راه‌آهن رشت-آستارا و چابهار-زاهدان در اولویت طرح‌های عمرانی
احداث راه‌آهن رشت-آستارا و چابهار-زاهدان با حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان مهم‌ترین طرح‌های زیرساختی هستند که با تخصیص بودجه تکمیل می‌شوند
احداث یا تکمیل طرح‌های عمرانی بر اساس اهمیت طرح و نقش آن در پیشبرد اهداف اقتصادی تعیین می‌شود. توسعه همه‌جانبه همواره در قانون اساسی و برنامه‌های بالادستی مورد تأکید است اما به گفته کارشناسان اقتصادی، در ساخت یا تکمیل طرح‌های عمرانی با توجه به مشکلات و کمبود منابع، تحریم‌ها و محدودیت سرمایه‌گذاری خارجی، اولویت باید با طرح‌هایی باشد که ساخت آنها بر رشد اقتصاد ملی اثرگذاری بیشتری دارد. حوزه حملونقل یکی از محورهای اصلی رشد و شکوفایی کشور در بخش‌های مختلف بویژه در ارتقای رشد اقتصاد ملی است که در تحقق راهبرد دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسایه بخصوص در حوزه ترانزیت و درآمدهای پایدار نقش بسزایی دارد. یکی از معضلات این بخش، اولویت‌بندی طرح‌هاست که به گفته فعالان حوزه حملونقل، به جای اهمیت طرح در رشد اقتصاد ملی، برخی مواقع طرح‌های عمرانی و زیرساختی در اولویت ساخت قرار می‌گیرند که اهمیت کمتری در توسعه پایدار دارند و اولویت‌های سیاسی استانی جای اولویت‌های کشوری را می‌گیرند. با توجه به تحریم‌ها یکی از حوزه‌های راهبردی که کاهش اثر تحریم، امنیت اقتصادی و سیاسی و همچنین درآمدهای پایدار برای کشور را به همراه دارد بخش حملونقل است. بر این اساس در برنامه ششم و اکنون در برنامه هفتم توسعه، حملونقل بخصوص حملونقل ریلی و رشد ترانزیت مورد تأکید قرار گرفته و دولت سیزدهم نیز سیاست توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه را بر اساس رشد روابط تجاری، حملونقل و ترانزیت قرار داده است. به همین دلیل توسعه زیرساخت‌ها و ناوگان حملونقل به عنوان اساس دستیابی به اهداف رشد ترانزیت در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای است. در سال‌های گذشته در حوزه حملونقل مهم‌ترین برنامه کشور اتصال مراکز استان‌ها به شبکه ریلی بود؛ موضوعی که اولویت تکمیل طرح‌هایی مانند اتصال دو راه‌آهن مهم در کریدورهای ترانزیتی را عقب انداخت. در این خصوص میعاد صالحی، معاون وزیر راه‌وشهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن اشاره کرد که راه‌آهن به عنوان بهره‌بردار باید نسبت به تعیین اولویت‌ها در ساخت یا تکمیل شبکه سراسری نقش اساسی داشته باشد در حالی که در سال‌های گذشته ساخت خطوط راه‌آهن بر اساس اولویت‌ها پیش نرفته است.
مهم‌ترین خطوطی که سال‌ها در نوبت ساخت بوده اما هنوز تکمیل نشده‌اند راه‌آهن رشت-آستارا و چابهار-زاهدان است. این دو راه‌آهن تکمیل‌کننده کریدور مهم ترانزیتی شمال-جنوب در شمال‌غرب و جنوب‌شرق کشور است که پس از سال‌ها هنوز تکمیل نشده است. راه‌آهن سراسری سال ۹۸ به رشت متصل شد و قرار بود دو سال بعد یعنی تا سال ۱۴۰۰ این خط به آستارا متصل شود تا با اتصال راه‌آهن ایران به جمهوری آذربایجان، شاهد تحول در عبور کالا و رشد ترانزیت باشیم اما تاکنون وعده تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا محقق نشده و راه‌آهن چابهار-زاهدان که تنها بندر اقیانوسی کشور را به شبکه ریلی وصل می‌کند نیز پس از چند سال هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.
