شرایط برای خودکفایی در تولید شکر فراهم است
اکنون برای ۵۰ هزار هکتار کشت چغندر پاییزه متقاضی وجود دارد، اما نیاز به احداث واحدهای صنعتی برای استحصال شکر از محصولات تولیدی این اراضی است
نفیسه امامی
خبرنگار
برنامه‌ریزی برای تولید شکر در ایران از 128 سال پیش آغاز شد و با کشت بهاره چغندرقند بتدریج به تعداد کارخانه‌های تولید شکر افزوده شد و 35 کارخانه تولید قند برای ظرفیت 7 میلیون تن چغندرقند احداث گردید. در اوایل دهه 50 با تأسیس کارخانه‌های کشت و صنعت هفت تپه و کشت و صنعت کارون، علاوه بر چغندرقند، نیشکر هم به چرخه تولید شکر اضافه شد. در اوایل دهه 90 کشت چغندرقند پاییزه هم رونق گرفت و از چغندرقند پاییزه و بهاره و نیشکر برای تولید شکر و قند استفاده شد.
ایران یکی از 6 کشور جهان محسوب می‌شود که به لحاظ تنوع اقلیمی، علاوه بر تولید شکر از چغندرقند و نیشکر، امکان کاشت چغندرقند به دو صورت بهاره در مناطق معتدل سرد و پاییزه در مناطق گرمسیر و معتدل گرم را دارد، اما به‌دلیل محدودیت منابع آبی، امکان توسعه کشت چغندرقند بهاره وجود ندارد.
وزارت جهاد کشاورزی خودکفایی در تولید شکر را به عنوان یکی از اهداف اصلی در دستور کار خود قرار داده است و در همین راستا نیز طرح کشت پاییزه چغندرقند را کلید زده است. در این طرح، چغندر قند در فصل پاییز و با مصرف آب بسیار پایین کشت می‌شود و تولید را 5 میلیون تن افزایش خواهد داد. نیاز سالانه کشور به شکر دو میلیون و ۲۰۰ هزار تن است و حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تن شکر از نیشکر و حدود ۹۰۰ هزار تن شکر از چغندر قند تولید می‌شود. سالانه یک میلیون و 700 هزار تن شکر در کشور تولید می‌شود که فقط 500 هزار تن با خودکفایی فاصله وجود دارد و توسعه کشت پاییزه چغندرقند که پیش از این مرسوم نبود کشور را به خودکفایی نزدیک می‌کند.
افزایش بهره‌وری چغندر پاییزه از 59 تن در هکتار کنونی به 80 تن
پیمان حصادی، مجری طرح گیاهان قندی وزارت جهاد کشاورزی در بازدید اصحاب رسانه از شرکت کشت و صنعت کارون در شهر دزفول، افزایش ظرفیت‌های صنعتی را برای توسعه کشت چغندر پاییزه ضروری خواند و اظهار داشت: اکنون برای ۵۰ هزار هکتار کشت چغندر پاییزه متقاضی وجود دارد، اما نیاز به احداث واحدهای صنعتی برای استحصال شکر از محصولات تولیدی این اراضی است.
حصادی درباره رویکرد خودکفایی وزارت جهاد کشاورزی در خودکفایی شکر عنوان کرد: شرایط تولید کشور برای خودکفایی در تولید شکر فراهم است، در این میان توسعه نیافتگی صنایع تبدیلی و تکمیلی به طوری که برخی کارخانه‌ها خارج از استان‌های تولیدکننده چغندر قند و نیشکر هستند، مانع جدی است. کشت چغندر پاییزه مهم‌ترین رویکرد وزارتخانه است و علاوه بر آن به دنبال افزایش بهره‌وری از 59 تن در هکتار کنونی به 80 تن در هکتار هستیم. وی افزود: افزایش بهره‌وری در چغندر قند بهاره و نیشکر هم ملاک اصلی ما است و به دنبال توسعه افقی نیستیم.
وی با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی به علت محدودیت آب، برنامه‌ای برای افزایش سطح کشت چغندرقند بهاره ندارد، تصریح کرد: سطح زیر کشت چغندر قند بهاره از ۱۰۰ هزار هکتار فراتر نخواهد رفت، اما افزایش عملکرد را در دستور کار خود داریم.
