در سال 1402، نرخ بیکاری همزمان با افزایش نرخ مشارکت، کاهشی بود
سال استثنایی اشتغالزایی با کمترین نرخ بیکاری
فرزانه پیری
روزنامه نگار
هرچند که داده‌های امسال از نرخ بیکاری هنوز توسط مرکز آمار منتشر نشده است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد ادامه روند کاهشی نرخ بیکاری در سه فصل اول امسال در زمستان نیز ادامه داشته است. به‌طور کلی سال 1402 به لحاظ افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری سالی استثنایی برای کشور بوده است. نشان به آن نشان که متوسط نرخ بیکاری تا پایان پاییز امسال طی دو سال و نیم اخیر که از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد، بیش از 2.9 درصد کمتر از متوسط نرخ بیکاری در چهار دولت گذشته بوده است.
دولت آیت‌الله رئیسی با وعده رونق تولید و اشتغالزایی روی کار آمد که بعد از گذشت 2 سال و نیم از عمر این دولت تحلیل‌های آماری مستند، مُهر تأییدی بر تحقق وعده دولت در کاهش نرخ بیکاری، افزایش اشتغالزایی و مشارکت اقتصادی زد.
سیاست‌های کلان دولت سیزدهم با ایجاد سالانه یک میلیون فرصت شغلی رقم خورد که در همین راستا زیست‌بوم اشتغال با همراهی، هم‌افزایی و نقش وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها و نهادهای متولی نسبت با هدف رفع موانع تولید، تزریق تسهیلات و نقدینگی به بازار کار، تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار و سایر برنامه‌ها رقم خورد.
آمار منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد، کاهش نرخ بیکاری در سه فصل بهار، تابستان و پاییز امسال به ترتیب 8.2 درصد، ۷.۹ درصد و 7.6 درصد گزارش شده است.
کاهش نرخ بیکاری در دولت سیزدهم بارها رکورد زد، به‌گونه‌ای که این نرخ در فصل بهار امسال نسبت به 22 سال اخیر یعنی در چهار دولت اخیر به کمترین حد خود رسید؛ نرخی که پیش از این دورقمی بود، تک‌رقمی شد. رکورد کمترین نرخ بیکاری برای سومین‌بار در دولت سیزدهم ثبت شد به‌گونه‌ای که در فصل بهار ۱۴۰۲ نرخ بیکاری یک درصد کاهش و نرخ مشارکت اقتصادی سه‌دهم درصد افزایش یافته است. در فصل تابستان نرخ بیکاری در کانال ۷.۹ درصد و در فصل پاییز در کانال ۷.۶ درصد قرار گرفته است. کاهش نرخ بیکاری و افزایش نرخ مشارکت اقتصادی دستاورد دولت سیزدهم در راستای سیاست‌های کلان در بازار کار بوده است، گزارش سه فصل سال 1402 نشان می‌دهد که هر سه شاخص کاهش نرخ بیکاری، نرخ مشارکت و افزایش اشتغال موجب بهبود فضای کسب و کار شده است.
کاهش نرخ بیکاری حکایت از رونق بازار کار دارد، در فصل بهار ۱۴۰۲ برای تعداد ۷۲۸ هزار نفر خالص اشتغال ایجاد شده که این آمار در تابستان به ۹۰۷ هزار نفر و در فصل پاییز به ۷۰۶ هزار اشتغال ایجادی رسیده است. متوسط نرخ بیکاری از سال 1384 شروع شده است که مقایسه این معدل در دولت سیزدهم با دولت‌های گذشته نشان می‌دهد که این نرخ در دولت‌های نهم و دهم ۱۱.۳۵ درصد، در دولت‌های یازدهم و دوازدهم ۱۰.۷۱ درصد و در دولت سیزدهم ۸.۷۶ درصد بوده است.
پیش از شروع به کار دولت سیزدهم متوسط بیکاری دورقمی (۱۱.۳۹ درصد) بود که اکنون تک‌رقمی(8.76 درصدی) است. آمارهای کاهش نرخ بیکاری در این دولت نشانگر رونق و بهبود بازار کار و خروج از بحران بیکاری است.
عده‌ای از منتقدان دولت سیزدهم بدون مباحث کارشناسی و تخصصی، این کاهش نرخ بیکاری را متأثر از خروج نیروی کار عنوان می‌کنند در حالی‌که این تحلیل نادرست از سوی بسیاری از کارشناسان حوزه کار رد شده و گزارش مرکز آمار، مهر تأییدی بر وضعیت مثبت بازار کار است.
کاهش نرخ بیکاری و افزایش اشتغال در سومین فصل امسال
وضعیت نرخ بیکاری یکی از مهم‌ترین شاخص‌های آماری در بررسی بازار کار است این نرخ در پاییز امسال به 7.6 درصد و نرخ مشارکت اقتصادی کشور نیز با 0.5 درصد افزایش به 41.5 درصد رسیده است.
طبق این گزارش، 705 هزار شغل خالص جدید در پاییز امسال و افزایش مشارکت 612 هزار نفری افراد در اقتصاد کشور رقم خورده است به‌گونه‌ای که نسبت اشتغال از مجموع جمعیت شاغل به کل جمعیت در سن کار نسبت به مدت مشابه آن در سال گذشته 0.6 درصد رشد داشته است و این نرخ در پاییز امسال با 38.3 درصد به ثبت رسیده است.
