معاون وزیر راه‌وشهرسازی در گفت‌و‌گو با «ایران اقتصادی» تشریح کرد
تحول در نوسازی بافت‌های فرسوده
در مدت زمان بیش از یک‌هزار روز از عمر دولت سیزدهم، اقدامات قابل‌توجهی در حوزه مسکن و شهرسازی انجام شده است که بویژه آمار ۸ برابری نوسازی بافت‌های فرسوده، تحول این برنامه مهم از سند بالا‌دستی در حوزه مسکن را نشان می‌دهد. نوسازی بیش از 200 هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده شهری از دیگر اقدامات برجسته دولت سیزدهم در حوزه مسکن و شهرسازی است، به طوری که آمارها هشت برابر مدت مشابه در دولت قبل (نوسازی ۲۲ هزار و ۸۲۳ واحد مسکونی) است. نوسازی بافت‌های هدف در نهضت ملی مسکن در اولویت قرار گرفت و تأکید دولت سیزدهم بر نوسازی واحدهای فرسوده برای تأمین امنیت و آرامش ساکنان و افزایش توانمندی آنان، با تولید واحدهای بیشتر از یک پلاک واحد فرسوده بود. ارائه بسته تشویقی شامل مجموعه‌ای از مشوق‌ها و تسهیلات حمایتی دولت برای بازسازی بافت فرسوده با اجرای نهضت ملی مسکن در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفت و در آخرین جلسه هیأت دولت در 26 اردیبهشت‌ماه با حضور شهید آیت الله سید ابراهیم رئیسی، وی با اشاره به نگاه راهبردی دولت به موضوع ساخت مسکن در کشور بر افزایش سرعت نوسازی تأکید و از وزارت راه‌وشهرسازی و شهرداری‌ها درخواست کرده بود «تسریع در ارائه مشوق‌های مسکن‌سازی در بافت‌های فرسوده را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند.» بسته تشویقی در خصوص سیاست‌های تشویقی متضمن نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، با هدف افزایش کیفیت زندگی شهروندان ساکن در این بافت‌ها و همچنین پیشبرد اهداف قانون جهش تولید مسکن سال 1401 توسط دولت ابلاغ شد و به گفته محمد آیینی، معاون وزیر راه‌وشهرسازی، علاوه بر این، بسته تشویقی جدید دیگری برای نوسازی واحدهای فرسوده اجرا می‌شود. معاون وزیر راه‌وشهرسازی با تأکید بر اینکه محرومیت‌زدایی یکی از دغدغه‌های اصلی آیت‌الله رئیسی بود به تشریح اقدامات دولت سیزدهم در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده پرداخت.
به منظور محرومیت‌زدایی، علاوه بر نوسازی واحدها، تجهیز محلات هدف نیز در دولت مورد توجه بود. در این زمینه چه اقداماتی در محلات محروم و فرسوده انجام شده است؟
سیاست اجرایی دولت سیزدهم در حوزه بازآفرینی شهری در گام اول تقویت و ارتقای نوسازی واحدهای مسکونی ناپایدار و لرزان و تولید مسکن است. تأمین خدمات زیرساختی و روبنایی در محلات فرسوده بدین جهت است که مرغوبیت لازم ایجاد شود که خانه‌های لرزان و ناپایدار در مناطق بافت فرسوده و حاشیه‌ای، مسیر نوسازی خود را هر چه سریع‌تر طی کنند. در راستای رفع محرومیت از محلات فرسوده و ناکارآمد شهری، بیش از ۲ هزار کیلومتر طول معابر خاکی با مشارکت شهرداری‌ها و حمایت شرکت بازآفرینی شهری ایران آسفالت شده است. با تخصیص قیر رایگان تمام معابر خاکی در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری بهسازی و آسفالت می‌شوند. در همین راستا در بخش محرومیت‌زدایی و آسفالت معابر، در دو سال گذشته ۲ هزار و ۵۰ کیلومتر در ۳۷۵ شهر، معابر خاکی با اعتباری بالغ بر یک‌هزار و ۵۰ میلیارد تومان سهم شرکت بازآفرینی علاوه بر سهم شهرداری‌ها صرف بهسازی و آسفالت معابر هدف بازآفرینی شهری شد. در برنامه است تا طی چند سال آتی، در محلات فرسوده و ناکارآمد مشکلی تحت عنوان معابر خاکی وجود نداشته باشد. ۳۹ میلیون مترمربع از سطح معابر بافت‌های محلات فرسوده و ناکارآمد شهری خاکی است و نیاز به بهسازی و آسفالت دارد. توزیع قیر رایگان برای بهسازی معابر شهری محلات هدف بازآفرینی شهری و حمایت‌های مالی از شهرداری‌های محلات هدف بازآفرینی شهری، زمانی محقق خواهد شد که به ازای هر هکتار در بافت‌های فرسوده یک پروانه نوسازی در سامانه ستاد ملی بازآفرینی شهری بارگذاری شود.