وی درباره توسعه روش‌های نوین آبیاری در مزارع چغندر قند نیز گفت: در حال حاضر ۶۵ درصد مزارع چغندرقند زیر پوشش آبیاری کم‌فشار و پرفشار است و برنامه داریم که در چند سال آینده ۱۰۰ درصد اراضی کشت چغندر به این سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شوند.
حصادی در مورد کاهش مصرف آب در مزارع نیشکر نیز اذعان داشت: مزارع نیشکر با آب مصرفی ۲۵ تا ۳۰ هزار متر مکعب در هر هکتار دیگر جایگاهی برای تولید شکر ندارد و از این رو برای کاهش مصرف آب باید آبیاری زیرسطحی در این اراضی توسعه یابد.
مجری طرح گیاهان قندی وزارت جهاد ادامه داد: با وجود اینکه محصول نیشکر را آب‌بر عنوان می‌کنند، اما به دلیل اینکه از ابعاد مختلف استفاده می‌شود با افزایش بهره‌وری این محصول استحصال شکر از نیشکر را ادامه خواهیم داد. حصادی تأکید کرد: افزایش راندمان آب را با روش‌های مدرن دیرترکیب ادامه می‌دهیم که مصرف آب را به حداقل می‌رساند و نیاز به آفت‌کش را تا 80 درصد کاهش می‌دهد.
کشت و صنعت کارون؛ کارخانه‌ای که از زیان دهی به سوددهی رسید
شرکت کشت و صنعت کارون یکی از کارخانه‌های فعال در حوزه کشت و صنعت نیشکر ایران است که قرارداد ساخت آن در سال 1354 به امضا رسید و اولین بهره‌برداری کارخانه در اسفندماه 1356 انجام گرفت. این کارخانه را می‌توان بزرگ‌ترین واحد کشت و صنعت نیشکر ایران و خاورمیانه قلمداد کرد زیرا ظرفیت پذیرش نیشکر روزانه آن معادل 20 هزار تن است. ضمن اینکه این کارخانه قادر است در ظرفیت اسمی، حدود 750 هزار تن باگاس و 70 هزار تن ملاس را تولید کند که این دو فرآورده می‌توانند کاربرد مهمی در فعال‌سازی صنایع جانبی نیشکر داشته باشند.
شرکت کشت و صنعت کارون برای دو منظوره کردن فعالیت‌های خود در راستای تحقق خودکفایی در تولید شکر، علاوه بر کشت نیشکر در حوزه کشت چغندر قند پاییزه پیشرو شده است و می‌تواند الگویی برای ۹ کارخانه نیشکر دیگر در استان خوزستان باشد. شرکت کشت و صنعت کارون از سال گذشته ۱۰۰ هکتار آبیاری زیرسطحی را به صورت پایلوت اجرا کرده و برای سال آینده، برنامه ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ هکتاری را در دستور کار خود دارد.
عبدالمجید میرزاپور، مدیرعامل کشت و صنعت کارون اهواز، در بازدید اصحاب رسانه از این کارخانه اظهار داشت: این کشت و صنعت 27 هزار و 500 هکتار زمین قابل کشت دارد که 17 هزار هکتار به کشت نیشکر اختصاص یافته است، طی سال‌های گذشته مشکلات آب جدی بوده و در عملکرد محصول تأثیر گذاشته است. برخی سال‌ها آب کافی به این زمین‌ها تخصیص نمی‌دهند و ما مجبوریم دوره آبیاری را بیشتر کنیم که عملکرد محصول کاهش می‌یابد.
میرزاپور گفت: در طولانی‌مدت عملکرد محصول نیشکر در این منطقه از 116 تن به 70 تن در هکتار رسیده است.
وی همچنین کمبود نقدینگی و نبود سرمایه‌گذار را مشکل اصلی عنوان کرد و گفت: بسیاری از طرح‌ها به دلیل نبود سرمایه‌گذار مسکوت مانده است.
مدیرعامل کشت و صنعت کارون اهواز گفت: تا سال 95 این شرکت ضررده بوده و اکنون توانسته‌ایم علاوه بر تسویه 3 هزار و 400 میلیارد تومان بدهی‌های قبلی به سالانه 4 هزار میلیارد تومان درآمد خالص برسیم. وی بیان کرد: در حال حاضر تمام عملیات برداشت نیشکر به صورت مکانیزه انجام می‌شود و قطعه وارداتی برای ماشین‌آلات کشاورزی پیشرفته‌ای که استفاده می‌شود، نداریم.