50 کارشناسی که برآوردهای اشتباه کردند
90 درصد پیش‌بینی‌های 50 کارشناس اقتصادی منتقد دولت در حوزه‌های تورم، بیکاری، بازار ارز و متغیرهای پولی که در ابتدای سال 1402 منتشر شد، غلط از آب درآمد
در ابتدای سال جاری برخی رسانه‌ها و مراکز پژوهشی و مشاور سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌هایی نسبت به متغیرهای کلان اقتصادی در پایان سال 1402 ارائه دادند و اوایل اردیبهشت ماه بود که نتایج نظرسنجی از ۵۰ اقتصاددان درباره شرایط پیش روی اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۲ توسط یک رسانه منتقد دولت منتشر شد. در این نظرسنجی این رسانه تلاش کرد تا در بخش متغیرهای پولی، رشد اقتصادی، بازار کار و نرخ ارز پیش‌بینی اقتصاددانان و پژوهشگران و کارشناسان اقتصادی همسو با جریان مکتب اقتصادی خود را ارائه دهد و چشم‌انداز سیاهی از اقتصاد ایران القا کند. با توجه به اینکه به آستانه پایان سال 1402 نزدیک می‌شویم، فرصت مناسبی است تا پیش‌بینی این افزاد را مورد ارزیابی قرار دهیم و تحلیل‌های این 50 کارشناس اقتصادی منتقد دولت را صحت‌سنجی کنیم.
رشد اقتصادی و تولید
در این بخش مجموعاً 92 درصد افراد پیش‌بینی کرده بودند که در چند سناریو احتمالاً رشد اقتصادی امسال منفی خواهد بود یا رشد اقتصادی بین 1 تا 2.5 درصد خواهد بود یا رشد اقتصادی صفر درصد را تجربه خواهیم کرد یا رشد اقتصادی بین 2.5 تا 4 درصد محقق خواهد شد. با توجه به آمارهای 9 ماهه سال جاری، رشد اقتصادی با نفت 6.7 درصد و بدون نفت 4.2 درصد بوده است. همین آمار نشان می‌دهد پیش‌بینی این جریان به چه اندازه از واقعیات اقتصاد ایران فاصله دارد و تحلیل‌های این گروه رسانه‌ای هیچ اعتباری ندارد.
بازار کار
در پیش‌بینی 50 اقتصاددان که توسط فردای اقتصاد منتشر شده است، نزدیک به 96 درصد جامعه آماری این رسانه معتقد بودند که نرخ بیکاری احیا نخواهد شد و احتمالاً وضعیت بازار کار در سال جاری بدتر خواهد شد در حالی که بر اساس آخرین آمارهای مرکز آمار نرخ بیکاری کل کشور در پاییز 1402 نسبت به پاییز 1401 کاهش یافت و به پایین‌ترین سطح خود از بهار 84 تاکنون رسیده است. همزمان، نرخ مشارکت و نرخ اشتغال با افزایش مواجه شده است. 46 درصد افراد در این نظرسنجی معتقد بودند که مشکلات اقتصادی و رکود اقتصادی در سال 1402 روند احیای اشتغال سه سال گذشته را متوقف می‌کند و در سال جدید اشتغالی ایجاد نمی‌شود. بنابراین در این بخش نیز پیش‌بینی این جریان محقق نشد. بیش از 90 درصد از افراد اظهار نظر کننده معتقد بودند در سال جاری سطح اشتغال به بیش از 24 میلیون نفر در سال جاری نخواهد رسید در حالی که در پاییز امسال با تحقق نرخ اشتغال 92.4 درصد و سطح اشتغال 24 میلیون 776 هزار نفر، بی‌اعتباری نظرات این جریان اقتصادی در حوزه بازار کار نیز اثبات شد.
نقدینگی و پایه پولی
دیدگاه 50 اقتصاددان فعال در حوزه پژوهش‌های اقتصاد ایران درباره روند کل‌های پولی در ابتدای امسال نسبت به سال 1402 بدین ترتیب است که 56 درصد آنها پیش‌بینی کرده بودند که شرایط سال 1402 به لحاظ میزان کسری بودجه و ناترازی بانک‌ها ادامه‌دار و مشابه سال 1401 خواهد بود و در نتیجه رشد دو متغیر نقدینگی و پایه پولی در محدوده بین 30 تا 40 درصد خواهد بود.
38 درصد معتقد بودند سیاست‌های بانک مرکزی تغییری نمی‌کند اما شدت کسری بودجه و ناترازی بانک‌ها بیشتر شده و ارقام رشد نقدینگی و پایه پولی را به محدوده 40 تا 50 درصد می‌رساند. 6 درصد نیز پیش‌بینی کرده بودند که سیاست‌های بانک مرکزی به سمت خروج از رکود چرخش کرده، انبساطی‌تر می‌شود و در نتیجه رشد نقدینگی و پایه پولی به بالاتر از 50 درصد میرسد.
