بازگشت صنعت پالایشی کشور روی ریل توسعه در دولت سیزدهم
۸ طرح پالایش و پتروپالایش میعانات گازی و نفت خام با ظرفیت حدود یک و نیم میلیون بشکه در روز و سرمایه‌گذاری ۲۸.۶ میلیارد دلار در دست پیگیری و اجرا قرار گرفت
دستیابی به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت‌گاز تا پایان سال ۱۴۰۶؛ براساس دورنمای ترسیم شده صنعت پالایش در برنامه هفتم توسعه؛ افزایشی دست‌کم 15 درصدی در خلال 4 سال آتی.
گفته می‌شود که ۷۵ درصد از این مقدار، مربوط به فرآوردههای با کیفیت یورو ۴ و بالاتر از آن خواهد بود.
ظرفیت پالایشی حال حاضر کشور، روزانه ۲ میلیون و ۲۸۶ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی بوده که توسط ۱۰ پالایشگاه مدرن کشور صورت می‌گیرد.
درواقع بیش از ۷۰ درصد فرآوردههای تولیدی اصلی بنزین و گازوئیل کشور، معادل بیش از ۷۵ میلیون لیتر بنزین و ۷۰ میلیون لیتر از نفت‌گاز تولیدی روزانه کشور دارای استانداردهای یورو ۴ و ۵ است که طبق برنامه هفتم توسعه تا پایان سال ۱۴۰۶ به ۷۵ درصد افزایش خواهد یافت.
هم‌اکنون به‌طور میانگین روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین و ۱۱۲ میلیون لیتر گازوئیل باکیفیت در کشور تولید می‌شود.
در لایحه برنامه هفتم توسعه، تولید این دو فرآورده اصلی در کشور با رشد دست‌کم ۱۵ درصدی به روزانه ۱۲۹ میلیون لیتر (بنزین) و ۱۳۰ میلیون لیتر گازوئیل تا پایان سال ۱۴۰۶ (همزمان با پایان برنامه هفتم توسعه) افزایش خواهد یافت.
صنعت پالایش از ابتدای آغاز به‌کار دولت سیزدهم به‌منظور جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز و با تمرکز بر لزوم توسعه ظرفیت پالایشی کشور با اتکا به توان داخلی و بخش خصوصی، احداث پتروپالایشگاه‌های جدید به ظرفیت ۱.۴۹ میلیون بشکه در روز را در دستور کار قرار داد.
جواد اوجی وزیر نفت، گفته است که از ابتدای استقرار دولت سیزدهم، توجه ویژه‌ای به این امر شد و خوشبختانه ما اقدام‌های متعددی را انجام دادیم و در چهارچوب قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی، ۸ طرح پالایش و پتروپالایش میعانات گازی و نفت خام با ظرفیت ۱۴۶۰ هزار بشکه در روز و سرمایه‌گذاری ۲۸.۶ میلیارد دلار در دست پیگیری و اجرا قرار گرفت و تأکید کرد: طبق ماده ۵۹ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، افزایش کیفیت فرآوردههای نفتی و کاهش ترکیبات گوگردی به‌صورت جدی در دستور کار وزارت نفت در دولت سیزدهم است و در این راستا ۱۱ طرح بهینه‌سازی و ارتقای کمی و کیفی فرآوردههای تولیدی پالایشگاه‌های موجود ذیل قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با مجموع سرمایه‌گذاری ۶.۷ میلیارد دلار در حال اجرا است.
در حال حاضر تولید و مصرف روزانه بنزین حدود ۱۱۵ میلیون لیتر بوده که موازنه تولید و مصرف بنزین در کشور برقرار است.
گفته می‌شود که میزان افزایش سالانه مصرف سوخت بین ۱۰ تا ۱۲ درصد بوده که به دلیل ضعف دولت قبل در توسعه صنعت پالایشگاهی، روند افزایشی مصرف بنزین کشور با رشد روزافزون خودروها، شرایط تولید و توزیع سوخت را به سمت ناترازی هدایت کرده و اجرای طرح‌های مدیریت بهینه مصرف سوخت در کشور را وارد یک مرحله اضطراری کرده است.
از نگاه بسیاری، یکی از علل ناترازی امروز کشور در تولید و مصرف بنزین عدم اعتقاد زنگنه به ساخت پالایشگاه در کشور است. او معتقد بود پالایشگاه‌سازی «کثافت‌کاری» است!
ساخت پالایشگاه و ذخیره‌سازی بنزین یکی از اقداماتی است که می‌تواند کمک شایانی به رفع ناترازی بنزین کند و حتی مانع از واردات بنزین برای حل این معضل شود.
این اتفاق در حالی رخ داد که مجلس شورای اسلامی، وزارت نفت را مکلف به ساخت پتروپالایشگاه کرده بود، اما دولت قبل با بی‌توجهی تمام از کنار آن عبور کرد چرا که شیخ‌الوزرای دولت دوازدهم ساخت پالایشگاه را کثافت‌کاری می‌دانست و در توضیح علت عدم ساخت آن گفته بود «به من می‌گویند شما پالایشگاه نزدید؛ ما در پارس جنوبی تولید را ۲.۵ برابر کردیم.
