تحقق خداحافظی با بودجه نفتی در سیاستگذاری‌های جدید مالیاتی
افزایش 83.5 درصدی تعداد مؤدیان مالیاتی و پیشرفت سامانه جامع مؤدیان موجب جهش درآمدهای مالیاتی کشور شده است، به‌طوری که در هفت ماهه امسال برای اولین بار در چند دهه اخیر، 56.8 درصد از کل هزینه‌های جاری کشور از محل مالیات تأمین شده و در 2 سال اخیر، تعداد مؤدیان مالیاتی جهش 83.5 درصدی داشته است.
مالیات یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها در سراسر جهان است به طوری که نسبت مالیات بر بودجه عمومی در کشورهای توسعه‌یافته بین 70 تا 90 درصد است. اما در ایران، به‌دلیل وجود درآمدهای نفتی، ساختار نظام اداری و بودجه‌ریزی کشور به سمتی رفت که مالیات سهم کمتری از کل درآمدهای دولت را به خود اختصاص داد. در واقع دولت‌ها به‌دلیل برخی تعارض منافع‌ها در اصلاح و ارتقای نظام مالیاتی، بابت نگرانی از واکنش افکار عمومی به پرداخت مالیات، تلاش جدی برای تقویت سهم مالیات از درآمدهای مالیاتی انجام نمی‌دادند.
ساماندهی 23 میلیون کارتخوان
از اقدامات بسیار مهم و زیرساختی در حوزه مالیات، اتصال کارتخوان‌ها به پرونده مالیاتی، شناسایی حساب‌های تجاری و راه‌اندازی سامانه جامع مؤدیان مالیاتی بود. از نیمه دوم سال 1402 تاکنون بیش از 23 میلیون دستگاه کارتخوان ساماندهی شد به‌طوری که 9 میلیون و 400 هزار دستگاه کارتخوان به پرونده مؤدی مالیات متصل و باقی کارتخوان‌ها غیرفعال شد.
ثبت روزانه 6 میلیون صورتحساب در سامانه جامع مؤدیان
همچنین سامانه جامع مؤدیان که تا پیش از آغاز به کار دولت سیزدهم فقط 10 درصد پیشرفت داشت، آماده و به بهره‌برداری رسید و در یک فرایند تدریجی مؤدیان مالیاتی حقوقی و حقیقی در حال اتصال به این سامانه هستند. تاکنون برای یک میلیون و 700 هزار شناسه کالا و خدمت نرخ‌گذاری شده و در این سامانه برای 9 میلیون و 200 هزار نفر کارپوشه تعریف شده است. در حال حاضر 57 هزار مؤدی به سامانه جامع مؤدیان متصل شده‌اند و روزانه 6 میلیون صورتحساب در این سامانه بارگذاری می‌شود. مسئولان سازمان امور مالیاتی پیش‌بینی می‌کنند با عضویت سایر مؤدیان مشمول، تعداد صورتحساب‌های الکترونیکی روزانه به 300 میلیون فقره در روز افزایش یابد.
جهش 83.5 درصدی تعداد مؤدیان مالیاتی در 2 سال
با وجود اینکه اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی از آبان ماه سال گذشته آغاز شده، با اقداماتی که در زمینه ساماندهی کارتخوان‌ها و همچنین تفکیک حساب‌های تجاری از حساب‌های غیرتجاری درآمدهای مالیاتی انجام گرفته ، تعداد مؤدیان مالیاتی رشد قابل توجه و بی‌نظیری در این مدت داشته است. براساس اطلاعات سازمان امور مالیاتی، از سال 1389 تا سال 1400، تعداد مؤدیان مالیاتی از 2 میلیون و 552 هزار و 750 نفر به 2 میلیون و 915 هزار نفر افزایش یافته است. به‌عبارت دیگر در یک دوره 11 ساله، 363 هزار نفر به تعداد مؤدیان مالیاتی افزوده است. اما در دو سال اخیر، (تیر 1400 تا تیر 1402) تعداد مؤدیان مالیاتی با افزایش 83.5 درصدی به رقم 5 میلیون و 350 هزار نفر افزایش یافته که رکوردی بی‌نظیر در تاریخ سازمان امور مالیاتی کشور محسوب می‌شود. به‌عبارت دیگر تعداد مؤدیان مالیاتی که در مدت دو سال اخیر به جمع مؤدیان قبل اضافه شده، حدود 7 برابر 11 سال قبل از آن است.
