«ایران اقتصادی» بررسی می‌کند
پاتک طرح هوشمندسازی نان به نانوایان متخلف
امین محمودی
روزنامه نگار
در طرح هوشمندسازی نان برای جلوگیری از برخی تخلفات همچون خروج آرد دولتی از شبکه و حمایت از مصرف داخلی، سهمیه آرد برخی نانوایان متخلف قطع یا کاهش یافت.
حذف سهمیه یا کاهش سهمیه آرد به طور قطع به دلیل تخلفات نانوایان بوده که آرد دولتی را دریافت کرده‌اند و به جای تهیه نان آن را خارج از شبکه با قیمت‌های آزاد به فروش رسانده‌اند. زیرا به هر میزان که آرد به نان تبدیل و به مردم فروخته شود به همان میزان در دوره بعدی تخصیص آرد، نانوایان سهمیه آرد دریافت می‌کنند. این بدان معناست که آرد از نانوا کسر شده که تبدیل به نان نشده و به شکل آزاد با ارقام بالا به فروش رسیده است که همین امر باعث می‌شود گاهی نانواییها ساعات کاری خود را کاهش بدهند یا اینکه محدودیت‌هایی در عرضه نان برای مردم ایجاد کنند.
پیش از این سهمیه آرد نانواییها به صورت دستی اختصاص می‌یافت که تخلفات و اجحافاتی در حق مصرف کنندگان صورت می‌گرفت و در نهایت باعث خروج آرد یارانه‌ای از شبکه نانواییها و قاچاق آرد می‌شد که با اجرای طرح هوشمندسازی نان، اخیراً در سامانه «نانی‌نو» سهمیه آرد نانوایان به صورت هوشمند و سیستمی محاسبه و مشخص می‌شود.
سامانه نانی نو حدود ۱۰ ماه است که فعال شده و به طور خودکار تغییراتی در سهمیه آرد برخی نانواییها ایجاد کرده است به طوری که طبق گزارش‌های اخیر، سهمیه آرد ۳۰۰ واحد نانوایی در تهران صفر و سهمیه ۶۰۰ واحد نانوایی روزانه یک تا دو کیسه آرد شده است.
طی ۱.۵ سال گذشته دولت با تجهیز نانواییها به کارتخوان‌های هوشمند و اخیراً راه‌اندازی سامانه نظارت برخط نانوایی‌‌های کشور، تشدید نظارت‌‌ها بر مصرف آرد و نان را در دستور کار خود قرار داده تا جایی که در سامانه هوشمندسازی یارانه آرد و نان، تمامی داده‌های خرید و فروش و تراکنش نانواییها از سراسر کشور تجمیع شده و قابل پایش است و تخلفات در این حوزه قابل شناسایی هستند.
بر اساس طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، میزان آرد تحویلی به نانواییها طبق فروش تعداد نان به شهروندان محاسبه و ارائه می‌شود و تعداد فروش نان و تراکنشهای کارت‌‌ها قابل رصد است؛ یعنی دولت تمام اهتمام خود را انجام داده تا آرد تحویلی به نانواییها، به‌جز نان مصرفی شهروندان، به مسیرهای غیرقانونی همچون قاچاق آرد، دامداری‌ها و سایر مصارف نرود.
این اقدام دولت موجب کاهش ضایعات نان شده به طوری که پیش از این «سید احسان خاندوزی» وزیر امور اقتصادی و دارایی، گفته بود؛ با اجرای طرح هوشمندسازی آرد و نان، مصرف آرد حدود ۱.۵ میلیون تن کاهش یافت که معادل صرفه‌جویی ۲۷ هزار میلیارد تومان در هزینه‌های ملی است.
البته همچنان برخی نانواییها تخلفاتی را انجام می‌دهند به طوری که مثلاً دستگاههای کارتخوان هوشمند نان را در کشوی میز گذاشته و با دستگاههای کارتخوان معمولی مبلغ نان را از مردم دریافت می‌کنند یا برخی به صورت علنی در کنار دستگاه کارتخوان هوشمند آرد و نان، یک دستگاه پوز دیگر قرار داده و پول خرید نان را از طریق آن دریافت می‌کنند که این موارد تخلف است.
این درحالی‌است که باید نانوایی‌هایی که آرد با یارانه دولتی دریافت می‌کنند بر اساس مصوبه ستاد تنظیم بازار هر عدد نان بربری ساده با وزن چانه ۶۰۰ گرمی را ۲ هزار و ۵۰۰ تومان، سنگک ساده با وزن چانه ۶۵۰ گرمی ۳ هزار تومان، تافتون سنتی با وزن چانه ۲۵۰ گرمی یک‌هزار و ۲۰۰ تومان، تافتون گردان (برقی) با وزن چانه ۲۲۰ گرمی یک هزار تومان، لواش و تافتون گردان ماشینی با وزن چانه ۱۶۰ گرمی را ۵۰۰ تومان به فروش برسانند.