این یعنی ۱۰ تا پالایشگاه! اگر به‌جای این، پالایشگاه می‌زدیم، تمام کشور را به کثافت و آلودگی می‌کشیدیم.»
برکنار از این امر، در سال ۹۹ مصرف هر خودرو در روز ۲.۸ لیتر بوده که این عدد در سال ۱۴۰۲ به ۳.۷ درصد رسیده است.
این امر بیشتر ناشی از کیفیت خودروها و افزایش ترددهاست. اما در این بین چاره کار چیست؟
براساس ماده ۴۵ برنامه هفتم توسعه دولت مکلف شده تا به‌منظور افزایش کیفیت فرآوردههای نفتی و تطابق آن با استانداردها و الزام‌های قانونی داخلی و بین‌المللی، سازکارهای موردنیاز برای ارتقای کیفی فرآوردههای تولیدی و کاهش تولید فرآوردههای سنگین را به‌نحوی تدوین کند که تا سال پایان برنامه (۱۴۰۶)، ترکیب و کیفیت فرآوردههای نفتی تولیدشده از سوی شرکت‌های پالایش نفت از استانداردهای لازم برخوردار باشد.
هم‌اکنون بیش از ۷۰ درصد فرآوردههای تولیدی اصلی بنزین و گازوئیل کشور، معادل بیش از ۷۵ میلیون لیتر بنزین و ۷۰ میلیون لیتر از نفت‌گاز تولیدی روزانه کشور دارای استانداردهای یورو ۴ و ۵ است که طبق برنامه هفتم توسعه تا پایان سال ۱۴۰۶ به ۷۵ درصد افزایش خواهد یافت.
سعید نوری‌کرم یک کارشناس انرژی با بیان اینکه زمان و سرمایه مورد نیاز احداث پالایشگاه‌های کوچک مقیاس بسیار کمتر از پالایشگاه‌های بزرگ است، گفته که با ایجاد مینی‌پالایشگاه‌ها می‌توان در کوتاه‌مدت میزان ظرفیت تولید فرآوردههای نفتی مانند بنزین و گازوئیل را افزایش داد که به ناترازی سوخت در کشور کمک می‌کند و افزوده که رویکرد توسعه پالایشگاه‌ها و زنجیره ارزش نفت به جای خام‌فروشی، به سبب تولید محصولات متنوع از قبیل بنزین، گازوئیل، سوخت جت، مواد پتروشیمیایی (مثل پروپیلن و اتیلن) موجب ارزآوری بیشتر، جلوگیری از خروج ارز، تأمین نیاز نیاز بازار داخل، اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم می‌شود و به علت معاملات خرد و متنوع و غیرقابل رصد از منظر فنی، امکان فروش و بازاریابی آن در شرایط تحریم و غیرتحریم راحت‌تر از نفت خام است و عملاً قابل تحریم نیست؛ بنابراین تغییر رویکرد از خام فروشی به توسعه پالایشگاه‌ها و زنجیره ارزش نفت کاملاً ضروری، راهبردی و آینده نگرانه است.
به گفته وی، در سال‌های اخیر و بخصوص در شرایط تحریم فروش نفت خام، کشور همواره به دنبال افزایش ظرفیت پالایشی و توسعه پالایشگاه‌ها بوده است، به‌طوری که در دولت‌های نهم تا دوازدهم ۳۰ طرح پالایشی در کشور تعریف شد.
از این تعداد ۲۵ طرح برای احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه «نفت خام» و ۵ طرح برای احداث پالایشگاه «میعانات گازی» موجود است.
مجموع خوراک مورد نیاز این طرح‌ها، ۴.۳ میلیون بشکه در روز و حجم سرمایه‌گذاری حدود ۹۰ میلیارد دلار برآورد شده است.
جواد اوجی، وزیر نفت با اشاره به اقدام‌های پالایشی از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون گفته است که بخش قابل‌توجهی از این افزایش تولید و تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام که بدان اشاره شد، در زمینه ارتقای ظرفیت پالایشی و کیفی‌سازی فرآوردههای نفتی بوده، زیرا توسعه ظرفیت پالایش و پتروپالایش نفت خام و میعانات گازی کشور قریب به ۳.۲ میلیون بشکه در روز است و نفت و میعانات گازی تولیدی خود را اکنون به‌صورت نفت خام صادر می‌کنیم که این خام‌فروشی افزون بر اینکه ما را از ایجاد ارزش افزوده بی‌نصیب می‌کند، در سال‌های اخیر پاشنه آشیل کشور و سبب آسیب‌پذیری کشور در حوزه تحریم‌ها شده است.
بــــرش
رشد 6 درصدی ظرفیت پالایشی در دولت سیزدهم
واقعیت این است که دولت سیزدهم توجه جدی به توسعه ظرفیت پالایشی داشته که همین رشد حدود 6 درصد در ظرفیت پالایشی نشانگر همین امر است.
افزون بر اینها با توجه بشدت مصرف انرژی در کشور، به‌منظور تأمین امنیت انرژی کشور و پوشش کامل نیاز داخلی به فرآوردههای نفتی، احداث پالایشگاه‌های جدید ضرورتی انکارناپذیر است که به صورت مکرر مورد تأکید رهبر انقلاب و ریاست جمهوری نیز بوده است.
دولت سیزدهم با سرعت چشمگیری در این مسیر در حال حرکت است.