سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با «ایران» خبر داد
جهش تجارت ایران با امریکای لاتین و آفریقا
معدل رشد صادرات در دولت سیزدهم بیش از 25 درصد است
چند روز پیش یکی از رسانه‌های معاند مدعی شد که ابراهیم رئیسی خرداد پارسال طی سفری به کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا، ۳۵ سند همکاری برای توسعه روابط تجاری امضا کرد، اما آمارهای اتاق بازرگانی نشان می‌دهد پارسال صادرات ایران به کوبا و نیکاراگوئه «صفر» بوده و صادرات ایران به ونزوئلا نیز با افت ۶۴ درصدی به ۴۲ میلیون دلار سقوط کرده است. همچنین این رسانه معاند عنوان کرده است که آمارهای اتاق بازرگانی نشان می‌دهد در سال گذشته خورشیدی کل صادرات ایران به زیمبابوه کمتر از ۵ هزار دلار، به اوگاندا یک میلیون دلار و به کنیا صفر بوده است. به نظر می‌رسد برخی از منابع خبری از اینکه ایران در تجارت و بخصوص حضور در بازارهای صادراتی جدید به موفقیت رسیده است، عصبانی هستند و می‌خواهند با بازی با اعداد،عملکرد تجاری کشور را زیر سؤال ببرند. اما واقعیت این نیست که آنها با تزریق اعداد دروغین به دنبال تخریب عملکرد دولت سیزدهم هستند. در این خصوص با سید روح الله لطیفی، سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران گفت و گویی انجام دادیم که می‌آید.
روند صادرات ایران به کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین چگونه بوده است؟ برخی از منابع خبری چون اتاق بازرگانی عنوان کردند که صادرات ایران به کشورهای آفریقایی و حتی امریکای لاتین کاهشی بوده است؟ به عنوان مثال گفته شده ایران به کنیا هیچ صادراتی نداشته است. آیا این ادعاها درست است؟
نوسان اعداد تجاری برای کشورهای تحریم شده از سوی کشورهای متخاصم بسیار طبیعی است. بخشی از صادرات کالا به صورت مستقیم نیست و بعضاً با واسطه است. از آنجا که روند تجاری به کشورها محرمانه است، نمی‌توان بر این اساس قضاوت کرد. لذا برای آنکه بازارهای هدف صادراتی آسیب نبینند، بخشی از کالاها به صورت مستقیم صادر نمی‌شود و اول کالا به کشور دیگری ارسال و سپس از آنجا به کشور مورد نظر ما صادر می‌شود؛ در حقیقت صادرات با واسطه صورت می‌گیرد و در اعداد تجاری ثبت نمی‌شود. کشور روسیه و سایر کشورهای تحریمی هم چنین روندی را طی می‌کنند. از همین رو، برخی‌ها تصور می‌کنند که روابط تجاری ما با برخی از کشورها کمرنگ شده است؛ اما در واقعیت اینچنین نیست، بخصوص در دولت سیزدهم که اهمیت بسزایی به صادرات غیرنفتی می‌دهد. در این میان باید به چند نکته هم اشاره کرد. به عنوان مثال گفته شده که صادرات ایران به کنیا صفر بوده است. این در شرایطی می‌باشد که کنیا یکی از شریک‌های تجاری مهم ایران در قاره آفریقا است. در حوزه واردات و صادرات، کنیا جزو ۵ کشور اول مقصد و مبدأ ما در تجارت با قاره آفریقا بوده است. اگر کسی با قاره آفریقا آشنا باشد، قطعاً کشور به کشور تجارت‌مان را قیاس نمی‌کند. در قاره آفریقا، اتحادیه همکاری آفریقا داریم که بر این اساس معافیت‌هایی برای برخی از کشورهای آفریقایی تعریف شده است. اگر کالایی از کشورهای غنا و سنگال وارد غرب آفریقا شود، همان جا ثبت و خیلی راحت به سایر کشورها انتقال پیدا می‌کند و عملاً این کشور کریدورهای ورود هستند و ممکن است برای اسنادی که صادر می‌شود، صرفاً برای کشور غنا، کنیا و... باشد. لذا نمی‌توان آماری داد که تجارت با یک کشور آفریقایی کمتر یا بیشتر شده است. مضاعف بر اینکه تأکید می‌کنم برخی از منابع خبری در اعلام اعداد تجاری کشور، اشتباهات بزرگی دارند و خطا می‌روند. تجارت ایران به کشورهای قاره آفریقا یا مستقیم اتفاق افتاده است یا به صورت غیرمستقیم (از امارات،ترکیه،عمان، هند و ...) بوده است. بدین جهت همکاری تجاری با کشورهای آفریقایی صفر نبوده است.
