در حافظه موقت ذخیره شد...
تنظیم‌گری به‌موقع سیاستگذار ارزی
تداوم تجربه موفق محو اثر ژانویه در بازار دلار؛ این‌بار در آستانه سال نو شمسی
بانک مرکزی با این اقدام از سویی علاوه بر اینکه با افزایش دامنه شمولیت متقاضیان رسمی ارز، اجازه نداد تقاضای رسمی ارز مسافری در بازار غیررسمی تأمین شود، چشم‌اندازی روشن از تداوم ثبات نرخ در بازار غیررسمی را برای فعالان اقتصادی ترسیم کرد. با توجه به افزایش منابع ارزی در دسترس بانک مرکزی، افزایش دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و حجم اسکناس قابل دسترس مطلوب، بانک مرکزی با اتخاذ این تصمیم نه‌تنها از بروز التهاب در بازار غیررسمی جلوگیری می‌کند بلکه با توجه به لنگر بودن نرخ ارز در انتظارات تورمی جامعه، با ثبات قیمت دلار در بازار غیررسمی، روند کاهشی انتظارات تورمی جامعه نیز تا پایان سال تداوم خواهد یافت.
اگرچه در نگاه نخست این گزاره ممکن است مطرح شود که اتخاذ این تصمیم و تخصیص ارز به مسافران به قیمتی پایین‌تر از بازار غیررسمی ممکن است عادلانه نباشد، اما لازم به توضیح است که به دلیل نحوه ارائه و اصلاح فرایندهای تخصیص ارز مسافری امکان استفاده از فرصت اربیتراژ قیمتی برای خریداران وجود ندارد و همچون گذشته جلوی صرافی‌ها صفی ایجاد نشد و از یک سو تنها متقاضیان حقیقی ارز مسافری اقدام به خرید ارز خواهند کرد و از سوی دیگر با ایجاد آرامش در بازار غیررسمی اجازه نخواهد داد که لنگر انتظارات تورمی تحریک شود تا التهاب به سایر بازارهای همسو با دلار بازگردد. به دلیل اینکه حجم ارز تخصیصی به شیوه مسافری محدود است، به منابع ارزی بانک مرکزی از این کانال آسیبی وارد نمی‌شود. این اقدام بانک مرکزی یک سیاست ارزی تنظیمی در مقطعی است که با ایجاد انعطاف در سرفصل نیازهای ارزی، تقاضای رسمی را در بازار رسمی پاسخ خواهد داد و بازار رسمی را به یک بازار مرجع تأمین ارز تبدیل می‌کند تا متقاضیان بازار ارز به نابازار مراجعه نکنند. عدم بروز مازاد تقاضا در بازار غیررسمی در مهار انتظارات تورمی نقش مهمی دارد و با توجه به اینکه پیش از پایان سال بسیاری از فعالان اقتصادی نسبت به متغیرهای کنونی، چشم‌اندازی از نرخ ارز در سال آتی در ارزیابی‌های خود در نظر می‌گیرند، در صورت جهش نرخ ارز سطح نااطمینانی در اقتصاد بشدت افزایش خواهد یافت در حالی که این اقدام بانک مرکزی با جلوگیری از بروز جهش مقطعی نرخ ارز، سطح اطمینان در اقتصاد را در بازه زمانی منتهی به سال جدید افزایش خواهد داد.
افزایش ارز مسافری تقاضای سوداگری در بازار را محدود کرد
مصطفی صفاری، کارشناس مسائل اقتصاد و ارز در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس با اشاره به ۲ برابر شدن میزان ارز مسافرت هوایی، بیان کرد: معمولاً با نزدیکی به پایان سال، تقاضا برای ارز مسافری افزایش پیدا می‌کند و به همین دلیل بانک مرکزی برای مدیریت بهتر بازار ارز و پاسخگویی به نیاز متقاضیان، ارز مسافری را از ۵۰۰ به ۱۰۰۰ یورو افزایش داد. وی افزود: ضرورت دارد به هر میزان که نیاز واقعی برای ارز مسافری وجود دارد، پاسخ داده شود تا متقاضیان کمتر سراغ بازار غیررسمی برای خرید ارز بروند. این کارشناس مسائل اقتصاد و ارز افزود: پیش‌بینی می‌شود با این روند بازار ارز در پایان سال نوسانی از بابت افزایش تقاضای ارز مسافری تجربه نکند. صفاری گفت: شاید افزایش ارز مسافری عدد بسیار بالایی نباشد اما در کنترل بازار ارز مؤثر است، با اقدام مثبت بانک مرکزی نیاز واقعی مسافران پاسخ داده می‌شود و متقاضیان برای دریافت ارز دیگر به بازار غیررسمی مراجعه نمی‌کنند. وی معتقد است: بانک مرکزی با افزایش 2 برابری ارز مسافری گامی هر چند کوچک در راستای محدودسازی بازار غیررسمی برداشته است. به گفته این کارشناس مسائل اقتصاد و ارز، در اقتصاد معمولاً تقاضای سوداگری را محدود می‌کنند و تقاضای واقعی را پاسخ می‌دهند که بانک مرکزی نیز در افزایش تقاضای ارز مسافری اقدام این‌چنینی انجام داده است. صفاری بیان کرد: با سازکاری که بانک مرکزی در نظر گرفته است، امکان سوءاستفاده و دلالی در ارز مسافرت هوایی وجود ندارد چون ارز مسافری بعد از گیت به مسافران واقعی پرداخت می‌شود.