جهش درآمدهای مالیاتی در 3 سال اخیر
نتایج سیاست‌های دولت در حوزه شناسایی مؤدیان جدید مالیاتی، افزایش قابل توجه درآمدهای مالیاتی بود. این رشد قابل توجه درآمدی، در شرایطی به دست آمد که دولت با هدف حمایت از تولید، مالیات بر شرکت‌های تولیدی را در بودجه سال 1401 از 25 درصد به 20 درصد و در بودجه سال 1402 از 20 درصد به 18 درصد کاهش داد. همچنین با هدف کمک به مؤدیان مالیاتی خود، در سال 1401 و 1402 مالیات بیش از نیمی از اصناف صفر تعیین شد و مالیات 40 درصد دیگر در حوزه اصناف کمتر از 100 میلیون تومان در نظر گرفته شد.
سهم 57 درصدی مالیات در تأمین هزینه‌های جاری کشور در 7 ماهه امسال
طبق این جدول که اطلاعات آن از گزارش‌های دوره‌ای سازمان امور مالیاتی و گزارش خزانه‌داری کل کشور به دست آمده است، درآمدهای مالیاتی کشور از 206 هزار و 780 میلیارد تومان در پایان سال 1399 به 472 هزار و 310 میلیارد تومان در سال 1401 افزایش یافته که نشان‌دهنده رشد 128.4 درصدی درآمدهای مالیاتی در دو سال منتهی به سال 1401 است. همچنین در هفت ماهه سال 1402 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، میزان درآمدهای مالیاتی رشد 50.9 درصدی داشته است. براساس گزارش آمار خزانه‌داری، نسبت درآمدهای مالیاتی به کل هزینه‌های جاری در سال 1400 معادل 33.2 درصد بوده زیرا در این سال به‌دلیل شفاف شدن هزینه‌های بودجه و رشد آن، رکورد 102 درصدی در رشد هزینه‌های جاری به ثبت رسید. اما در سال 1401 با وجود رشد 21.9 درصدی هزینه‌های جاری، به‌دلیل جهش 54.3 درصدی درآمدهای مالیاتی، نسبت درآمد مالیاتی به هزینه جاری به 42.1 درصد افزایش می‌یابد و در 7 ماهه سال 1402 میزان وصولی درآمدهای مالیاتی در مقابل میزان پرداختی هزینه‌های جاری، به عدد 56.8 درصد افزایش یافته است. بررسی درآمدهای مالیاتی و مقایسه آن با هزینه‌های جاری از سال 1384 تاکنون بیانگر آن است که هیچ‌گاه نسبت درآمدهای مالیاتی به کل هزینه‌های جاری در بودجه عمومی به این سطح نرسیده و در واقع تأمین 56.8 درصد از بودجه عمومی از محل درآمدهای مالیاتی سطح رقمی بی‌سابقه در تاریخ نظام مالیاتی در چند دهه اخیر است.
امکان تحقق هدف تأمین 80 درصد هزینه‌های جاری کشور از محل مالیات تا پایان برنامه هفتم
تأمین منابع مورد نیاز برای اداره کشور از محل مالیات، کاهش سهم درآمدهای نفتی از بودجه عمومی را در پی دارد و در نتیجه یکی از عوامل ساختاری بروز تورم در اقتصاد ایران تعدیل و خنثی خواهد شد. براساس جداول کلان برنامه هفتم توسعه، سهم مالیات از تأمین هزینه‌های جاری کشور تا پایان برنامه باید به 80 درصد برسد که به‌نظر می‌رسد باتوجه به برنامه‌های دولت در زمینه ایجاد پایه‌های مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر سوداگری و اجرای کامل قانون پایانه‌های فروشگاهی (تکمیل سامانه جامع مؤدیان)، هدف مذکور محقق خواهد شد.