کارت قرمز بهارستان به دولت قبل برای سهل‌انگاری درحذف گازهای مشعل
مجید میرزاحیدری
خبرنگار
سهل‌انگاری و بی‌توجهی وزارت نفت دولت قبل به تکالیف قانونی در جمع‌آوری گازهای مشعل میادین گازی و نفتی، سرانجام کاردست آنها داد، با ارجاع گزارش کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره اجرای ناقص قانون جمع‌آوری گازهای مشعل به قوه قضائیه.
کمیسیون انرژی مجلس، با برگزاری جلسات متعدد و انجام بازدیدهای مکرر از مناطق نفت‌خیز و منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، موضوع جمع‌آوری و بهره‌برداری از گازهای همراه را پیگیری کرده که بررسی‌های این کمیسیون حاکی از آن است که با وجود صراحت احکام قانونی در بودجه سال ۱۳۹۲ کل کشور، برنامه پنج ساله ششم توسعه و قوانین بودجه سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ کل کشور در خصوص الزام وزارت نفت برای اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه، وزرا و مسئولان وقت از سال ۱۳۹۲ تاکنون به تکالیف مورد نظر قانونگذار در این زمینه عمل نکرده‌اند.
این مسأله، علاوه بر تخلف اداری، مصداق تقصیرات قابل رسیدگی در محاکم قضایی است.
بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت دولت قبل، مهرماه سال ۹۶، درسومین کنگره راهبردی نفت و نیرو در این خصوص گفته بود که«ظرف چهار سال آینده باید مسأله جلوگیری از سوختن گازهای مشعل را عملیاتی کنیم که امیدواریم در اواخر این دولت موفق شویم گازهای همراه در حال سوختن قابل ذکری نداشته باشیم و ما باید با استفاده از روش‌های موفق، از سوزاندن گازهای همراه نفت جلوگیری کنیم» و مدعی شده بود که «تا پایان سال ۱۴۰۱ هیچ گازی در مشعل نمی‌سوزد و بیش از ۹۵ درصد از گازهای همراه جمع‌آوری شده استفاده می‌شود.»
بر اساس آمارهای بانک جهانی، ایران تا سال ۲۰۱۸ سومین کشور بعد از روسیه و عراق در میان تولیدکنندگان این گازها بوده است.
با این حال، میزان مشعل‌سوزی در کشور از ۱۷ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۸ به ۱۳.۷۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۹ رسید. این یعنی حدود روزانه ۳۸ میلیون مترمکعب گاز در حال سوختن بوده است.
براساس آمار ارائه شده از سوی واحد برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران، مقدار بالقوه گازهای همراه برای جمع‌آوری در شرکت‌های عملیاتی نفت در دولت قبل، روزانه نزدیک به ۴۳ میلیون مترمکعب (بیش از ۱۱۰ میلیون بشکه معادل نفت خام در سال) بوده است.
طرح‌های جلوگیری از سوزاندن گازهای ارسالی به مشعل و جمع‌آوری گازهای همراه نفت همواره به‌عنوان یکی از دغدغه‌های مهم مردم و کارشناسان صنعت نفت بوده، هر چند که دولت قبل در این زمینه گام مهمی برنداشت.
این بی‌توجهی وزیر نفت در دولت قبل همواره صدای مردم ساکن در مناطق نفت‌خیز و کارشناسان محیط زیست را
در آورده بود اما هربار، بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت دولت قبل، وعده سال‌های بعد را داد. آنچنان که جمع‌آوری گازهای مشعل در نهایت به‌عنوان یک میراث تلخ دیگر به دولت سیزدهم رسید.
جواد اوجی، وزیر نفت اعلام کرده که طی سال‌های گذشته گازهای همراه میدان‌های نفتی واقع در غرب کشور با ارسال به مشعل‌ها سوزانده شده و تا امروز واحدی برای جمع‌آوری این گازها در استان‌های غربی کشور به بهره‌برداری نرسیده و با اشاره به سوختن روزانه ۲۵۰ میلیون فوت‌مکعب گازهای همراه در میدان‌های نفتی غرب کشور ادامه داده که خوشبختانه با تکمیل طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه میدان‌های نفتی درغرب کشور، همه گازهای همراه میدان‌های استان‌های ایلام و کرمانشاه جمع‌آوری و فرآوری می‌شوند.
بررسی‌ها نشان می‌دهند که ارزش گاز مشعلی که تا پایان سال ۱۴۰۴ در میدان‌های نفتی و گازی کشور جمع‌آوری خواهد شد دست‌کم ۵ میلیارد دلار در سال و معادل ارزش صادرات گاز کنونی ایران به کشورهای همسایه بوده است.
این عدد در پیکره اقتصاد کشور آنچنان با اهمیت بوده که نشان می‌دهد تعلل دولت قبل چه ضربات سختی بر اقتصاد کشور وارد کرده است.
شاهکار دولت سیزدهم در جمع‌آوری گازهای مشعل
سالانه افزون بر ۱۵۰ میلیارد مترمکعب گاز در مشعل‌های بالای چاه‌های نفت در جهان به مواد آلاینده تبدیل می‌شود که این رقم معادل یک‌سوم مصرف گاز کل اروپاست.
