گزارش «ایران اقتصادی» از چالش‌آفرینان صنعت خودرو
وعده‌های تو خالی مدیران خودروسازی پایان می‌یابد
مدیران خودروسازی وعده داده بودند که برای سال 1402، افزایش تولید خواهند داشت و با عرضه انبوه محصولات خود می‌توانند وضعیت بازار را کنترل کنند و همچنین به تقاضاهای سرگردان پاسخ بدهند تا بساط سوداگری از این بازار برچیده شود. در نیمه اول سال، به نظر می‌رسید که وضعیت تولید در حال بهبود است و خودروسازان می‌توانند به سمت تولید حداقل یک میلیون و 500 هزار دستگاه خودرو بروند. اما گویا افزایش تولید فقط یک وعده بود چرا که آمارهای رسمی ارائه‌شده به کدال بورس نشان می‌دهد که آبی‌پوشان و نارنجی‌پوشان جاده مخصوص به تعهدات خود پایبند نبودند؛ سایپایی‌ها 6درصد و ایران‌خودرویی‌ها 8 درصد کاهش تولید داشتند.
سیگنال کاهش تولید را سفته‌بازان بازار، خیلی زودتر احساس می‌کنند و بعضاً با نگهداری خودرو و عرضه قطره‌چکانی سبب می‌شوند که شیب افزایش قیمت خودرو در بازار بیشتر شود. قاعدتاً اگر خودروسازان به تعهدات خود عمل می‌کردند، در ماه‌های پایانی سال، وضعیت بازار خودرو بسیار مناسب‌تر بود و مردم هم با نوسان قیمت روبه‌رو نمی‌شدند.
مدیران خودروسازی طی این مدت بیشتر وقت و انرژی خود را برای آن گذاشتند که قیمت‌گذاری خودرو با شورای رقابت نباشد و حتی قیمت‌ها 5 درصد کمتر از حاشیه بازار باشد؛ البته تا حدودی هم موفق شدند که شورای رقابت را کنار بگذارند. به‌طور قطع، اگر این وقت و انرژی صرف بهره‌وری شرکت‌های خودروساز شده بود، اکنون شرایط بهتر بود و حتی پایان سال می‌توانستیم در رشد تولید عددهای خوبی را ثبت کنیم.
به هر ترتیب وضعیت پیش‌آمده تا حدودی مردم را نگران کرده است. در بازار خودرو سناریوهای مختلفی برای سال 1403، مطرح است. فعالان بازار موضوع آزادسازی قیمت خودرو را مطرح و به مردم توصیه می‌کنند در سال‌جاری و به هر نحوی که شده خودروی مورد نیاز خود را خریداری کنند. اما مدیران خودرسازی مانند سنوات گذشته اعتقاد دارند در سال پیش رو با عرضه گسترده و انبوه خودرو می‌توانند نیاز بازار را تأمین کنند.
حال باید دید که مدیرعامل ایران‌خودرو و مدیرعامل جدید سایپا (مدیرعاملی سابق سایپا 26 ماه به مردم وعده داد) چگونه می‌خواهند برای سال آینده تیراژ تولیدات خود را افزایش دهند تا بخشی از کاهش تولید ثبت‌شده در سال‌جاری، جبران شود.
در ۱۱ ماه نخست امسال سایپا مجموعاً ۲۶۵ هزار انواع سواری تولید کرده است. این درحالی است که در مدت مشابه سال قبل میزان تولید محصولات سواری سایپا ۲۸۲ هزار دستگاه بود که به منزله کاهش ۶ درصدی تولیدات این شرکت در سال‌جاری است. اوایل سال‌جاری محمدعلی تیموری، مدیرعامل سابق سایپا وعده داده بود که این شرکت در سال‌جاری به رکورد ۸۰۰ هزار تولید خواهد رسید. شرکت ایران‌خودرو در گزارش رسمی به سازمان بورس که روی سامانه کدال جهت اطلاع سهامداران به‌طور عمومی منتشر شده، اعلام کرد که مجموع تولید محصولات سواری این شرکت در ۱۱ ماه نخست امسال به کمتر از ۴۹۲ هزار دستگاه رسیده است. این در حالی است که در همین گزارش اعلام شده مجموع تولید محصولات سواری ایران‌خودرو در ۱۱ ماه نخست سال قبل بیش از ۵۳۷ هزار دستگاه بوده است. بدین ترتیب در ۱۱ ماه نخست امسال تولید محصولات سواری در ایران‌خودرو بیش از ۸ درصد کاهش یافته است. مدیرعامل ایران‌خودرو در ابتدای سال‌جاری وعده افزایش ۵۰ درصدی تولید را داده بود که مشخص است محقق نشده است. اوایل امسال علیمردان عظیمی گفته بود: در سال ۱۴۰۱ گروه صنعتی ایران‌خودرو موفق به تولید ۵۵۰ هزار دستگاه خودرو سواری شد که این تعداد در سال‌جاری با افزایش ۵۰ درصدی همراه خواهد بود. بیشترین کاهش تولید ایران‌خودرو در گروه محصولات پژو، سمند و رانا بوده است.
