ضرورت توجه به نقش زنان در صرفه‌جویی انرژی
زینب قیصری
کارشناس ارشد انرژی
صرفه‌جویی در انرژی و بهره‌وری نقش مهمی در دستیابی به محیط زیست پاک و همچنین توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد و مزایای قابل توجهی را برای ذی‌نفعان ازجمله خانوارها فراهم می‌کند. صرفه‌جویی را می‌توان با تغییر رفتار ساده به دست آورد. مصرف‌کنندگان واقعی انرژی غالباً فاقد دانش فنی، آگاهی و آموزش در حوزه انرژی هستند.
در بیشتر کشورها، زنان سهم بیشتری از فعالیت‌های انرژی‌بر در کارهای خانه دارند، هر چند مشارکت کمتری هم در تصمیم‌گیری‌های انرژی دارند.
برای پرداختن به ارتباط بین مصرف صرفه‌جویانه انرژی و تأثیرات آن در توسعه پایدار و تعیین اینکه چگونه مشارکت جنسیتی رویکرد صرفه‌جویانه از توسعه پایدار انرژی حمایت می‌کند، ضروری است تا بررسی سیستماتیک در راستای ارائه یک روش دقیق برای شناسایی رفتار صرفه‌جویی در مصرف انرژی از منظر جنسیت با هدف ردیابی نقش مشارکت‌های حاصل از بینش صورت گیرد. آژانس بین‌المللی انرژی هدفی را برای دستیابی به بهبود 3 درصدی در بهره‌وری انرژی تا سال 2030 میلادی، با شناخت مزایای پایداری امنیت منابع انرژیک کشورها، کاهش نوسانات قیمت سوخت، تضمین محیط زیست پاک و کاهش وابستگی به انرژی وارداتی آنها تعیین کرده است.
این نشان می‌دهد که اصلاح شیوه مصرف انرژی در خانوار، مؤلفه‌ای مهم برای بهبود پایداری است.
به طور ویژه نرخ بهره‌وری در ایران پایین بوده و صرفه‌جویی در انرژی ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای تقویت رشد اقتصادی دارد. سرمایه‌گذاری در بهره‌وری انرژی و کاهش شدت مصرف انرژی در همه بخش‌ها، از جمله ساختمان‌ها باید افزایش یابد. تغییرات در تکنولوژی و رفتار می‌تواند باعث افزایش صرفه‌جویی در انرژی شود. علاوه بر این، تضمین دسترسی عادلانه به فناوری دیجیتال و زیرساخت‌ها برای همه به همان اندازه مهم است. قطعاً رفتار صرفه‌جویی در مصرف انرژی را از یک لنز جنسیتی باید دید. مشارکت جنسیتی در تصمیم‌گیری‌های انرژی خانوار گام نخستی است که ارتباط بین مصرف و صرفه‌جویی انرژی و نقش زنان را به تصویر می‌کشد.
تا به حال بر جنبه‌های خاصی از پایداری انرژی متمرکز بوده‌ایم و روی صرفه‌جویی در انرژی از منظر جنسیت تمرکز نکرده‌ایم.
در صرفه‌جویی در مصرف انرژی و مدیریت، هدف باید برجسته کردن اهمیت نقش‌های جنسیتی باشد.
بررسی‌ها نشان داده، زنان نسبت به مردان انرژی کمتری در فعالیت‌های خانگی مصرف می‌کنند که در راستای رفتار صرفه‌جویانه در مصرف انرژی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، زنان 20 درصد بیشتر از مردان در مصرف انرژی در فعالیت‌ها و صنایع مرتبط با انرژی اثرگذارند و فعالیت‌های مولد خود را صرفه‌جویی می‌کنند.
با یک نگاه جهانی باید گفت، تنها 4 درصد از زنان بر کرسی‌های شورای جهانی انرژی نشسته‌اند و در حکمرانی انرژی کشوری سهم قابل قبولی ندارند.