دریافت ارز مسافری بعد از گیت پرواز
با توجه به اینکه ارز مسافری بعد از گیت پرواز به متقاضیان تحویل داده می‌شود، امکان تشکیل صف جلوی صرافی‌ها و فروش مجدد ارز توسط خریداران ارز در بازار غیررسمی وجود نخواهد داشت و اصلاح فرایند تأمین ارز مسافری، نقش مهمی در جلوگیری از بروز التهابات در بازار غیررسمی داشته است.
نمونه موفق ورود هوشمند بانک مرکزی و محو اثر ژانویه
به صورت تاریخی هر ساله پیش از آغاز سال نو میلادی نیز به دلیل افزایش حجم تقاضا در بازار ارز کشور، عمدتاً از ابتدای آذرماه تا هفته نخست دی‌ماه شاهد افزایش قیمت دلار در بازار ارز بودیم؛ افزایش حجم تقاضای ارز در سرفصل‌های مختلف اعم از مسافری و تجاری، پیش از آغاز سال نو میلادی امری مرسوم و قابل پیش‌بینی بود که این باور را میان فعالان اقتصادی ایجاد کرده بود که همواره پیش از سال نو میلادی -به‌طور دقیقتر در بازه حدوداً 40 روزه از آغاز آذرماه تا پایان هفته نخست دی‌ماه- نرخ ارز جهش خواهد کرد و پیش‌بینی افزایش قیمت دلار را در ذهن خود متصور بودند. بررسی روند تاریخی نرخ ارز طی سال‌های گذشته در این بازه زمانی نیز این پیش‌بینی را تقریباً امری محتمل و مبتنی بر واقعیت نشان می‌دهد. تکرار مداوم این روند این باور را ایجاد می‌کند که می‌توان اصطلاح اثر ژانویه را که به عنوان یک فرضیه در بازارهای مالی استراتژی مرسوم است، نسبت به این رویداد اطلاق کرد، اما بازار ارز در سال‌جاری چهره‌ای متفاوت از خود نشان داد و به نوعی نه‌تنها شاهد افزایش قیمت ارز در بازه 40 روزه منتهی به سال نو میلادی نبودیم بلکه ثبات نسبی نرخ ارز نشان داد که اثر ژانویه در بازار ارز از بین رفته است. به عبارت دیگر، چهره متفاوت بازار ارز در سال‌جاری ناشی از اجرای سیاست‌های تثبیت اقتصادی توسط بانک مرکزی بود که منجر به ثبات بازار ارز در این بازه زمانی در تداوم روند باثبات 8 ماهه پیش از خود بوده است. تسلط بانک مرکزی در بازار ارز با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا محقق شد که بازار غیررسمی ارز را از رونق انداخت و پاسخگویی به تمام نیازهای ارزی متقاضیان در این مرکز منجر به کاهش حجم تقاضا در بازار غیررسمی شد. همین امر منجر به از بین رفتن نوسانات نرخ ارز در بازار غیررسمی شد و آن‌طور که در روند نرخ ارز بازار غیررسمی طی 5 سال اخیر مشاهده می‌شود، بازار ارز ثبات نسبی را در سال 1402 بر خلاف سال‌های 98 تا 1401 تجربه کرد. اکنون و در آستانه سال نو شمسی و ورود به سال 1403، بانک مرکزی مجدداً با اتخاذ نقشی فعال قصد دارد در هنگام افزایش تقاضای رسمی ارز برای مسافرت‌های خارجی، ارز مورد نیاز مردم را در یک بازار رسمی تأمین کند تا علاوه بر سهولت، شفافیت و امنیت کامل برای متقاضیان ارز، اجازه ندهد با التهاب بازار غیررسمی، سطح انتظارات تورمی جامعه مجدد افزایش یابد.