برخی‌ها می‌خواهند اینگونه جلوه دهند که مذاکرات رئیس جمهور با کشورهای مختلف، هیچ تأثیر مثبتی نداشته است؟ آیا به واقع اینگونه است؟
خیر . اصلاً چنین موضوعی قابل قبول نیست. مردم کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین خواهان کالاهای ایرانی هستند. برای آنکه صادرات ما به این کشورها با سرعت فزاینده افزایشی شود، ضرورت دارد که در تجارت با کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین موضوع جابه‌جایی کالا و چالش‌هایی که در این حوزه وجود دارد را حل کنیم. البته در مورد نقل و انتقال پول هم مشکلاتی هست که امیدواریم با مذاکراتی که رئیس جمهور و دستگاه دیپلماسی دارند، روند صادرات بهبود پیدا کند. قطعاً با عملیاتی شدن ساختارهای مالی بریکس، اتفاق‌های بسیار مثبتی رخ خواهد داد.
رئیس جمهور و هیأت همراه مذاکراتی با کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین برای تهاتر کالا، کشت فراسرزمینی،اورهال کردن صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی، ارائه خدمات فنی و مهندسی و.... داشتند. این موضوعات و مذاکراتی که صورت گرفته بخشی از آن در جریان است که به سرعت اتفاق نمی‌افتد و باید صبر کرد. در کجای دنیا به محض سفر مقام‌های سیاسی به یک کشور تحول در تجارت رخ می‌دهد؟ یا پالایشگاهی اورهال می‌شود؟ حداقل یک تا سه سال زمان نیاز است. در سفر اخیری که رئیس جمهور به کشور سریلانکا داشتند، مگاپروژه ۵۵۰ میلیون دلاری به نتیجه رسید که مطمئناً این موضوع به محض ورود اتفاق نیفتاده و حداقل این پروژه دو سال زمان برده است. همچنین مذاکراتی که صورت می‌گیرد، مقدمه‌ای بر آغاز راه است.
در دولت سیزدهم چه موفقیت‌هایی در همکاری تجاری با کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین داشتیم؟
در دولت سیزدهم تعداد مراکز تجاری کشورمان افزایش یافته است. اکنون در آفریقا ۱۰ مرکز تجاری داریم و تعداد رایزنان بازرگانی از صفر به سه رسیده است. نمایندگی وزارت امور خارجه در کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین فعال‌تر شده است. همچنین اجلاس ایران و آفریقا و بعد از آن ایران اکسپو ۲۰۲۴ نشان داد که دولت رئیسی در حوزه بین‌الملل کارهای بزرگ و ماندگاری انجام داده است. همچنین رئیس جمهور، دیپلماسی فعالی در حوزه روابط بین‌المللی فراهم کرده است. رفت و آمدهایی به کشورهای مختلف و بالعکس،امضای قراردادها و شروع اقدامات، حذف موانع و برطرف کردن مشکلات باعث خواهد شد که در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد جهش تجاری باشیم. همان‌طور که رئیس جمهور مطرح کردند، تجارت ایران و آفریقا به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد و اکنون شرایط برای تحقق این عدد مهیا است. در حمل و نقل و جابه‌جایی پول مشکلاتی داریم که اکنون بخش اعظمی از آن از طریق تهاتر کالا و واردات طلا قابل حل است. سال گذشته، شاهد این بودیم که بیش از ۱۸ میلیون تن طلا ( بخش زیادی از کشورهای آفریقایی و با واسطه سایر کشورها) وارد شد. طلا، ضمن آنکه ذخایر کشور را تقویت کرد، بلکه توانست به پشتوانه نظام اقتصادی کشور نیز کمک قابل توجهی کند. حتی رسانه‌های غربی هم به این موضوع اذعان داشتند که در دولت ابراهیم رئیسی مسیرهای جدیدی برای صادرات ایران و همکاری‌های تجاری باز شده است.