شواهد نشان می‌دهد که مشارکت زنان در بخش انرژی می‌تواند به نفع اکوسیستم انرژی باشد. با این حال، توجه کمی به مشارکت جنسیتی برای استفاده از انرژی پایدار شده است. توسعه مدل مفهومی صرفه‌جویی در انرژی برای خانوار امری ضروری است. تحلیلگران در دنیا انتخاب‌های انرژی خانوار را تشریح کرده و توضیح داده‌اند که هرچه وضعیت اجتماعی و اقتصادی بالاتر باشد، مصرف سوخت پاک‌تر محقق‌تر خواهد شد.در حالی که هنجارها و عادات فرهنگی به طور مستقیم با مسائل جنسیتی مرتبط هستند، ویژگی‌های ساختمان و انتخاب قیمت در بازار انرژی کمتر به عنوان مسائل جنسیتی در نظر گرفته می‌شود. اثر تقاضا بر کاهش انرژی قابل توجه است و رفتار صرفه‌جویانه در انرژی می‌تواند تقاضای انرژی را تا 22 درصد کاهش دهد. این استراتژی برای دراز‌مدت به عنوان یک رفتار صرفه‌جویی در انرژی کارساز است.
در استراتژی صرفه‌جویی، فعالیت‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی در دسته اول انتخاب‌های صرفه‌جویی مستقیم انرژی یا تعدیل و مربوط به مصرف یا کاهش با تمرکز بر انرژی روزمره و دسته دوم، اتخاذ فناوری‌های کارآمد انرژی و رفتار مرتبط با خرید به عنوان رفتار تک‌شات بدون تغییر رفتارهای روزانه است.
با این حال، هر دو مزایای خود را دارند: یکی به بهبود عادت با اقدامات خاص صرفه‌جویی در انرژی مربوط می‌شود و دیگری یک راه‌حل فنی ارائه می‌دهد.
قطعاً افراد نسبت به معیارهای رفتار کارآمد انرژی، پذیرش کمتری از رفتار حفظ در عادات روزانه دارند. مردم دانش کمتری در مورد صرفه‌جویی در مصرف انرژی دارند و فکر می‌کنند که رفتار کارآمد انرژی جدا از رفتار خرید محصولات روزانه به عنوان تمایز از رفتار کاهشی است.
این نشان می‌دهد که رفتارهای انرژی بیشتر تحت تأثیر عادات است و بر سبک زندگی فرد تأثیر می‌گذارد.
استفاده از سیستم تقاضای خودکار به عنوان یک خانه هوشمند به کاهش هزینه‌های متغیر با ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر کمک می‌کند.
با این حال، نیاز به دانش، آگاهی و سرمایه‌گذاری‌های مالی مناسب برای متقاعد کردن ساکنان را می‌طلبد. عقاید و نیات اجتماعی، اقتصادی و شخصی به طور قابل‌توجهی بر رفتار و نگرش صرفه‌جویی در انرژی تأثیر می‌گذارد. ارزش‌ها، باورها، هنجارها، سن، درآمد، تحصیلات، عادات یا روال و انتظار جامعه یا مقررات دولتی، همگی مؤثر هستند. زنان تلاش می‌کنند با جایگزینی سوخت‌های گران‌قیمت با سوخت‌های ارزان‌تر یا مدل سوخت چندگانه برای صرفه‌جویی در انرژی خانگی، استفاده از تغذیه با طبع گرم و پوشاندن لباس‌های بیشتر بر خود و اعضای خانواده، انرژی کمتری مصرف کنند. با این حال، سن زنان و تحصیلات نیز بر رفتار و نگرش صرفه‌جویی در انرژی تأثیر می‌گذارد. قطعاً مزیت تحصیلات بالا و افزایش آگاهی زنان در جامعه امروز، به حکمران کمک می‌کند تا با طرح ایده‌هایی برای نقش‌آفرینی زنان از ایده سرمایه‌گذاری از محل صرفه‌جویی خانوار در مسیر توسعه تا استفاده از نقش تربیتی آنها و حضور آنان در تشکل‌های مردم‌نهاد مشارکت اجتماعی این قشر را افزایش دهد.
استفاده از جایگاه زنان در فعالیت‌های خیریه و افزایش مشارکت آنها در هدایت صرفه‌جویی صورت گرفته در جهت کمک به کسب‌وکارهای حوزه انرژی بویژه در بخش تجدیدپذیر نیز می‌تواند مدنظر قرار گیرد.