بنا بر اطلاعات وزارت راه‌وشهرسازی، برای ساخت این دو خط حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان نیاز است و این در حالی است که مثلاً اجرای پروژه احداث خط ریلی پرسرعت تهران-قم-اصفهان ۱۰ میلیارد دلار هزینه نیاز دارد. مدیرعامل راه‌آهن با اشاره به برنامه‌های تکمیل این خط می‌گوید: احداث این خط سال‌ها قبل برنامه‌ریزی شده و قرار است با مشارکت چین و فاینانس این کشور ساخته شود.
ساخت خطوط پرسرعت و برقی کردن خطوط ریلی جزو برنامه‌های توسعه‌ای کشور و بخش حملونقل است. با این حال فعالان حوزه حملونقل معتقدند ساخت و تکمیل خط ریلی رشت-آستارا و چابهار-زاهدان و همچنین نوسازی ناوگان حملونقل در تمام بخش‌ها در حال حاضر اولویت اصلی توسعه حملونقل است. بر اساس این گزارش، با توجه به اولویت تکمیل پروژه‌های عمرانی، سازمان برنامه و بودجه از تخصیص ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار در آذرماه به طرح‌های عمرانی حوزه حملونقل کشور خبر داده که با هدف تکمیل طرح‌های اقتصادی ملی و مصوبات سفرهای رئیس‌جمهور است. بر اساس این گزارش، راه‌آهن‌های قزوین-رشت-انزلی، رشت-آستارا و چابهار-زاهدان، در تخصیص‌های جدید بودجه‌ای در اولویت ساخت و تکمیل قرار دارند. احداث کریدور بزرگراهی نوار ساحلی جنوب کشور، اتصال اردبیل و پارس‌آباد به شبکه ریلی، بهسازی ناوگان، نوسازی و نگهداری خطوط و رفع گلوگاه‌های ظرفیتی خطوط راه‌آهن، بهسازی راه اصلی زاهدان-خاش-ایرانشهر و راسک-سرباز- ایرانشهر-بزمان-رستم‌آباد و چابهار- نیکشهر-ایرانشهر و دشتیاری، بخشی دیگر از اولویت‌های توسعه‌ای حملونقل است که بودجه برای ساخت و تکمیل آنها تخصیص داده شده است.
در کنار توسعه زیرساخت‌ها، نوسازی ناوگان برای دستیابی به اهداف حمل‌و‌نقلی مورد تأکید سیاستگذاران قرار دارد. در حال حاضر تعداد ناوگان فرسوده خودرو بیش از ۹ میلیون دستگاه است که در این میان تعداد ۲۶۰ هزار کامیون و کشنده فرسوده است. در حوزه ریلی نیز فرسودگی شدیدی در بخش ناوگان وجود دارد و متوسط عمر واگن‌های باری کشور بالای ۳۰ سال است و کشنده‌های باری هم عمر بالایی دارند. بر اساس آمار، هم‌اکنون ۱۵ تا ۱۸ هزار دستگاه ماشین‌آلات راهسازی در کشور وجود دارد که بخش عمده‌ای از آنها عمر بالای ۱۸ سال دارند که از نظر فنی و بهره وری کاملاً فرسوده و مستهلک هستند. با توجه به اولویت راهبرد رشد همه‌جانبه روابط اقتصادی، تجاری و ترانزیتی در سیاست‌های اقتصادی کشور، تکمیل کریدورهای مهم عبوری با اولویت خطوط ریلی که سهم مهمی در کریدورهای ترانزیتی دارند از یک طرف و نوسازی ناوگان حملونقل از طرف دیگر، برنامه‌ای است که دولت بر پیشبرد آن تأکید دارد.