واقعیت دیگری که در این بخش باید بدهم این است که در آمار اعلامی اتاق مشترک ایران و برزیل، تجارت با بزریل بیش از ۶.۵ میلیارد دلار ثبت شده است. اما آمار رسمی گمرک که تجارت مستقیم را محاسبه می‌کند (اتاق بازرگانی مشترک ایران و برزیل با احتساب تجارت غیرمستقیم عدد یاد شده را بیان کرده است؛ برای اینکه خود از قراردادهای امضا شده مطلع است) عدد تجاری کمتر از ۱۵۰ میلیون دلار است. تجارت غیرمستقیم با کشورهایی که روابط سیاسی‌مون به آنها نزدیک شده، روبه بهبود است.
در دولت های گذشته روند تجارت ما با کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین چگونه بوده است؟
رکورد روابط تجاری با کشورهای آفریقایی در دولت رئیسی شکسته شده است. اگر حجم تجارت با کشورهای آفریقایی را با دولت گذشته قیاس کنید، غلط است چرا که دولت سیزدهم با تصمیماتی که اتخاذ کرد، توانست حجم تجارت به کشورهای آفریقایی را دوبرابر کند. حال در این دو برابر شدن، ممکن است خیلی کم در رکورد خود کاهش داشته باشد که البته این را هم توضیح دادیم که علت چیست. بر این اساس ابراهیم رئیسی در تجارت با کشورهای آفریقایی، از عملکرد دولت‌های گذشته جلوتر است. مقایسه تجارت مستقیم بی‌انصافی است چرا که بخشی از کالاها به جهت تحریم، باید به صورت غیرمستقیم صادر شود. همچنین کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین پذیرای کالاهای ایرانی هستند.
در بازار امریکای لاتین نیز وضعیت بسیار خوبی داریم. البته مشکلاتی در حمل و نقل، معرفی کالا، فعال شدن مراکز تجاری و تجار و رایزنان بازرگانی داریم، اما این موارد به مرور زمان در حال حل شدن است و به زودی خبرهای خوبی در این حوزه منتشر می‌شود. تجارت مستقیم ( مجموع واردات- صادرات) ایران بدون محاسبه صادرات خدمات فنی و مهندسی، تجارت غیرمستقیم، نفت، نفت کوره و سایر موارد در سال گذشته به کشورهای کوبا ۴۳ میلیون و ۸۱۵ هزار و ۳۷۹ دلار، نیکاراگوئه ۱۱۹۳۹ دلار، ونزوئلا ۵۵ میلیون و ۴۸۶ هزار و ۴۲۲ دلار ، اوگاندا پنج میلیون و ۱۵۷هزار و ۹۴۵ دلار ، کنیا ۵۸ میلیون و ۱۹۷ هزار و ۷۴۲ دلار و زیمبابوه سه میلیون و ۸۱۹ هزار و ۴۹۳ دلار بوده است. تغییرات تجارت با این کشورها در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ در مورد کوبا رشد ۲۷۰ درصدی، نیکاراگوئه از صفر به ۱۲ هزار دلار، ونزوئلا کاهش ۵۰ درصدی تجارت مستقیم و افزایش تجارت غیرمستقیم، اوگاندا رشد ۱۲۶ درصدی، کنیا کاهش ۱۷ درصدی ( به دلیل کاهش واردات چای به کشور و فروش کود اوره ایرانی به کنیا از طریق عمان ) و در نهایت زیمبابوه رشد ۱۳۰درصدی داشته است.