سامانه یکپارچه ارز خدماتی در مراحل آماده‌سازی
سامانه یکپارچه ارز خدماتی در حال آماده‌سازی است که به صورت سیستماتیک 63 سرفصل ارز خدماتی را پوشش می‌دهد
مرکز مبادله ارز و طلای ایران، یکی از ابتکارات دوره جدید مدیریت بانک مرکزی است که به منظور مدیریت کلان بر بازار ارز و طلای کشور راه‌اندازی و فعال شده است. بانک مرکزی با فعال‌سازی این مرکز، مرجعیت تعیین نرخ ارز را از بازارهای غیررسمی خارج و به مرکز مبادله منتقل خواهد کرد. با این اقدام، تا حدود زیادی از بروز نوسان و هیجانات قیمتی که در گذشته اتفاق افتاده است، جلوگیری خواهد شد. حذف تدریجی بازارهای غیررسمی ارز، جلوگیری از نرخ گذاری‌های کاذب، ایجاد مرکزیت و فرماندهی ارزی کشور، شفاف‌سازی جریان ورود و خروج ارز و ...، تنها بخشی از مزایای ایجاد مرکز مبادله ارز و طلای ایران است. در زمینه فعالیت‌های ارزی مرکز مبادله با علی طرزعلی، معاون ارزی مرکز مبادله ارز و طلای ایران گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید.
یکی از اقدامات جانبی پیش‌بینی شده در کنار مرکز مبادله ارز و طلای ایران، صندوق تثبیت ارزی است. کارکرد مشخص این صندوق چیست؟
فلسفه وجودی مرکز مبادله این است که به عنوان بازوی اجرایی و عملیاتی بانک مرکزی باشد. در واقع، بانک مرکزی سیاستگذاری کند و ما نیز در مرکز مبادله اجرا کنیم. بر این اساس، قرار است مرکز مبادله، حوزه ارز خدماتی (ارز غیربازرگانی) و در فاز بعدی نیز ارز کالایی را پوشش دهد. در واقع تقاضا و نیاز واقعی کشور را به نحوی پوشش دهیم که تقاضاهای موجود وارد بازار غیررسمی نشود و ما بتوانیم بازار را مدیریت کنیم. در کنار اقدامات صورت گرفته نیز سامانه یکپارچه ارز خدماتی در حال آماده‌سازی است که به صورت سیستماتیک انجام خواهد شد و تمامی سرفصل‌های مربوط به مجموعه سوم مقررات ارزی را که همان ارز خدماتی، شامل 63 سرفصل است، از طریق سامانه پوشش خواهیم داد. در فاز بعدی کار نیز نیازهای مربوط به ارز بازرگانی یا واردات کالا را که در حال حاضر در سامانه نیما انجام می‌شود، از طریق مرکز مبادله تأمین خواهیم کرد.
مرحله بعدی کار، نیازهای مربوط به سرمایه‌گذاری‌های ارزی است. به این شکل که بتوانیم ابزارهایی ایجاد کنیم تا بتوانیم تمام تقاضاهای کشور را که نیازهای ضروری ارزی هستند توسط این مرکز پوشش دهیم.
در کنار اقدامات انجام شده، اساسنامه صندوق تثبیت نیز در حال آماده‌سازی است و نقش اصلی صندوق تثبیت این خواهد بود که در مواقع بحرانی که نوسان شدید ارزی ایجاد می‌شود، از طریق ظرفیت صندوق و با استفاده از ابزارهای موجود، بازار ارز را کنترل کنیم. به بیان دیگر، فلسفه وجودی صندوق کنترل بازار در زمان نوسان شدید ارزی است. اگر منابعی را برای این صندوق در نظر بگیریم که این کار در حال انجام است و این منابع در دسترس صندوق نیز باشد، در مواقع لزوم می‌تواند ورود بهنگام داشته باشد و جلوی نوسان شدید نرخ ارز را بگیرد.