روند تولیدی که خودروسازان داشتند، باعث شد که مردم نتوانند به‌موقع خودروهای خود را تحویل بگیرند لذا بخشی از تعهدات ایجاد‌شده به سال 1403، موکول شده است. وضعیت پیش‌آمده در شرایطی است که ایران‌خودرو بیشترین غفلت را در تحویل خودرو داشته است. ایران خودرویی‌ها کمترین عرضه محصول را در سال‌جاری داشتند و به ادعای خودشان در فروش خودرو از طریق سامانه یکپارچه خودرو تا پایان سال‌جاری ظرفیت خود را عرضه کردند و دیگر امکان هیچ ثبت سفارش جدیدی را ندارند. سایپایی‌ها هم در سامانه یکپارچه و خارج از آن، فروش فوق‌العاده و پیش‌فروش داشتند که ساینا سی‌ان‌جی، بیشترین تأخیر را در تحویل به مردم داشته است.
عدم‌تعهد به وعده‌ها از انتقادات جدی به شرکت‌های خودروسازی است. اگر خودروسازان طبق برنامه تولید پیش رفته بودند، برای سال 1403، وضعیت بهتری داشتند.
رعایت استانداردهای 85 گانه
چند ماه پیش مهدی اسلام‌پناه رئیس سازمان ملی استاندارد ایران ضمن تأکید بر اینکه قانون مربوط به استانداردهای اجباری در صنعت خودرو قطعاً اجرایی می‌شود و تولیدکنندگان باید خود را با قوانین استاندارد انطباق دهند، اعلام کرد که گروه صنعتی ایران خودرو تا نیمه اسفندماه سال‌جاری برای تولید خودرو پژو پارس مجوز تولید دارد و پس از آن برابر قانون عمل خواهد شد و سازمان استاندارد نیز مسئولیتی در قبال پیش‌فروش پس از مهلت قانونی توقف تولید ندارد. لذا تولیدکنندگان خودرو باید بن‌سازه‌های تولیدات خود را منطبق بر استانداردهای ملی کشور قرار داده و براساس مجوزهای لازم از جمله رعایت استانداردهای 85 گانه اقدام به پیش‌فروش خودروهای خود کنند. او بیان داشت: از سال 1401 ما در قالب اعلام‌های رسمی به ایران‌خودرو اعلام کرده‌ایم که این خودرو نمی‌تواند استانداردهای 85گانه را لحاظ کند و باید برای این موضوع تدبیری بیاندیشند اما به جای بررسی این موضوع فروش این خودرو در سامانه یکپارچه در دستور کار وزارت صمت و خودروساز قرار گرفت و آنها خودرویی که می‌دانستند نمی‌تواند استانداردهای آن را رعایت کنند فروختند.
به میدان آمدن سازمان‌های مسئول
پس از اعلام این موضوع، ثبت‌نام‌کنندگان در سامانه یکپارچه که ماه‌ها در نوبت تحویل خودروهای پژو پارس بودند؛ اعلام کردند که با‌توجه به اینکه ماه‌ها قبل این خودرو در سامانه عرضه‌شده و متقاضیان در نوبت تحویل این خودرو قرار دارند؛ خودروساز باید به تعهدات خود در مقابل مشتریان عمل کند و نباید تحویل این خودرو به مشتریان متوقف یا خودروی جایگزین به متقاضیان معرفی شود و لذا از وزارت صمت، سازمان حمایت، شورای رقابت و... خواستند تا به این موضوع رسیدگی شود و خودرو پژوپارس تا زمان رفع تعهدات خودروساز نسبت به ثبت‌نام‌کنندگان در سامانه ادامه یابد. به دنبال درخواست‌های متعدد متقاضیان خرید پژوپارس که در سامانه یکپارچه ثبت‌نام کرده بودند برای ادامه تولید این خودرو در اوایل بهمن امسال مدیرعامل ایران‌خودرو در حاشیه مراسم تحویل هزار دستگاه کامیون به وزارت کشور، گفت: با حمایتی که سازمان ملی استاندارد انجام داده است پژوپارس تا پایان سال تولید می‌شود و هیچ مشکلی نیز در این زمینه وجود ندارد.
بــــرش
وضعیت فعلی مورد رصد ویژه قرار گیرد
حسین رنجبر از فعالان بازار خودرو درباره کاهش تولید شرکت‌های خودروساز به ایران اقتصادی گفت: در سال‌جاری، خودروسازان نتوانستند به تعهدات خود پایبند باشند ولی امیدواریم در سال جدید، اتفاقات خوبی رخ دهد و شرکت‌های خودروساز به وعده‌هایی که می‌دهند، عمل کنند.
او افزود: تصور ما این است که کاهش تولید خودروسازان بیش از 8 درصد است. حتی شنیده‌ایم که بخشی از خودروها با نقص قطعه تولید می‌شود. بر این اساس بهتر است که وضعیت فعلی خودروسازان مورد رصد ویژه قرار گیرد و مشخص شود که چرا با وجود بازار خوب و گرم خودرو، تولید کاهشی است.
رنجبر اظهارداشت: خیلی از خودروسازان جهانی دنبال این هستند که مشتری برای محصولات خود داشته باشند، آن وقت در ایران با وجود این همه مشتری و تقاضا، خودروسازان نمی‌توانند پاسخگو باشند. این امر نشان می‌دهد شرکت‌های خودروسازی طبق برنامه پیش نمی‌روند.
نمونه یکی از بی‌برنامگی‌ها، پژو پارس است. ایران‌خودرو می‌دانست که محصول یادشده استانداردها را پاس نمی‌کند. اما با این اوصاف نسبت به فروش این خودرو اقدام کرد. حال کسانی که این خودرو را ثبت‌نام کردند برای تحویل آن با چالش مواجه شدند. مدیران خودروسازی با فروش خودرو به مردم و تحت‌فشار قراردادن سیاست‌گذار به خواسته خود می‌رسند.