افزایش تولید 200 هزار بشکه‌ای نفت ایران با مشارکت روس‌ها
شرکت‌های روس علاقه زیادی برای حضور در صنعت نفت ایران دارند و آنها برای فعالیت در ساخت پتروپالایش، زنجیره ارزش پتروشیمی و صادرات فرآورده‌های نفتی ابراز تمایل کرده‌اند
اولین اثرات مهم توسعه همکاری نفتی بین دوغول انرژی جهان یعنی ایران و روسیه اعلام شد؛ افزایش تولید 200 هزار بشکه‌ای تولید نفت در کشور . وزیر نفت اعلام کرده است که قرارداد توسعه هشت میدان نفتی ایران با شرکت‌های روس امضا شده و بیش از روزانه ۲۰۰ هزار بشکه از افزایش تولید نفت ایران از محل این قراردادها بوده است. در دوسال گذشته ایران و روسیه تفاهمنامه‌ای به ارزش 40 میلیارد دلار به امضا رسانده‌اند که از رقم تفاهمنامه امضا شده با گازپروم روسیه ۲۵ میلیارد دلار آن برای توسعه میدان‌های گازی و تکمیل پروژه ال‌ان‌جی و ۱۵ میلیارد دلار برای توسعه ۶ میدان نفتی بوده که بخشی از این میدان‌ها شامل توسعه کرنج، آذر، چنگوله، آب تیمور و منصوری هستند.
شکی نیست که این رقم سرمایه می‌تواند بخش بزرگی از نیازهای سرمایه‌ای صنعت نفت را برآورده کند. البته امضای قرارداد اجرایی برای این تفاهمنامه‌ها لازمه عملی شدن آنها و ورود سرمایه مدنظر به صنعت نفت است. ایران و روسیه با دارا بودن بزرگ‌ترین ذخایر گازی از فرصت‌های گسترده‌ای برای حضور در بازارهای جهانی انرژی و گاز برخوردارند. براساس آمار، ایران و روسیه درمجموع بیش از ۳۷ درصد منابع گازی جهان را در اختیار دارند. روسیه با ۳۵ تریلیون مترمکعب گاز بیش از ۱۹ درصد ذخایر گازی دنیا را دراختیار دارد. بعد از روسیه، ایران با ۳۳ تریلیون ذخایر گازی کشف‌‌شده و سهم ۱۷.۱ درصدی، در رتبه دوم جای گرفته است. اما بد نیست نگاهی مختصر به روابط انرژی دوکشور بیندازیم. مشارکت شرکت‌های روسی در پروژه‌های صنعت نفت ایران در ۴۴ سال اخیر را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:
دوره اول (۱۳۶۸-۱۳۵۷)؛ در این دوره شرکت‌های روسی در پروژه‌های توسعه میدان‌های نفتی و گازی ایران مشارکت داشتند.
دوره دوم (۱۳۸۴-۱۳۶۸)؛ در این دوره، همکاری ایران و روسیه در زمینه نفت و گاز کاهش یافت.
دوره سوم (۱۴۰۲-۱۳۸۴)؛ در این دوره، همکاری ایران و روسیه در زمینه نفت و گاز دوباره افزایش یافت. ازجمله این پروژه‌ها می‌توان به توسعه میدان نفتی پایدارغرب اشاره کرد. در سال‌های اخیر، شرکت‌های روسی در پروژه‌های توسعه میدان‌های نفتی و گازی ایران مشارکت بیشتری داشته‌اند. هرچند که مقام‌های امریکایی همواره نسبت به همکاری نفتی ایران و روسیه ابراز نگرانی کرده و معتقدند که این همکاری می‌تواند به افزایش صادرات نفت ایران و تقویت اقتصاد این کشور کمک کند. این موضوع می‌تواند به ایران کمک کند تا تحریم‌های غرب را دور بزند و به اهداف منطقه‌ای خود دست یابد. واقعیت این است که فضای همکاری بین ایران و روسیه اکنون در عالی‌ترین سطح خود قرار دارد و با فرصت تاریخی به‌وجود آمده دو کشور بیش از گذشته به هم نزدیک شده‌اند. براساس گزارش‌ها، حجم تجارت دوجانبه ایران و روسیه در سال ۲۰۲۲ رکوردی تازه را ثبت کرده و به سالانه ۶ میلیارد دلار رسید.
توسعه صنعت نفت در دولت سیزدهم
صنعت نفت در دولت سیزدهم با تکیه بر توان ایرانی و افزایش ظرفیت تولید توانسته رکورد صادرات نفت را از زمان خروج امریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها به ثبت برساند؛ موضوعی که افزون بر نشان دادن اقتدار ایران، می‌تواند توسعه همه‌جانبه صنعت نفت را به‌دنبال داشته باشد. ناگفته نماند که امریکا با خروج از برجام و تحریم صنعت نفت ایران به دنبال به صفر رساندن صادرات نفت بود؛ موضوعی که اگرچه هیچ‌وقت به واقعیت تبدیل نشد، اما صادرات نفت ایران را به‌شدت کاهش داد و حتی در روزهایی صادرات نفت به حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز رسید. با این حال، ۱۸۲ طرح نیمه‌تمام و کلیدی به ارزش ۷۶ میلیارد دلار در حوزه صنعت نفت و گاز از ابتدای دولت سیزدهم نهایی شده که از این بین ۱۳۲ طرح به ارزش ۲۸.۵ میلیارد دلار به بهره‌برداری رسیده است.