جمعیت فعال به بیش از 26 میلیون و 500 هزار نفر رسید
روایت آمارها نشانگر این است که تعداد افرادی که در اقتصاد کشور مشارکت داشته‌اند یا به عبارتی در جست‌و‌جوی کار یا شاغل بوده‌اند در پاییز امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، با افزایش 612 هزار و 345 نفری به 26 میلیون و 819 هزار و 585 نفری رسیده‌اند.
بررسی داده‌های آماری مرکز آمار نشان می‌دهد که در پاییز امسال افزایش روند مشارکت اقتصادی، رشد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری رقم خورده است که یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دولت سیزدهم در بهبود فضای کسب و کار بوده است.
افزایش سهم اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی
بررسی وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز بیانگر این است که سهم جمعیت شاغل 15 ساله و بیشتر فارغ‌التحصیلان آموزش‌عالی از کل شاغلان کشور در پاییز امسال نسبت به پاییز سال 1401 با افزایش 1.1 درصدی به 27.5 درصد رسیده است. وضعیت سهم اشتغال زنان و مردان از روند رشد اشتغال در بین مردان با 0.7 درصد و رسیدن به 23.5 درصد حکایت دارد.
همچنین نرخ اشتغال ناقص با کاهش 1.4 درصدی از 9.5 به 8.1 درصد رسیده است. این نرخ در بین مردان کشور با کاهش 1.6 درصدی به 8.7 درصد و نرخ اشتغال ناقص زنان نیز به 5.2 درصد رسیده است.
بخش خدمات پرچمدار افزایش تعداد شاغلان
تحلیل‌های آماری از وضعیت اشتغال در بخش‌های سه‌گانه اقتصادی کشور از جمله کشاورزی، صنعت و خدمات نشان می‌دهد که تعداد شاغلان بخش خدمات در سومین فصل امسال، نیز با افزایش 629 هزارنفری در مجموع بر 12 میلیون و 920 هزار نفر بوده است یعنی این بخش بیشترین میزان اشتغال را به خود اختصاص داده است از این رو سهم اشتغالزایی در بخش خدمات با یک درصد افزایش به 52.1 درصد رسیده است.
ارزیابی اشتغالزایی صنعتی در فعالیت دولت سیزدهم
با شروع دولت سیزدهم در تابستان سال 1400، راهبرد اشتغالزایی تغییر یافت و برهمین اساس تولید پایدار با توسعه در بخش‌های مختلف صنعت به‌طور متوازن باعث شد تا سهم‌پذیری اشتغال صنعتی با افزایش مواجه شود؛ به گونه‌ای که در تابستان سال 1401 سهم اشتغال صنعتی به 33.8 درصد رسید و مانند تابستان سال 1400 در این کانال تثبیت شد و در تابستان امسال با رشد مواجه و به 34 درصد رسید.
به همین ترتیب نیز تعداد شاغلان صنعتی نیز با افزایش مواجه شد و در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته با افزایش 370 هزار نفری به 8 میلیون و 400 هزار نفر رسید. در این دولت بود که در تابستان پارسال برای نخستین‌بار تعداد شاغلان صنعتی به 8 میلیون نفر رسید و 660 هزار نفر بیشتر از تابستان سال 1396 بود. بر همین اساس، تعداد شاغلان صنعتی نسبت به تابستان سال 1392، 12 درصد با رشد مواجه شده و نسبت به سومین فصل تابستان فعالیت دولت یازدهم بیش از 16 درصد با افزایش مواجه شد. تداوم اشتغالزایی صنعت در فصل پاییز امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته نیز ادامه یافت و تعداد شاغلان در این بخش با افزایش 138 هزار نفری بالغ بر 8میلیون و 467 هزار نفر شده‌اند. ارزیابی داده‌های آماری از نرخ بیکاری سال 1402، نشان می‌دهد که در سال‌جاری، دولت موفق شده است که علاوه بر آن که نرخ بیکاری را به کمترین میزان برساند، اقبال به بازار کار را نیز افزایش دهد. این امر موجب شده تا بازار کار کشور در سال‌جاری، رونق بیابد.
برش
مقایسه نرخ بیکاری دولت سیزدم با دولت‌های گذشته
میانگین نرخ بیکاری در دولت سیزدهم 8.7 درصد بوده است. این در حالی است که میانگین نرخ بیکاری در چهار دولت گذشته، 11.6 درصد بوده است.
ویژگی که درهمه دولت‌های پیش از دولت سیزدهم در حوزه بیکاری مشترک بوده، دو رقمی بودن متوسط نرخ بیکاری آنهاست. در پایان دولت دوم هاشمی رفسنجانی، متوسط نرخ بیکاری 10.7 درصد بود. این نرخ در پایان دو دولت خاتمی با افزایش 2.1 درصدی به 12.8 درصد رسید. متوسط نرخ بیکاری در پایان دولت‌های احمدی‌نژاد همچنان در کانال 12 باقی ماند و 12.2 درصد برآورد شد.
متوسط نرخ بیکاری در پایان دولت‌های روحانی همچنان دورقمی باقی ماند و رقم آن به 10.7 درصد رسید.