«ایران اقتصادی» از افزایش رانت و انحصار در صنعت خودرو گزارش می‌دهد
خیز کروز برای تصاحب غول خودروساز
چندی پیش دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی شهید مفتح تهران، اعمال رأی شرکت گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو را (پیرو شکایت شرکت تدبیر سرمایه آراد)در مجامع ایران خودرو ممنوع اعلام کرد.نتیجه رأی دادگاه بدوی علیه «خگستر» باعث شد که کروز برای گرفتن صندلی سوم ایران خودرو آماده شود، البته این مجموعه از مدت‌ها پیش وارد ایران خودرو شده و می‌خواهد در نقش صاحبخانه، به کار خود ادامه دهد.
ماجرای نفوذ کروز در ایران خودرو به سال‌هایی بر می‌گردد که خصوصی‌سازی ایران خودرو و سایپا در صدر اخبار بود و تصور بر این بود که با خصوصی‌سازی دو غول خودروسازی کشور، وضعیت صنعت خودرو بهبود پیدا می‌کند؛ البته اگر خصوصی‌سازی واقعی و درست صورت می‌گرفت قطعاً اکنون ایران خودرو شرکتی چابک و فعال بود اما خصوصی‌سازی توسط یک شرکت قطعه ساز انجام شد و عملاً انحصار از دولت به سمت یک شرکت قطعه ساز (کروز) رفت. اواسط بهمن‌ماه سال گذشته بود که نمایندگان شرکت‌های وابسته به کروز یعنی شرکت‌های تدبیر سرمایه آراد و پویا نمایان رستا به مدت دو سال عضو هیأت مدیره ایران‌خودرو شدند. یک ماه و نیم پس از این اتفاق، شورای رقابت عضویت شرکت‌های وابسته به کروز در هیأت مدیره ایران‌خودرو را به علت ایجاد انحصار قطعه‌ساز و افزایش قیمت خودرو ابطال کرد. از نظر شورای رقابت، سهامداری ایران‌خودرو توسط وابستگان شرکت کروز موجب ایجاد اخلال در رقابت شده، زیرا به معنای دسترسی شرکت کروز به تمام اطلاعات شرکت بالادستی (ایران‌خودرو) است و در واقع رانت اطلاعات برای قطعه‌سازی کروز ایجاد می‌کند.
با وجود رأی شورای رقابت و تأکید کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی بر رأی صادر شده از سوی این شورا این انتظار وجود داشت تا سهام ایران خودرو که در اختیار شرکت وابسته کروز قرار داشت به مرور واگذار شود. با وجود این نه تنها چنین اتفاقی رخ نداد بلکه خبری در خصوص خرید 3.36 درصد دیگر از سهام ایران خودرو توسط شرکت وابسته کروز منتشر شد.
براین اساس اواخر مردادماه سال‌جاری، بانک صادرات اعلام کرد که بلوک 3.36 درصدی سهام ایران خودرو به ارزش 3 هزار و 200 میلیارد تومان توسط شرکت کروز خریداری شده است. با وجود تمام شبه‌ها و مشکلات قانونی که در این حوزه وجود داشت، شهریورماه سال‌جاری و با گذشت 6 ماه از رأی شورای رقابت مبنی بر غیرقانونی بودن اقدام شرکت کروز برای عضویت در ایران خودرو و در اختیار گرفتن دو صندلی هیأت مدیره، شورای رقابت دوباره جلسه‌ای برگزار کرد تا مشخص کند که آیا اقدام گروه بهمن در گرفتن دو صندلی مدیریتی ایران‌خودرو، رفتاری انحصارگرایانه است یا خیر؟ و در نهایت هیأت تجدیدنظر شورای رقابت رأی را به نفع گروه بهمن صادر کرد و این شرکت از هرگونه فعالیت انحصارگرایانه در خریداری سهام ایران خودرو مبرا شد. البته ایران خودرو همچنان می‌تواند روند شکایت خود را پیگیری کند اما از آنجا که کروز دو صندلی دارد و اکنون در یک قدمی صندلی سوم است، هر گونه شکایت کاری دشوار است و عملاً راه به جایی نخواهد برد.
بر اساس این گزارش، پیرو شکایت شرکت تدبیر سرمایه آراد، دادگاه بدوی، شرکت گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو را از اعمال رأی در مجامع عمومی ایران خودرو منع کرد و آن شرکت را به پرداخت 469 هزار تومان هزینه دادرسی و 400 هزار تومان حق الوکاله وکیل در حق خواهان محکوم کرد. این رأی مورد اعتراض واقع شده و 15 دی دادخواست تجدید نظر خواهی ثبت شده که در حال رسیدگی است.
حال باید دید که دادگاه تجدید نظر چه حکمی را صادر خواهد کرد؟ در صورت تأیید در دادگاه تجدید نظر، سهام تودلی و شرکت‌های تابعه حق اعمال رأی در مجامع ایران خودرو را ندارند و از این رو نگهداری سهام تودلی دیگر ارزش حق رأی ندارد و انگیزه و صرفه و صلاحی برای دارندگان سهام تودلی ندارد و باید آن را واگذار کنند. در چنین شرایطی کروز می‌تواند به راحتی ۳ صندلی در هیأت مدیره ایران خودرو را تصاحب کند و اکثریت را به دست آورد.