جواد اوجی، وزیر نفت در پایان هفدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه، با بیان اینکه مذاکرات با شرکت‌های روس برای امضای قرارداد توسعه میدان‌های نفتی و گازی بیشتر در ایران به مراحل نهایی رسیده است و در آینده نزدیک شاهد امضای قراردادهایی تازه خواهیم بود، افزود: صدور خدمات فنی و مهندسی، ازدیاد برداشت نفت و گاز و سوآپ نفت و گاز نیز از دیگر محورهای مذاکرات در روزهای اخیر با شرکت‌های روس بوده است.
وزیرنفت با بیان اینکه از ۱۵ تفاهمنامه امضاشده بین ایران و روسیه، چهار تفاهمنامه در حوزه انرژی است، اظهار کرده است که شرکت‌های روس علاقه زیادی برای حضور در صنعت نفت ایران دارند زیرا آنها برای فعالیت در ساخت پتروپالایش، زنجیره ارزش پتروشیمی، ساخت مینی ال‌ان‌جی و صادرات فرآورده‌های نفتی ابراز تمایل کرده‌اند.
اوجی، درباره تازه‌ترین روند مذاکرات با کشورهای روسیه، قطر و ترکمنستان برای تشکیل قطب گازی در عسلویه توضیح داد: چند ماه است که مذاکرات جدی با کشورهای تولیدکننده و صادرکننده عمده گاز در زمینه تشکیل قطب گازی در عسلویه آغاز شده و با حمایت طرف روس هم همراه بوده است. وی، روسیه، ایران، قطر و ترکمنستان را به ترتیب چهار دارنده بزرگ منابع گازی جهان دانست و تصریح کرد: ایران زیرساخت‌های بزرگی در زمینه خطوط لوله و ایستگاه‌های تقویت فشار گاز دارد که با تکیه بر آنها می‌تواند در ترانزیت گاز نقش‌آفرینی کند، ما اکنون روزانه یک میلیارد مترمکعب گاز ترش تولید می‌کنیم. وزیرنفت، با تأکید بر اینکه دولت سیزدهم اثبات کرد در روابط با کشورهای همسایه به تفاهمنامه اکتفا نکرده است، گفت: در این زمینه قراردادهای خوبی با شرکت‌های روسیه در زمینه توسعه میدان‌های نفتی و گازی امضا کرده‌ایم. روسیه یکی از پیشروترین کشورهای جهان در زمینه فناوری ال‌ان‌جی و مایع‌سازی گاز طبیعی است. این کشور دارای ۱۰ تأسیسات ال‌ان‌جی با ظرفیت تولید بیش از ۱۰۰ میلیون تن در سال است. از این رو می‌تواند کمک‌های زیادی به صنعت نفت ایران در حوزه فناوری ال‌ان‌جی و مایع‌سازی گاز طبیعی کند. این کمک‌ها شامل انتقال فناوری، سرمایه‌گذاری و مشارکت فنی است. این مشارکت می‌تواند به ایران کمک کند تا از تجربه و دانش روسیه در این زمینه بهره‌مند شود.
در کنار آن، ایران می‌خواهد گاز روسیه را بخرد یا سوآپ کند و با استفاده از این ظرفیت صادرات گاز به پاکستان و عراق را آغاز کند و توسعه دهد.
روسیه اعلام کرده است در این همکاری، خط لوله در بخش پاکستان را که حتی یک کیلومتر آن هم ساخته نشده، احداث و امنیت خط را نیز تأمین می‌کند. درهمین راستا، معاون نخست‌وزیر روسیه و رئیس طرف روسی کمیسیون همکاری‌های مشترک اقتصادی با ایران گفته است که مسکو و تهران همچنان به مذاکره درباره سوآپ (مبادله) نفت و گاز ادامه می‌دهند و این موضوع همچنان در دستور کار است. الکساندر نواک که با هدف شرکت در اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه به تهران سفر کرده بود، در بازگشت از این سفر در مسکو، افزود: شرکت‌های روسی همچنان علاقه‌مند به مشارکت در پروژه‌های نفت و گاز ایران هستند، این موضوع در حال بررسی است و طرفین همچنین به مذاکره در مورد امکان ایجاد یک پلتفرم الکترونیکی مشترک برای تجارت گاز ادامه می‌دهند. معاون نخست‌وزیر روسیه گفت: همکاران ما در حال بررسی ایجاد پلتفرم الکترونیکی مشترک برای تجارت گاز ایران و روسیه هستند و به طور کلی، ما چشم‌اندازهایی را در این راستا می‌بینیم.