یک مسأله در اقتصاد ایران، لنگر بودن ارز است که در موارد زیادی آسیب وارد کرده است. در عین حال، هیجانات و مسائل منطقه‌ای نیز بر نرخ ارز تأثیراتی می‌گذارد. با این حال، آیا مرکز مبادله آمده تا از برخی روندهای نامناسب گذشته جلوگیری کند؟
اگر توجه کرده باشید در چند ماه گذشته و حتی یک سال گذشته، توانستیم با ابزارهایی که در دست داریم نرخ ارز را کنترل کنیم. ممکن است نوسانی وجود داشته باشد، اما نرخ ارز دوباره به جایگاه اولیه خودش برگشته است. اگر بتوانیم این کنترل را داشته باشیم، می‌توانیم جلوی انتظارات تورمی را بگیریم، اگر جلوی انتظارات تورمی را بگیریم، با تثبیت نرخ ارز می‌توانیم، تثبیت اقتصادی را نیز انجام دهیم. با توجه به مطالباتی که از کشورهای خارجی داریم که در دسترس نیز قرار گرفته است، می‌توانیم بازار ارز را کنترل کنیم.
طبق سخنان جنابعالی، در ماه‌های پیش رو و حداقل تا پایان سال، با توجه به در پیش بودن مصارف ارزی مربوط به ژانویه و ...، جهش نرخ ارز نخواهیم داشت؟
به هیچ وجه جهش نرخ ارز نخواهیم داشت و اگر نوسانی باشد خیلی محدود خواهد بود.
با توجه به تأمین نیاز ارز خدماتی اربعین امسال به صورت دینار و برنامه بانک مرکزی برای استفاده از ارزهای محلی دیگر کشورها، آیا دلارزدایی از طریق مرکز مبادله مدنظر است؟
سیاست بانک مرکزی این است که از ارزهای محلی استفاده کنیم و به مسافرانی که به کشورهای همسایه سفر می‌کنند ارز همان کشور را مثل لیر ترکیه، دینار عراق، ریال سعودی و روبل روسیه، بدهیم. قرار است از ارزهای محلی استفاده کنیم تا فشار دلار کاسته شود و بتوانیم به سمت سیاست دلارزدایی حرکت کنیم.
میزان تخصیص‌هایی که در تابلو اول و دوم مرکز مبادله تاکنون صورت گرفته چه میزان بوده است؟
از ابتدای سال، 577 میلیون دلار ارز دو هزار دلاری بابت نیازهای ضروری در قالب سرفصل 56 پرداخت شده است. بابت معاملات ارز خدماتی نیز از ابتدای سال تاکنون، 194 میلیون یورو در قالب بخش سوم مجموعه مقررات ارزی تخصیص داده شده است.
یکی از اقداماتی که از طریق مرکز مبادله برنامه‌ریزی شده است، ایجاد مرجعیت تعیین نرخ ارز است. ایجاد مرجعیت، نیازمند برخی همکاری‌ها در بخش‌هایی است که نیازهای ارزی عمده دارند. این اقدام چگونه صورت خواهد گرفت؟
زمانی که نیازهای واقعی ارزی کشور را در بخش خدمات و بخش کالا تأمین کنیم، قطعاً در نرخ ارز و ثبات آن مؤثر خواهد بود.
اگر بتوانیم نرخ ارز را کنترل و مدیریت کنیم، می‌توانیم به یک اقتصاد تثبیت شده برسیم. یکی از وظایف مرکز مبادله این است که نرخ ارز را به قیمت واقعی بابت خدمات و کالا اختصاص دهد که اگر این کار را بتوانیم به طور کامل انجام دهیم، قطعاً می‌توانیم نرخ ارز را در بازار آزاد کنترل کنیم. قطعاً زمانی که نیاز واقعی ارز را تأمین کنید، می‌توانید نرخ را نیز کنترل کنید و به تبع آن فعالان اقتصادی خیال‌شان راحت خواهد شد و به آینده اطمینان پیدا می‌کنند و میزان انتظارات تورمی هم کاهش می‌یابد. قطعاً با این روند می‌توانیم بازار را مدیریت کنیم.
آیا نیازشناسی ارزی علاوه بر سرفصل‌هایی که تاکنون تعیین شده، در مرکز مبادله انجام شده است؟
بخش مطالعاتی در مرکز داریم که نیازها را بررسی می‌کند و فقط نیازهای ارزی در بخش خدمات و کالا نیست، بلکه نیازهای سرمایه‌گذاری در کشور وجود دارد که برخی قصد دارند این اقدام را انجام دهند که می‌توانیم از بخش طلا یا اوراق قرضه یا گواهی ارزی استفاده کنیم و ابزارها را در اختیار مردم قرار دهیم تا این بخش از تقاضای سرمایه‌گذاری و سوداگرانه را پوشش بدهیم.