کمبود شدید برق؛ دستاورد معماری ناتراز در دولت قبل
رضا اردکانیان، وزیر نیرو در دولت قبل گفته بود که ساخت نیروگاه برای جوابگویی به ۲۰۰ ساعت مصرف توجیه اقتصادی ندارد
مجید میرزاحیدری
خبرنگار
وزارت نیرو تلاش شبانه روزی برای به حداقل رساندن آثار منفی ناترازی برق در کشور دارد.
میزان ناترازی برق درکشور در محدوده ۱۰ هزار مگاوات بوده که دولت سیزدهم را می‌توان وارث ناترازی‌های گسترده دولت قبل در زمینه انرژی دانست. دولت سیزدهم درحالی شروع به کار کرد که با ناترازی بالغ بر 20 هزار مگاواتی در بخش برق مواجه بود. برای بررسی عمق این فاجعه بد نیست نگاهی به میزان فعالیت توسعه‌ای دولت قبل در زمینه احداث نیروگاه‌ها بیندازیم و اینکه چرا ناترازی برق به چالش اول صنعت برق کشور بدل شد.
مجموع نیروگاه‌های احداث شده در دولت‌های یازدهم و دوازدهم ۱۶ هزار و ۱۶ مگاوات بوده که ۱۲ هزار و ۹۴۶ مگاوات آن، نیروگاه حرارتی بوده است. به عبارتی، درطول هشت سال، سالیانه به طور متوسط ۱۶۱۸ مگاوات نیروگاه حرارتی احداث شد.
پیشتر رضا اردکانیان، وزیر نیرو در دولت قبل باتأکید براینکه ضعف‌های زیادی وجود دارد، گفته بود که ساخت نیروگاه برای جوابگویی به ۲۰۰ ساعت مصرف توجیه اقتصادی ندارد وافزوده: اینکه صرفاً نیروگاه بسازیم تا جوابگوی 200 ساعت مصرف برق باشیم توجیه اقتصادی و اجتماعی ندارد و مسیر پایداری نیست!
از همین اظهار نظر وزیر نیرو در دولت قبل بخوبی می‌توان برداشت کرد که تا چه میزان باور به ساخت نیروگاه در دولت قبل ضعیف بوده و همین ضعف بزرگ درساخت نیروگاه، اکنون دامن صنایع ومشترکان برق را گرفته است.
در شرایطی که برنامه ششم توسعه ساخت سالانه 5000 مگاوات نیروگاه را به وزارت نیرو تکلیف کرده بود اما وزارتخانه تحت امر رضا اردکانیان، تنها به نیمی از تعهد این سند بالادستی عمل کرد.
به عبارتی، در طول سال‌های اجرای این برنامه ظرفیت نصب شده اسمی تولید برق کشور 85 هزار و 334 مگاوات را لمس کرد.
هرچند که ازآغاز فعالیت دولت سیزدهم تاکنون درمجموع 6 هزار و 864 مگاوات به توان تولیدی نیروگاه‌های حرارتی کشور اضافه شده است. چیزی بیش از 4 برابر متوسط افزایش سالانه احداث نیروگاه‌های حرارتی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم؛ مابقی نیز مربوط به دیگر منابع تولید برق درکشور بوده است.
افزایش ظرفیت نیروگاهی را می‌توان یکی ازراهبردی‌ترین برنامه‌های زیربنایی دولت به شمار آورد.زیرا امروزه برق، نه تنها به خودی خود یک کارآمدی مهم در زندگی روزمره مردم محسوب می‌شود، بلکه به‌طور غیرمستقیم نیز تمامی فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی به برقراری جریان برق وابسته است.
دولت سیزدهم درحالی شروع به کار کرد که با ناترازی بالغ بر 20 هزار مگاواتی در بخش برق مواجه بود.
به عبارتی میزان نیاز مصرف برق در پیک تابستان نسبت به ظرفیت عملی تولید برق کشور 20 هزار مگاوات بیشتر بود.
