴۰۲ برای اولین بار یارانه الگوی کشت به کشاورزان اختصاص یابد و به همین منظور یک ردیف بودجه مستقل در نظر گرفته خواهد شد که عوارض بر محصولات کشاورزی در ردیف یارانه الگوی کشت لحاظ خواهد شد.
اجرای الگوی کشت، تضمین امنیت غذایی و پایداری تولید، حفاظت منابع پایه و افزایش بهرهوری عوامل تولید، هماهنگی و همکاری وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی و بازرگانی، بهینه‌سازی الگوی مصرف، دسترسی به تولید پایدار در بخش کشاورزی، در ازای بهره‌بردرای و بهرهوری مناسب از منابع پایه، همدلی و همکاری کشاورزان، استفاده اصولی از منابع پایه تولید، آب و خاک، مصرف آب در راستای الگوی بهینه را موجب می‌شود. پیش از این رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از اجرایی شدن ۱۵ تا ۲۰ درصد از الگوی کشت با کمک آموزش و ترویج خبر داد و گفت: کشاورزان نخبه و پیشرو از اجرای الگوی کشت استقبال کرده‌اند که این امر باید در بین دیگر کشاورزان فراگیر شود.
سیدمجتبی خیام نکویی افزود: تمام ظرفیت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی اعم از مؤسسه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی تابعه استانی را به سمت افزایش بهرهوری به عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم الگوی کشت هدایت کرده‌ایم.
وی معرفی ۱۱۵ رقم جدید با کیفیت و مناسب هر منطقه را در راستای خدمت به کشاورزان و افزایش بهرهوری از جمله تلاش‌های محققان سازمان تات برشمرد و تصریح کرد: بذر، ابتدایی‌ترین نهادهای است که می‌تواند میزان تولید یک کشاورز را افزایش دهد و در طول این مدت تلاش ما این بوده است که در محصولات راهبردی مثل گندم و جو و سایر محصولات، متناسب با نیازهای مناطق مختلف ارقام متناسب با کیفیت بالاترین عملکرد را دارند.
عزم جدی در اجرای الگوی کشت نیازمند ترویج استانداران
پیش ازاین سرپرست وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه مهمترین عامل تولیدات بخش کشاورزی آب است، گفته بود: متوسط بارندگی کشور ۲۵۰ میلیمتر است، از این رو برای استفاده بهینه از منابع موجود و دستیابی به امنیت غذایی پایدار و نیز براساس اسناد بالادستی باید اجرای الگوی کشت در کشور عملیاتی شود، البته الگوی کشت در همه استان‌ها آغاز و از طریق استانداران و فرمانداران ترویج شده است. سیدمحمد آقامیری افزود: برای اجرای الگوی کشت در کشور، کشاورزان باید اقناع شوند که این طرح برای آنان منفعت دارد. وی براین باور است که اجرای الگوی کشت نیازمند راه‌اندازی کاروان‌های ترویجی و همکاری دستگاه‌های مختلف از جمله استانداران و فرمانداران، ابزارهای تشویقی همچون پرداخت یارانه، کود، سم، خرید تضمینی است.
بــرش
اجرای ۸۰ درصد الگوی کشت در بخش کشاورزی امسال
مدیرکل امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی گفت: پیش‌بینی می‌شود با وجود اینکه منابع مالی اجرای طرح الگوی کشت هنوز در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار نگرفته اما ۸۰ درصد از اهداف این طرح در سال‌جاری عملیاتی شده است. علیرضا نیکویی افزود: همچنان در تأمین مالی الگوی کشت محصولات کشاورزی چالش‌‌هایی داریم، اما وزارت جهاد کشاورزی در حد توان خود از طریق منابع داخلی این طرح را اجرا کرده و تلاش شده که این طرح مشوق‌هایی برای کشاورزان ایجاد کند تا این طرح به معنای واقعی اجرا شود. وی با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی نیز در بین دستگاه‌های اجرایی کشور رتبه اول ارتقا بهرهوری را داراست، تصریح کرد: بر اساس بررسی بخش‌های مختلف اقتصادی کشور که در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ صورت گرفته، کشاورزی دارای بیشترین بهرهوری بوده است؛ زیرا طی این مدت میزان بهرهوری بخش کشاورزی به دلیل نفوذ دانش و فناوری به ۱.۵ برابر رسیده است. وی ادامه داد: اما وضعیت بهرهوری کشاورزی ایران به دلیل خرد بودن اراضی در مقایسه با دیگر کشورهای آسیایی در حال توسعه از جایگاه مناسبی برخوردار نیست بنابراین به اجرای فراگیر الگوی کشت و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی نیاز داریم. به گفته وی، الگوی کشت باید موجب صرفه‌جویی سه میلیارد متر مکعبی مصرف آب و عدم خروج ۲.۲ میلیارد دلاری ارز از کشور شود. وی با بیان اینکه جذب سرمایه مهمترین مشکل بخش کشاورزی است، گفت: میزان سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی نه تنها کم است بلکه به دلیل ریسک بالای این بخش، با نرخ‌گذاری دستوری شاهد خروج سرمایه از این بخش هستیم.