پاداش 200 میلیارد ریالی در انتظار گزارشگران فساد
با تأیید طرح حمایت از گزارشگران فساد در شورای نگهبان، از این پس به شخص حقیقی و شخص حقوقی خصوصی برای گزارش فساد، به ترتیب تا سقف یکصد میلیارد ریال و 200 میلیارد ریال پاداش داده خواهد شد، دولت هم موظف شده تا ردیف مستقلی به منظور اجرای این قانون ایجاد کند.
روز شنبه مصوبه «حمایت از گزارشگران فساد» در شورای نگهبان تأیید شد، مصوبه‌ای که کلیات آن 21 اسفند 1401 در مجلس شورای اسلامی تصویب و 27 فروردین به شورای نگهبان ارسال شده بود.
تأیید طرح «حمایت از گزارشگران فساد» در شورای نگهبان به این معناست که از این پس «سوت‌زنی» قانونی شده و افشاگران فساد مورد حمایت قرار می‌گیرند.
بسیاری از نمایندگان مجلس، کارشناسان سیاسی و حقوقی معتقدند در کنار قوانین قابل توجه و خوبی که در مجلس یازدهم تصویب شده، طرح «حمایت از گزارشگران فساد» هم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است به گونه‌ای این قانون فضا را برای فاسدان و رانت‌خواران ناامن می‌کند.
تصویب قانون سوت‌زنی برای جلوگیری از فساد از مطالبات مخاطبان خبرگزاری فارس نیز بوده و مخاطبان این خبرگزاری پویش‌های مختلفی را در این باره ثبت کرده‌اند. یکی از حامیان این پویش‌ها معتقد است که «تصویب قانون برای سوت‌زنی موجب کاهش فساد می‌شود.»
اصرار مجلس یازدهم برای تبدیل سوت‌زنی به قانون
همان طور که گفته شد، مجلس یازدهم کلیات طرح را 21 اسفند 1401 تصویب و مصوبه را 27 فروردین امسال به شورای نگهبان فرستاد. این طرح 4 بار از شورای نگهبان برای رفع ایرادات و ابهامات به مجلس بازگشت و هر بار مجلس ایرادات و ابهامات را رفع کرد تا اینکه در نهایت با رفع ایرادات و ابهامات توانست تأیید شورای نگهبان را برای این طرح بگیرد. دبیر کمیسیون حقوقی مجلس درباره این قانون می‌گوید که «یکی از مواردی که از نخستین روز آغاز به کار مجلس یازدهم توسط برخی نمایندگان مطرح شد، طرح حمایت از سوت‌زنی یا افشاگری فساد بود که روندی طولانی را در کمیسیون قضایی گذراند.»
قانون سوت‌زنی چه نتایجی خواهد داشت؟
نقدعلی دبیر کمیسیون حقوقی مجلس می‌گوید «به دلیل اینکه افشاگران فساد همواره از سوی ذی‌نفعان فساد مورد تهدید جانی، مالی و خویشاوندی هستند، هیأت‌های قضایی این طرح می‌توانند به آنها و اطرافیان‌شان کمک کنند.»
این نماینده مجلس ادامه می‌دهد: «مکلف کردیم برای نهادی که فساد را کشف و به آن رسیدگی می‌کند، مشوق‌هایی در نظر گرفته شود؛ از این رو ارائه درصدی از فساد کشف شده به افشاگر از جمله روش‌هایی است که سوت‌زنان را مورد حمایت قرار خواهد داد.»
نقدعلی همچنین تأکید می‌کند: «تدارک سامانه‌ای برای این منظور که گزارشگران فساد بدانند گزارش آنها از فساد توسط نهادهای مربوطه بررسی و رسیدگی می‌شود.»
گزارشگران فساد در چه مواردی می‌توانند، سوت‌زنی کنند؟
ماده 2 قانون سوت‌زنی؛ 11 مورد موضوعی را برای این موضوع که در چه مواردی می‌توان سوت‌زنی کرد، در نظر گرفته است.