با توجه به اینکه برنامه‌های مختلفی برای نوسازی بافت‌های فرسوده اجرا شده، در حال حاضر وضعیت نوسازی به چه صورت است و امسال چه برنامه‌ای برای این بخش تدوین شده است؟
سال گذشته با تلاش و همکاری همه دست‌اندرکاران در حوزه بازآفرینی شهری به آمار خوبی در نوسازی بافت‌های فرسوده دست یافتیم که امیدوارم طی روزهای آتی با ثبت باقیمانده پروانه نوسازی سال ۱۴۰۲ در سامانه ستاد ملی بازآفرینی، به آمار مدنظر خود دست پیدا کنیم. نوسازی و تولید مسکن در بافت‌های فرسوده جزو اولویت‌های برنامه مسکن در دولت سیزدهم بود، به طوری که سال 1402 رکورد صدور پروانه در بافت فرسوده شکسته و حدود 92 هزار پروانه صادر شد و در کل دولت این عدد به 270 هزار رسیده است. صدور پروانه‌های مسکن در بافت‌های فرسوده باید به طور میانگین به رقم ۲۵ درصد برسد و به عبارت دیگر باید از هر چهار پروانه ساختمانی یک پروانه در بافت‌های فرسوده صادر شود.
تا به امروز نوسازی ۲۷۷ هزار واحد نهضت ملی مسکن در کشور آغاز شده که از این تعداد ۷۰ هزار واحد مسکن به بهره‌برداری رسیده است. رئیس‌جمهور شهید بشدت معتقد بود که نوسازی بافت‌های فرسوده و ساختوساز باید توسط مردم و بخش خصوصی انجام شود. با ایجاد بسته‌های تشویقی، ورود سازندگان بخش خصوصی را افزایش داده‌ایم و برای هر شهر بسته‌های تشویقی جداگانه‌ای در نظر گرفته‌ایم. سال گذشته بالاترین رکورد صدور پروانه‌های ساختمانی را از طریق همین بسته‌های تشویقی ۱۹گانه کسب کردیم. ایجاد تحرک و تحول در پرداخت تسهیلات ساخت و برگزاری جلسات مستقیم با تک‌تک مدیران بانک‌ها از جمله اقدامات در حوزه مسکن در دو سال گذشته بوده است. برگزاری مستمر جلسات شورای‌عالی مسکن یکی از مهم‌ترین مسائل و اولویت‌های رئیس‌جمهور بود، به طوری که در دوران ریاست ایشان ۱۲ جلسه شورای‌عالی مسکن برگزار و مقرر شده بود آخرین جلسه هم ۴ خرداد‌‌ماه برگزار شود.
مسکن یکی از برنامه‌های کلیدی رئیس‌جمهور بود. با حضور و برنامه‌های رئیس‌جمهور در بخش مسکن شاهد تحول در روند مسکن‌سازی و طرح نهضت ملی مسکن بودیم و یکی از مشکلاتی که همواره ایشان پیگیری می‌کردند مربوط به پرداخت تسهیلات از سوی بانک‌ها بود. رئیس‌جمهور برای پرداخت تسهیلات ساخت مسکن بار‌ها با تک‌تک مدیران‌عامل بانک‌ها جلسات برگزار می‌کردند و تذکرات مستقیم به آنها می‌دادند. پیگیری‌های مجدانه رئیس‌جمهور باعث تحول و تحرک خوبی در پرداخت تسهیلات ساخت مسکن ایجاد شد. و این موضوع خود باعث شد شاهد کاهش سقف‌های لرزان مسکن در بافت‌های فرسوده کشور باشیم. یکی از برنامه‌ها در سند تحول دولت سیزدهم، رفع چالش‌های مسکن، نوسازی و مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی بود که برای حل مشکل و کاهش تبعات منفی آن، راهکار و راهبرد‌هایی متناسب با مشکل ارائه کرد.