براساس آخرین آمار متغیرهای پولی کشور، نرخ رشد نقدینگی از 34.1 درصد در پایان دی‌ماه 1401 به 25.2 درصد در پایان دی‌ماه 1402 کاهش یافته است. همچنین، نرخ رشد 12 ماهه پایه پولی در پایان دی‌ماه ۱۴۰۲ با ۶.۵ واحد درصد تنزل نسبت به دوره مشابه سال قبل (۳۸.۲ درصد در دی‌ماه ۱۴۰۱) به ۳۱.۷ درصد کاهش یافت. با توجه به این آمار تحلیل اقتصاددان‌های همسو با فردای اقتصاد درباره روند کل‌های پولی نیز نادرست بوده و آنها به دلیل اینکه اظهارات‌شان با تحولات حقیقی اقتصاد ایران همخوانی ندارد، پیش‌بینی غلطی را در ابتدای امسال ارائه دادند.
تورم
90 درصد از افرادی که فردای اقتصاد از آنها درباره روند تورم در سال 1402 نظرخواهی کرده بود، معتقد بودند که تورم در بازه 45 تا 55 یا فراتر از 55 درصد خواهد شد در حالی که در بهمن ماه سال جاری تورم نقطه به نقطه به 35.8 درصد رسیده است که فاصله چشمگیری با رقم پیش‌بینی شده این جریان اقتصادی دارد. اعلام و پیش‌بینی تورم‌های بالا از سوی افرادی که اظهارات خود را بر پایه ادبیات اقتصادی می‌دانند و ادعا می‌کنند مبتنی بر تئوری‌ها و مدل‌های علمی پیش‌بینی می‌کنند، می‌تواند انتظارات تورمی جامعه را تهییج کند. اشتباه تحلیل حدود 90 درصد از افراد شرکت‌کننده در این نظرسنجی به منظور پیش‌بینی نرخ تورم نیز در ادامه تحلیل‌های غلط این جریان در سایر حوزه‌ها مجدد بی‌پشتوانه بودن اظهارات این گروه را اثبات کرد.
نرخ ارز
در پیش‌بینی نرخ ارز، 42 درصد افراد این نظرسنجی معتقد بودند به دلیل تداوم و تشدید تحریم‌ها، بدتر شدن شرایط بانک‌ها و تشدید کسری بودجه و چاپ پول باعث بازار ارز مشابه سال 1401 رشد خواهد کرد که با توجه به این دیدگاه، این افراد پیش‌بینی نرخ ارز 100 هزار تومانی را در پایان سال 1402 داشتند که این پیش‌بینی محقق نشد. 42 درصد افراد نیز شرایط اقتصادی و سیاست های پولی و ارزی دولت تفاوت چندانی با سال 1401 نکرده و به دلیل تنگنای ارزی و رشد پول و نقدینگی، دلار به رشد خود ادامه خواهد داد اما با سرعتی کمتر از سال که به نظر میرسد این افراد اعتقاد به دلار 80 تا 90 هزار تومانی داشتند که این پیش‌بینی نیز غلط از آب درآمد. به بیان دیگر بیش از 80 درصد جامعه آماری فردای اقتصاد در حوزه ارزی نیز تحلیلی اشتباه نسبت به بازار ارز در سال 1402 ارائه دادند.
لزوم بازنگری در اعتبار علمی اقتصاددان‌نماها
ارائه پیش‌بینی‌های غلط و بدون پشتوانه علمی لزوم بازنگری در اعتبار علمی اقتصاددان‌نماهایی را تأکید می‌کند که بدون توجه تحولات حقیقی اقتصاد ایران، تنها با عینک سیاسی یا به دلیل منفعت شخصی یا گروهی تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌هایی را ارائه می‌دهند.
قاعده نظری هرگونه پیش‌بینی و برآورد آماری در اقتصاد، باید مبتنی بر مدل، فروض و ادبیات موضوع باشد در حالی این 50 نفر که خود را اقتصاددان معرفی کرده‌اند، بدون پشتوانه علمی و بدون هیچ گونه استدلال و شواهد آماری تورم بیش از 50 درصد، رشد نقدینگی 40 درصدی، نرخ ارز 100 هزار تومانی و تشدید بیکاری را پیش‌بینی کردند که هیچ یک از آنها محقق نشد و گویی این جریان اقتصادی بدیهیات علم اقتصاد را هم نمی‌داند.
عدم تحقق پیش‌بینی این 50 اقتصاددان در حوزه‌های مختلف تورم، بیکاری، بازار ارز و متغیرهای پولی نشان داد اظهارات این جریان دقیق نیست و فاقد مبنای علمی است. 90 درصد این 50 اقتصاددان پیش‌بینی‌هایی با فاصله قابل توجه با واقعیات روز اقتصاد ایران در ابتدای امسال ارائه کردند که همین امر می‌تواند این آگاهی را برای عموم جامعه ایجاد کند که نسبت به نظرات غیرکارشناسی و غیرعلمی این جریان کمتر توجه کنند.