فراهم‌سازی حضور ایران در بازار 380 میلیارد دلاری اوراسیا
توسعه ارتباطات تجاری ایران با اقتصادهای بلوک شرق وکشورهای همسایه پایانی بر نگاه انحصاری به اقتصادهای غربی است که یکی از دستاوردهای دولت شهید جمهور آیت‌الله دکتر رئیسی به شمار می‌آید. بدین ترتیب دولت سیزدهم با تأکید بر رونق سیاست دیپلماسی همسایگی سعی در توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی با همسایگان ایران داشت؛ سیاستی که یکی از بلندترین گام‌های آن در انعقاد موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا برداشته شد و ایران را یک گام دیگر به سیاست شکستِ تحریم‌ها نزدیک‌تر کرد. توافقنامه مذکور پس از سه سال تلاش مستمر دولت سیزدهم سرانجام در دی ماه سال گذشته با حضور مقاماتی از ۶ کشور طرف قرارداد در سن‌پترزبورگ روسیه امضا شد. اما نکته قابل توجه اینکه قانون توافقنامه تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران چندی پیش توسط ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه امضا شد تا روسیه نخستین کشوری باشد که فرآیند قانونی اجرای این توافقنامه را تکمیل کرده است. البته اجرایی شدن این قانون نیازمند تصویب پارلمان‌های چهار کشور دیگر عضو این اتحادیه و همچنین مجلس شورای اسلامی ایران خواهد بود.
بازاری ۲۰ میلیارد دلاری در پیش رو
مطابق این موافقتنامه تجارت آزاد، علاوه بر تسهیل تجارت و رفع موانع غیر‌تعرفه‌ای، تعرفه ورودی حدود ۸۷ درصد اقلام کالایی فی‌مابین حذف می‌شود.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا با ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت و واردات ۳۸۸ میلیارد دلاری از جهان، بازاری بسیار بزرگ در نزدیکی ایران محسوب می‌شود. در همین راستا سازمان توسعه تجارت پیش‌بینی کرده با اجرایی شدن این توافقنامه تجارت ایران با کشورهای عضو این اتحادیه تا پنج سال آینده به ۱۸ تا ۲۰ میلیارد دلار برسد.
تداوم روند رشد تعاملات تجاری
کل تجارت ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال گذشته بیش از ۳.۲ میلیارد دلار بوده که از این میزان، ۱.۴ میلیارد دلار مربوط به صادرات ایران و ۱.۷ میلیارد دلار مربوط به واردات ایران از اتحادیه اقتصادی اوراسیا بوده است.
آخرین آمارهای منتشر شده در سال گذشته نیز نشان می‌دهد، تجارت ایران و پنج کشور اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ۵.۲ میلیون تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۳۴۴ میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد ۳۳.۵ درصدی در وزن و ۱۴ درصدی در ارزش همراه بوده است.
از این میزان دو میلیون و ۷۷۸ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۷۴ میلیون دلار از ایران به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا کالا صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۵ درصد در وزن و ۲۰ درصد در ارزش افزایش داشته است. همچنین دو میلیون و ۳۹۰ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۲۷۰ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار نیز از این میزان تجارت در آخرین آمار امسال مربوط به واردات ایران از کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که نسبت به سال 1401 با رشد ۲۲ درصدی در وزن و ۱۰ درصدی در ارزش همراه بوده است.
صدر‌نشینی قابل توجه روسیه
از بین پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا نیز، روسیه با خرید یک میلیون و ۴۹۵ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۶۱۶.۲ میلیون دلار و رشد ۳۲ درصدی، ارمنستان با ۹۲۹.۵ هزار تن کالا به ارزش بیش از ۲۷۱.۵ میلیون دلار و رشد سه درصدی، قزاقستان با ۳۰۵ هزار تن به ارزش ۱۲۳.۸ میلیون دلار و با رشد ۱۰ درصدی، قرقیزستان با ۳۶ هزار تن به ارزش ۴۹.۷ میلیون دلار و با رشد ۱۲ درصدی و بلاروس با ۱۲.۳ هزار تن کالا به ارزش ۱۲.۳ میلیون دلار به ترتیب مقاصد صادراتی کالاهای ایرانی در بین اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در آخرین آمار سال گذشته بودند.
