افزایش گازرسانی به نیروگاهها، عاملی مهم در کاهش آلودگی هوا
از سال 1392 تاکنون مصرف مازوت در نیروگاهها 77 درصد کاهش یافته و گاز طبیعی جایگزین مازوت شده است
مریم مسعود
استاد دانشگاه و کارشناس محیطزیست
سقلمه زن که به پهلوی پسرک میخورد، ناگهان از جا میجهد و بند پاره شده دلش را به چشمان هراسناک مادر بند میزند.
زن، بیهوا از نگاههای سرد مسافرانی که چرت صبحگاهیشان پاره شده است، با لحن تندی به کودکش میگوید: «مگه نگفتم ماسکت رو برندار! میخوای خفه شی توی این هوا؟»
این روزها سوزش پوست بینی و پشت گوش بر اثر فشار ماسک، بیش از آنکه از ترس ویروسهای کرونا یا آنفلوانزا باشد، به سبب مه دودی است که بیشتر شهرهای بزرگ را احاطه کرده و نفسها را به شماره انداخته است.
حرف از آلودگی هوا که میشود، معمولاً متهم ردیف اول «مازوتسوزی» صنایع بزرگ به دلیل «ناترازی گازی» است؛ یعنی تقاضا برای گاز بیش از تولید و عرضه آن شده و آنها به دلیل کمبود گاز به مازوتسوزی روی آوردهاند.
اما آیا واقعاً صنایع و کارخانههای بزرگ، سارقان هوای پاک شهرها در این روزها به شمار میروند؟
شاید نیاز باشد کمی به عقب برگردیم. در پاییزی که پشتسر گذاشتیم شهرهای واقع در مناطق معتدل و گرم ایران هوای آنچنان سردی نداشتند و حتی در بسیاری از خانهها و مراکز اداری، بخاری و دیگر وسایل گرمایشی راهاندازی نشد یا روی درجه کم قرار داشت.
بیایید نگاهی به آمار مصرف روزانه گاز در بخش خانگی و تجاری و صنایع غیرعمده در همان دوره بیندازیم.
برای نمونه بیستودوم آبانماه این میزان تازه به 390 میلیون مترمکعب رسید که به گفته سرپرست مدیریت دیسپچینگ شرکت ملی گاز، بیشترین مقدار بین روزهای پاییز بود که حدود 51 درصد تولید را شامل میشد.
از سوی دیگر تولید روزانه گاز کشور در نیمه نخست سال 18 میلیون مترمکعب افزایش یافت و مرز یک میلیارد مترمکعب را شکست، به گونهای که در هفت ماهه امسال نسبت به همین بازه زمانی در سال 1401، گازرسانی به نیروگاههای حرارتی بیش از 13 درصد رشد یافت.
بنابراین شاید بیانصافی است که بخواهیم همه تقصیرها را گردن «مازوتسوزی» بیندازیم و انگشت اتهام را به سوی صنایع بزرگ مانند کارخانهها، پالایشگاهها و نیروگاهها بگیریم. پارسال شهروندان تهرانی در پایتخت کشور 170 روز یعنی حدود نیمی از سال در هوای آلوده نفس کشیدند و امسال نیز زنگ خطر بارها به صدا درآمد و علاوه بر قرمز شدن شاخص آلودگی هوای پایتخت، روند تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی در شهرهای بزرگ آغاز شد. هر چند در سالهای اخیر، دولت و مجلس برای تنفس راحتتر شهروندان بیش از 40 قانون و مصوبه را وضع کردهاند که آخرین آنها به سال 1396 و قانون هوای پاک برمیگردد.
مطابق این قانون، 23 دستگاه به صورت غیرمستقیم و 19 دستگاه به طور مستقیم در مدیریت و کاهش آلودگی هوای کلانشهرها نقش دارند.
آنگونه که معاون محیطزیست انسانی اداره کل محیطزیست استان تهران اعلام کرده است، از سال 1397 تاکنون در نیروگاهها و صنایع استان تهران مازوتسوزی نداشتیم.
با این توصیف و از آنجایی که سازمان حفاظت محیطزیست دستگاه نظارتی و حاکمیتی در قانون هوای پاک تعیین شده، به نظر میرسد یکی از مهمترین متهمان پرونده آلودگی یعنی «مازوتسوزی صنایع به سبب ناترازی گازی» تا اندازه زیادی از اتهامهای انتصابی مبرا شود.
دهم دیماه جانشین رئیس پلیس راهور فراجا اعلام کرد که حدود 12 میلیون دستگاه موتورسیکلت در کشور تردد میکنند که بیش از 90 درصد آنها فرسوده بوده و به دغدغهای ترافیکی و آلاینده تبدیل شدهاند. یک روز قبل از آن نیز آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت روشن کرد 22 میلیون و 108 هزار دستگاه خودرو و موتورسیکلت در کشور تردد میکنند که 59 درصد آنها فرسوده است. سهم فرسودگی در مینیبوسها 86 درصد، اتوبوسهای درونشهری 82 درصد، اتوبوسهای برونشهری 57 درصد و تاکسیها 48 درصد برآورد شد.
از سوی دیگر طبق آمار وزارت نیرو، از سال 1392 تاکنون مصرف مازوت در نیروگاهها 77 درصد کاهش یافته و گاز طبیعی جایگزین مازوت شده است.
دلیل آن نیز افزایش حدود 12 درصدی گازرسانی به نیروگاههای کشور تا پایان آذرماه امسال در مقایسه با زمان مشابه سال 1401 بوده که طبق اعلام مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، «منجر به کاهش 24 و 28 درصدی مصرف گازوئیل و مازوت شده است.»
با این همه، اکنون، همین لحظه و نه حتی یک روز دیرتر، بهترین فرصت است که عملکرد دستگاههای باقیمانده در این خصوص به بوته نقد کشیده شود.