ایران تا سال ۲۰۱۸ سومین کشور بعد از روسیه و عراق در میان تولیدکنندگان این گازها بوده است.
گفته می‌شود که در مجموع روزانه حدود ۵۵ میلیون مترمکعب گاز در مشعل‌های میدان‌های نفتی و گازی ایران می‌سوزد که با اجرای طرح‌هایی مانند پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس و ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ در این سال‌ها بخشی از گازهایی که دود می‌شد، حالا به چرخه سوخت و خوراک پتروشیمی‌های کشور وارد می‌شود.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که دولت سیزدهم در طول عمر خود توانسته دست‌کم ۲۸ قرارداد به ارزش بیش از یک میلیارد دلار در زمینه جمع‌آوری گازهای مشعل را که بیشتر با شرکت‌های خصوصی امضا شد، نهایی کند.
افزون بر این متعهد شده که پرونده بیشتر پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه نفت کشور را تا پایان عمر خود ببندد.
این موضوع حکایت از آن دارد که عزم دولت سیزدهم برای تحقق هدف یادشده تا حدی جدی است که وزیر نفت از آمادگی وزارت نفت برای واگذاری توسعه میدان‌های نفت و گاز کشور به‌صورت صفر تا صد به پتروشیمی‌ها سخن به میان آورده و معتقد است این معامله وزارت نفت و پتروشیمی معامله‌ای برد- برد برای دو طرف است، زیرا پتروشیمی‌ها می‌توانند با توسعه میدان‌های نفتی در کمتر از سه سال حداقل تا ۳۰ سال تأمین خوراک گاز و خوراک مایع واحدهای خود را تضمین کنند. در همین پیوند، معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی از جمع‌آوری عمده گازهای همراه نفت و گاز (گاز فلر) تا پایان سال ۱۴۰۴ خبر داده و گفته است که از سال ۱۴۰۰ تاکنون روزانه حدود ۲۵ میلیون متر مکعب گاز همراه نفت جمع‌آوری شده که این عدد تا پایان سال ۱۴۰۴ به ۴۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید.
هوشنگ فلاحتیان، با اشاره به اقدامات وزارت نفت دولت سیزدهم در جمع‌آوری گازهای همراه، اظهار داشت: تا قبل از سال ۱۴۰۱، روزانه ۱.۴ میلیون مترمکعب گاز همراه (فلر) جمع‌آوری شد و تا پایان سال ۱۴۰۱ نیز ۸.۲ میلیون متر مکعب و در سال ۱۴۰۲ نیز میزان جمع‌آوری این گازها حدود ۱۵ تا ۱۸ میلیون متر مکعب بوده است.
وی افزود: بنابراین در حدود ۲۵ میلیون مترمکعب از ۴۰ میلیون متر مکعب گاز همراه را جمع‌آوری کرده‌ایم و تا پایان امسال نیز این میزان ۱۵ میلیون متر مکعب بیشتر خواهد شد؛ هرچند در گذشته عقب‌ماندگی داشتیم، اما هدفگذاری این است که تا پایان ۱۴۰۴ عمده این گازها را جمع‌آوری کنیم. فقط حدود ۱۰ درصد از این گازها برای ایمنی پالایشگاه‌ها باقی خواهد ماند. معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی با اشاره به جزئیات گازهای جمع‌آوری شده، گفت: تا سال ۱۴۰۱ در میادین پارسی گلاستر ۱۰۰، مارون سه ۴۳۰، میدان منصوری ۲۸۰، مارون۶ هم ۶۲۰ هزار متر مکعب در روز که سر جمع آنها ۱.۴ میلیون متر مکعب است، جمع‌آوری شد.
فلاحتیان ادامه داد: در سال ۱۴۰۱ هم ۱.۹ میلیون متر مکعب گاز از میدان چشمه خوش، ۶.۳ میلیون متر مکعب توسط ان‌جی ال ۳۲۰۰ و جمعاً حدود ۸.۲ میلیون متر مکعب گاز همراه جمع‌آوری شد.
وی بیان کرد: در سال ۱۴۰۲، میادین آغاجاری و گچساران در حدود ۹ میلیون متر مکعب، کارون و مارون ۱.۷ میلیون متر مکعب در روز گاز همراه نفت (فلر) جمع‌آوری شد که حدود ۱۵ تا ۱۸ میلیون مترمکعب گاز است. معاون وزیر نفت گفت: جمع‌آوری گازهای همراه میادین نفت‌شهر، سروستان و سعادت‌آباد، مابقی گازهای همراه غرب کارون، خشت، مسجدسلیمان، مابقی گازهای همراه آغاجاری و کارون و مارون و گازهای تکمیلی که باید به ان‌جی ال ۳۱۰۰ برود، جمعاً حدود ۱۵ میلیون متر مکعب در روز است که در برنامه امسال دولت و جمع‌آوری گازهای سکوی سلمان و آغاجاری و گچساران هم در ۱۴۰۴ صورت خواهد گرفت.