همچنین روسیه با فروش بیش از دو میلیون تن کالا به ارزش ۱.۱ میلیارد دلار و رشد ۱۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، قزاقستان با ۱۰۶ هزار تن به ارزش ۴۷.۶ میلیون دلار (کاهش ۳۹ درصدی)، بلاروس با ۱۹ هزار تن به ارزش ۴۳.۹ میلیون دلار (رشد ۶۶ درصدی)، ارمنستان با ۸۰۰۰ تن کالا به ارزش ۳۴.۴ میلیون دلار (رشد ۲۸۳ درصدی) و قرقیزستان با ۱۹۴۳ تن کالا به ارزش ۴.۴ میلیون دلار (رشد چهار درصدی)، به ترتیب فروشندگان کالا به ایران در بین اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا بودند.
بر این اساس در سال گذشته ۳۵.۴ درصد کل صادرات ایران و ۸۶.۶ درصد از کل واردات ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا به لحاظ ارزشی با روسیه انجام شده است.
خیز تجارت 10 میلیارد دلاری
بر اساس این گزارش، تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی ایران از این پس با 5 کشور روسیه، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس و قرقیزستان، افزایش تجارت آزاد را آغاز کردند و به بازار 180 میلیون نفری اوراسیا، دسترسی پیدا می‌کنند. حجم تجارت ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در گذشته (قبل از آنکه مذاکراتی شکل بگیرد) و در بالاترین میزان حدود 2.4 میلیارد دلار بود، اما طی سه سال گذشته با اجرای موافقتنامه تجارت ترجیحی عدد یاد شده به پنج میلیارد دلار افزایش یافت که حکایت از جهش 100 درصدی دارد.
همچنین پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که حجم مبادلات تجاری کشورمان با اتحادیه اوراسیا به بیش از 2 برابر برسد؛ البته هدفگذاری کوتاه مدت ایران و اعضای اوراسیا این است که تجارت 10 میلیارد دلاری حاصل شود.
نوید توسعه تعاملات اقتصادی
کارشناسان عنوان می‌کنند که رونق تجارت آزاد کشورهای عضو اوراسیا با ایران می‌تواند منجر به جهش جدی و افزایش تعاملات تجاری کشورمان شود، زیرا عمده اقتصاد این کشورها اقتصادی مکمل با اقتصاد ایران است.کالاهایی که در ایران در حوزه‌های کشاورزی، صنعتی و محصولات عمومی تولید می‌شود عموماً مورد نیاز کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا است و نهاده‌های کشاورزی، مواد اولیه معدنی و محصولات مختلفی که در این کشورها تولید می‌شود مورد نیاز ماست.
اتحادیه اوراسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال و تولید ناخالص داخلی هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار، دارای رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق است که یکی از پر رونق‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید.
میزان تجارت اتحادیه اوراسیا با کشورهای جهان بالغ بر ۸۵۰ میلیارد دلار است. از این میزان ۳۳۱ میلیارد دلار مربوط به واردات است.همکاری ایران با بلوک اقتصادی اوراسیا با ارزش بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار، نوید بخش توسعه تعاملات اقتصادی متقابل کشورمان با کشورهای مختلف دنیا و به خصوص همسایگان است؛ بویژه در شرایطی که غرب و در رأس آن امریکا به دنبال منزوی کردن ایران و قطع ارتباط اقتصادی و تجاری آن با دنیا هستند.
بلوک اقتصادی اوراسیا که با هدف ایجاد فضای واحد اقتصادی، توسعه بازارهای مشترک، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک و سیاست‌های مشترک در کشاورزی، انرژی فناوری و حمل و نقل ایجاد شده است، امکان بهره‌مندی تجار ایرانی از تعرفه‌های ویژه تجاری با کشورهای عضو در آسیا را فراهم می‌آورد که از نتایج آن کاهش آسیب پذیری اقتصادی کشور در برابر تحریم‌های امریکا است.