لازم به ذکر است تملک سهام ایران خودرو با وجود تعارض منافع خلاف ماده 45 و ماده 47 قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی است. از این رو حل تمامی مسائل مرتبط با استقرار حاکمیت شرکتی در گروه صنعتی ایران خودرو می‌بایست به صورت منسجم و براساس یک نقشه راه روشن و همزمان صورت پذیرد، یعنی تعیین تکلیف سهام موسوم به تودلی و سهام مرتبط با سهامدار دارای تعارض منافع نمی‌تواند فارغ از یکدیگر انجام پذیرد، زیرا چنانکه گفته شد سهام موسوم به تودلی در طی سالیان متمادی و با نظارت سازمان بورس انجام شده است. بنابراین گرفتن حق رأی از شرکت گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو به صورت یک شبه تنها منجر به تسلط سهامدار دارای تعارض منافع در مجمع شرکت ایران خودرو می‌شود و به تضییع حقوق سایر ذی نفعان منجر خواهد شد، این درحالی است که از منظر تخصصی، مضرات حق رأی برای سهام دار دارای تعارض منافع به مراتب بیشتر از مضرات سهام تودلی است.
بنابراین باید درخصوص خطر حذف حق رأی سهام تودلی در مجامع بدون تعیین تکلیف سهامدار با تعارض منافع بشدت مراقب بود. حذف حق رأی سهام تودلی که اخیراً براساس تحرکات کروز و رایسکو در مجامع قضایی درحال انجام است و رأی بدوی آنها نیز صادر شده است، در صورت تحقق می‌تواند کروز را تبدیل به سلطان بلامنازع هیأت مدیره ایران خودرو کند و در نخستین مجمع نیز ضمن به دست آوردن کرسی سوم، مدیریت بنگاه را به دست گیرد.
چندی پیش «ایران اقتصادی» در گزارشی نوشت، آفتی که صنعت خودرو کشور را در سال‌های گذشته و به‌خصوص در دهه نود هدف قرار داد، رشد بی‌رویه خودروسازان مونتاژ کار بود؛ فعالیت پرسودی که به‌واسطه تحریم، پرسودتر هم شد.
شاید با این توضیح بتوان به ولع کروز برای تصاحب ایران خودرو که زیان می‌دهد و فرسوده است و نیروی مازاد دارد، پی برد! وقتی قطعه‌سازی بتواند به خودروساز، قطعه‌ای را گران‌تر بفروشد و با اظهار گران‌تر محصول، درآمد حاصله را به‌صورت ارزی به بیرون انتقال دهد، تصاحب خودروساز می‌تواند زمینه ساز این فعالیت قطعه ساز متخلف باشد، چرا که به هر صورتی می‌تواند قطعات کم ارزش خود را گران‌تر بفروشد و زمینه ساز انتقال ارز مازاد به بیرون از کشور باشد.
اگر هر قطعه سازی، مدیریت ایران خودرو را به‌دست می‌گرفت، می‌شد گفت که «تعارض منافع» رخ داده است، اما زمانی که «کروز» این مدیریت را به‌دست می‌گیرد، باید گفت که «تعارض منافع مضاعف!» رخ داده است، چرا که مالکین کروز، مالکین «گروه بهمن» نیز هستند و این یعنی آنکه یک خودروساز رقیب (گروه بهمن)، مالکیت شرکت ایران خودرو را نیز در دست گرفته است. بنابراین باز حق سایر سهامداران تضییع خواهد شد، چرا که رشد «بهمن دیزل» در گرو نابودی «ایران خودرو دیزل» نهفته است.
بــــرش
شفاف‌سازی پدیده نفوذ
شاید با این توضیح بتوان راحت‌تر به پاسخ این سؤال اساسی پی برد که چرا کروز به دنبال سهام ایران خودرو است وقتی که هم‌اکنون گروه بهمن را در اختیار دارد که به قول خودشان نه نیروی مازاد و سفارشی ایران خودرو را دارد و نه این همه زیان انباشته؟ آیا گروه بهمن نمی‌تواند مانند خودروسازان چینی رشد کند و خود تولیدکننده خودرو شود؟ چرا گروه بهمن همانند مدیران خودرو و کرمان خودرو مسیر بزرگ شدن را از درون شرکت‌های خود طی نمی‌کند؟ اگرهنری در مدعیان صاحب بهمن وجود دارد چرا در همان اعتلای بهمن به کار گرفته نمی‌شود؟ در ایران خودرو به ازای هرکارمند 18 خودرو تولید می‌شود حال آنکه دربهمن به ازای هرکارمند 8 خودرو تولید می‌شود! پس چگونه است که مالکین کنونی بهمن؛ شرکتی که زمانی مزدا تولید می‌کرد اکنون تولیدکننده خودرو درجه چندم چین شده است؟ این مجموعه با بهره وری به مراتب بدتر از سایپا و ایران خودرو چگونه ادعای اعتلای ایران خودرو و سایپا را دارد؟ چرا مدعیان، هنر خود را در دهه اخیر در بهمن به کار نگرفته‌اند؟