علاوه بر بسته تشویقی نوسازی بافت‌های فرسوده که در 19 بند در سال 1401 تصویب و اجرا شده است، به منظور رشد نوسازی، مشوق‌های دیگری نیز در نظر دارید؟
اینکه راهبرد اصلی ما در حوزه بازآفرینی شهری، شتاب‌بخشی به نوسازی مسکن است که در همین خصوص بسته تشویقی مخصوص بافت‌های تاریخی آماده شده است و اکنون در مرحله تصویب قرار دارد. از آنجا که بسیاری از مفاد بسته تشویقی ۱۹بندی مغایرتی با قوانین ساختوساز در بافت‌های تاریخی ندارد، می‌توان این بندها را در بافت‌های تاریخی نیز اعمال کرد. در دولت سیزدهم تسهیلات خوب مالی، اداری و شهرسازانه برای نوسازی بافت‌های فرسوده در نظر گرفته شده که بسته تشویقی ۱۹بندی کالبدی مهم‌ترین آنهاست و در واقع فرصت طلایی، هم برای سازندگان و هم برای مالکان واحدهای فرسوده به شمار می‌رود که باید از این فرصت به خوبی بهره ببرند. صدور پروانه ساختمانی در کمترین زمان، ارائه ۵۰ تا ۱۰۰ درصد تخفیف در هزینه‌های صدور پروانه (الزام قانونی تخفیف ۵۰ درصد)، همچنین حفظ انشعابات قبلی و ارائه انشعابات جدید خارج از نوبت توسط ادارات آب، برق، گاز، مخابرات و... و صدور پایان کار در کمترین زمان از جمله این مشوق‌هاست. هدف این است که سالانه ۲۰۰ هزار واحد نوسازی کنیم و در صورت تحقق این هدف، ظرف ۵ سال به یک شرایط اطمینان‌بخش خواهیم رسید و درصد ناپایداری بناها در سراسر کشور به زیر ۵۰ درصد می‌رسد. در حال حاضر ۱۶۶ هزار هکتار بافت ناکارآمد در کشور داریم که در سه محدوده دسته‌بندی شده‌اند. این سه بافت عبارتند از؛ بافت فرسوده میانی با گستردگی حدود ۷۴ هزار هکتار، بافت حاشیه‌نشین یا سکونتگاه‌های غیررسمی به وسعت ۶۰ هزار هکتار و بافت تاریخی در حدود ۳۲ هزار هکتار؛ در مجموع معادل ۲۳ درصد از مساحت شهرها را بافت‌های ناکارآمد شهری تشکیل می‌دهند. حدود ۳۳ درصد از جمعیت شهرها در مناطق ناکارآمد شهری ساکن هستند که این امر وسعت کار دولت در این حوزه را نشان می‌دهد. حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار واحد بنای ناپایدار در بافت‌های ناکارآمد شناسایی شده و در حال حاضر اولویت اصلی رسیدگی به بناهایی است که فاقد هر گونه سازه فلزی و بتنی بوده و در صورت وقوع بلایای طبیعی از جمله زلزله، بیشترین میزان تلفات جانی را خواهند داشت. نوسازی بافت‌های فرسوده به تنهایی از توان دولت و شهرداری‌ها خارج است، در نتیجه باید مردمی‌سازی مورد توجه جدی قرار گیرد و مردم به عنوان نقش اول در میدان نوسازی حضور پیدا کنند. در نوسازی بافت‌های فرسوده با یک نامعادله مواجه هستیم، بدین معنا که مالکان و سازندگان در بافت‌های فرسوده توان ساختوساز ندارند و ساختوساز در سایر نقاط شهر با بازه اقتصادی بالا برای آنها جاذبه بیشتری دارد، بنابراین چنانچه قرار است جریان مردمی‌سازی در بافت‌های فرسوده انجام شود، دولت باید بستری فراهم کند که این جریان در این محدوده‌ها به حرکت درآید. اکنون دولت درصدد است با ارائه بسته‌های تشویقی جامع این نامعادله را به معادله تبدیل کند. بسته‌های تشویقی نوسازی بافت‌های فرسوده یک کار چند ماهه است که با کمک دستگاه‌های مختلف تهیه شده است.
نوسازی و تولید مسکن در بافت‌های فرسوده جزو اولویت‌های برنامه مسکن در دولت سیزدهم بود، به طوری که در سال 1402 رکورد صدور پروانه در بافت فرسوده شکسته و حدود 92 هزار پروانه صادر شد و در کل دولت این عدد به 270 هزار رسیده است. صدور پروانه‌های مسکن در بافت‌های فرسوده باید به طور میانگین به رقم ۲۵ درصد برسد و به عبارت دیگر از هر چهار پروانه ساختمانی یک پروانه باید در بافت‌های فرسوده صادر شود