محدودیتی برای مصرف نان مردم در کار نیست
محمد جلال مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی درباره حواشی‌های که اخیراً در حوزه فروش نان و اعتراض برخی نانواییها ایجاد شد، اظهار کرد: طرح هوشمندسازی فروش نان، یک زیرساخت برای شفاف‌سازی زنجیره آرد و نان در کشور است. ما یک حلقه مفقوده در سالیان گذشته در کشور داشتیم که هیچ داده‌ای ناظر به اطلاعات مرتبط با تبدیل آرد به نان در کشور وجود نداشت؛ امروز ما این اطلاعات را در اختیار داریم و حدود 20 ماه هست که از استقرار این سامانه در کشور می‌گذرد.
وی افزود: در این فرایند جزء اصول طراحی این است که ما مسأله یا ایده‌ای درخصوص آزادسازی قیمت نان نداریم، نکته دوم هم اینکه هیچ ایده‌ای در خصوص سهمیه‌بندی یا محدوده‌گذاری برای مصرف نان مردم هم نداریم، اما منطق خاصی بوده بعد از استقرار کارتخوان‌های هوشمند از انتهای سال گذشته و اوایل امسال مبنی بر اینکه در فرایند اختصاص آرد یارانه‌ای به نانوایان، سهم هزینه‌ای آرد یارانه‌ای نزدیک به 95 درصد به‌عهده دولت است و صرفاً نانوایان 5 درصد از هزینه تمام‌شده آرد را می‌پردازند. آرد یک کالایی است که حجم یارانه در آن بالاست و دولت مبتنی بر این زیرساخت تصمیم داشت که انحرافات مصارف آن را کاهش بدهد.
جلال تصریح کرد: با استقرار سامانه هوشمندسازی این الگو تغییر کرده است؛ بعد از طرح هوشمندسازی ما ادبیاتی تحت عنوان «سهمیه نانوا» نداریم، «اجازه خرید آرد یارانه‌ای» داریم که در سامانه یکپارچه کشوری همه نانوایان هر 10 روز یک بار یا 15 روز یک بار ـ بسته به استانی که در آن استقرار دارند ـ خرید دارند و انجام می‌دهند و هیچ مشکلی هم ندارد و فرایند پایداری هم دارد.
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: برخی نانوایان به هر دلیلی ممکن است بخواهند انگیزه‌ای داشته باشند که تراکنشهای غیرواقعی و نامتعارفی ثبت کنند با این انگیزه که شاید آرد بیشتری به آنها اختصاص یابد. سامانه این تراکنش‌ها را پردازش کرده، غیرواقعی یا واقعی بودن آنها را محاسبه می‌کند و مبتنی بر آن آرد اختصاص می‌یابد.
وی با بیان اینکه «ما در لحظه تراکنش هیچ محدودیتی در تعداد فروش نان نداریم» اضافه کرد: اما قاعده برای نانوایان شفاف شده است و عرضه عمومی نان به مردم باید در حد عرف مصارف خانوار آن منطقه باشد، چهار قرص نان هم تعبیر بسیار نادقیقی است، در نان لواش که نان سبکی است عرف مناطق عددهای بسیار بالاتری است ولی در موضوع نان سنگک که نان بزرگتر و حجیم و وزین‌تری است تعدادش پایین‌تر است.
وی ادامه داد: نانوا یک وظیفه دارد؛ برای مصارف عمومی خانوار که مشتریان محلی دارد و معمولاً مشتریانش را می‌شناسد باید در عرف مصارف خانوار عرضه نان را انجام بدهد و انگیزه‌ای درخصوص ساخت تراکنشهای غیرواقعی در آن وجود نداشته باشد چون سیستم حافظه دارد و متضرر می‌شود.
در موضوع مشتریان خاصی که برخی نانواییها دارند یک یا دو مشتری خاص دارند مثل بیمارستان، مثل یک رستوران، مثل یک واحد صنفی که نان مصرف می‌کند و حجم خریدها بالاتر است بیش از یک سال است که موضوع لیست کسب‌وکارها در کارتخوان نانوایان تعریف شده و فرایند ثبت‌نامش هم بسیار ساده است و فرد با راهنمایی خود نانوا بعد از اینکه مراجعه کرد و تقاضای حجم خرید بالا یا نامتعارف نان را داشت به‌دلیل اینکه یک نوع کسب‌وکار یا مجموعه‌ای است که این نان را نیاز دارد ثبت‌نام می‌کند.