براساس این ماده؛ رشوه، اختلاس، صرف غیرقانونی در اموال دولتی یا عمومی، رفتارهای موضوع قانون مجازات اعمال نفوذ برخلاف حق و مقررات قانونی، رفتارهای موضوع قانون مجازات تبانی در معاملات دولتی، درصد (پورسانت) در معاملات داخلی یا خارجی، رفتارهای موضوع لایحه قانونی راجع به منع مداخله وزرا و نمایندگان مجلسین و کارمندان در معاملات دولتی و کشوری، تدلیس در معاملات دولتی، تحصیل مال از طرق نامشروع توسط کارکنان دستگاه‌ها و نهادها و جرم موضوع ماده (532) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی از مورادی هستند که گزارشگران فساد می‌توانند درباره آنها افشاگری کنند.
چه حمایتی از گزارشگران فساد می‌شود؟
در قانون سوت‌زنی حمایت‌هایی برای گزارشگران فساد در نظر گرفته شده است که به شرح زیر است:
تغییر محل خدمت درون سازمانی و همچنین مأموریت یا انتقال به سایر دستگاه‌های اجرایی درخصوص کارکنان به نحوی که در حقوق، مزایا و گروه شغلی وی تغییر ایجاد نشود.
تعیین وکیل به صورت رایگان در پرونده‌های ناشی از گزارشگری
هرگونه حمایتی که مقام قضایی برای حفظ امنیت جانی یا مالی یا شغلی لازم تشخیص دهد.
گزارشگر می‌تواند بدون ارائه اطلاعات هویتی و تحت عنوان ناشناس اقدام به گزارشگری کند. مرجع پذیرنده و مراجع رسیدگی کننده مجاز به افشای اطلاعات گزارشگر بدون أخذ رضایت قبلی وی نیستند.
و...
سوت‌زنان چه پاداشی می‌گیرند؟
بر اساس قانون، در صورت استحقاق، بر اساس میزان تأثیر گزارش در کشف فساد، اعم از اینکه گزارشگر درخواست پاداش داده یا نداده باشد، نسبت به تعیین مبلغ پاداش تا ۲ درصد ارزش ریالی موضوع پرونده خواهد بود. همچنین سقف پاداش به شخص حقیقی و شخص حقوقی خصوصی به ترتیب یکصد میلیارد ریال و 200 میلیارد ریال است.
در قانون همچنین گفته شده که در صورت تعدد گزارشگران در یک گزارش به تشخیص مقام قضایی رسیدگی‌کننده پاداش میان آنها تقسیم می‌شود. این قانون همچنین دولت را موظف کرده است تا ردیف مستقلی به منظور اجرای این قانون ایجاد کند.
چه کسانی نمی‌توانند از پاداش قانون استفاده کنند؟
براساس آنچه در قانون آمده، نهادهای نظارتی، قضایی و امنیتی که حسب وظیفه مسئولیت کشف مفاسد را دارند، نمی‌توانند از این مصوبه استفاده کنند. این طرح تنها شامل حال افراد حقیقی یا حقیقی خصوصی می‌شود.
گزارش فساد را چگونه بدهیم؟
در قانون «حمایت از گزارشگران فساد» آمده که سازمان بازرسی کل کشور موظف است با همکاری نهادهای امنیتی نسبت به طراحی و راه‌اندازی سامانه گزارشگران فساد اقدام کند. اطلاعات این سایت البته محرمانه باقی می‌ماند و یکی از نهادهای امنیتی مانند دادستانی‌ها، مرکز حفاظت و اطلاعات قوه قضائیه، سازمان بازرسی کل کشور، وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه و فرماندهی انتظامی مسئول رسیدگی به گزارش ارسالی می‌شود.
قانونی که منجر به جلوگیری از فساد می‌شود
مبارزه با فساد از مسائلی بوده که همواره در دولت سیزدهم و مجلس یازدهم مورد تأکید قرار گرفته است و در مجموع برخی از کارشناسان سیاسی معتقدند که در این دولت و مجلس اقدامات خوبی برای مبازره با فساد صورت گرفته که یکی از همین موارد بحث تصویب این قانون است که به اعتقاد نمایندگان مجلس می‌تواند به افشا و کاهش فساد اقتصادی کمک کند.
محمدباقر قالیباف رئیس مجلس در همین راستا در نشست مشترک مجلس و قوه قضائیه گفته که «قانون حمایت از افشاگران فساد که در دنیا به سوت‌زنی هم معروف است، به این معناست که همه مردم بتوانند فساد را رصد و گزارش کنند؛ این قانون منجر به جلوگیری از فساد می‌شود.»