درچنین شرایطی در کنار تلاش برای مدیریت مصرف و تأمین برق با استفاده از ظرفیت‌های موجود، برنامه افزایش ظرفیت نیروگاهی با تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام باقی‌مانده از گذشته و همچنین تعریف و کلنگ‌زنی پروژه‌های جدید نیز در دستور کار قرار گرفت تا هرساله با افزایش تقاضای مصرف برق، ظرفیت تولید برق کشور نیز که در 10 سال گذشته با کم‌توجهی در این بخش، با نرخ رشد کمتری توسعه یافته بود، با رشد قابل توجهی افزایش یابد.
آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، ریاست‌جمهوری در زمان ارائه برنامه هفتم توسعه در صحن مجلس شورای اسلامی در خصوص افزایش ظرفیت نیروگاهی در دولت سیزدهم گفته که دولت مردمی از ابتدای آغاز به کار با ناترازی‌های گسترده مواجه بود که حدود 2 سال گذشته همه تلاش خود را برای رفع این ناترازی‌ها به‌کار گرفته و موفق شده بخش‌هایی ازآنها را رفع کند و به‌عنوان مثال 7 هزار مگاوات از 22 هزار مگاوات ناترازی برق، جبران شده است.
از مجموع 7 هزار مگاوات ظرفیت اضافه‌شده در بخش تولید برق کشور، گویا 6 هزار و 315 مگاوات در بخش نیروگاه‌های حرارتی بوده است.
بررسی آمار رسمی شرکت توانیر، سازمان ساتبا، شرکت مدیریت شبکه برق و شرکت مدیریت منابع آب ایران در خصوص افزایش ظرفیت تولید برق در بخش‌های دیگر نیز نشان می‌دهد که حدود 700 مگاوات باقی‌مانده مربوط به افزایش ظرفیت تولید برق در بخش‌های برقابی، تولید پراکنده، واحدهای خودتأمین و نیروگاه‌های تجدیدپذیر بوده است.
همچنین حدود 254 مگاوات نیروگاه خودتأمین نیز در مدار بهره‌برداری است که طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته از سوی بخش برق وزارت نیرو، 664 مگاوات نیروگاه حرارتی شامل واحد اول بخش گاز نیروگاه سبزوار، واحد سوم بخش بخار نیروگاه سبلان، واحد بخار نیروگاه بوتیا و واحد دوم بخش گاز نیروگاه راشد تربت‌حیدریه هم تا پایان تابستان سال‌جاری به شبکه برق کشور سنکرون خواهد شد.
علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو با بیان اینکه هفته جاری بیشترین میزان مصرف برق کشور به ثبت خواهد رسید، گفته که با تلاش صنعت نیروگاهی کشور درصددیم در دوره اوج بار مصرف برق تابستان امسال حداکثر ظرفیت نیروگاه‌های کشور را به‌کار بگیریم.
محرابیان ادامه‌داد: بخش عمده‌ای از تولید برق کشور برعهده نیروگاه‌های حرارتی است که لازم است در هفته جاری شرکت برق حرارتی با یک برنامه‌ریزی منسجم و با استفاده حداکثری از ظرفیت نیروگاه‌های خصوصی و دولتی، بتواند همانند سال گذشته انرژی مورد نیاز روزهای اوج مصرف برق کشور بویژه در هفته جاری را به شکل مناسبی تأمین کرده و در اختیار مشترکان سراسر کشور قرار دهد.
به گفته وی، اکنون بیش از یک‌سوم روزهای گرم سال را سپری کرده‌ایم و با تلاش فعالان صنعت برق کشورمان بویژه در بخش نیروگاهی، رضایت خوب و قابل‌توجهی در بخش‌های مختلف کشور در زمینه مصرف انرژی وجود دارد.
واقعیت این است که ظرفیت تولید برق کشور در دولت سیزدهم به ۹۱ هزار و ۱۱۲ مگاوات رسیده است.
از این مقدار، حدود ۸۲ درصد معادل ۷۴ هزار مگاوات را نیروگاه‌های حرارتی تشکیل می‌دهند. ۱۲درصد توسط نیروگاه‌های برقابی و بقیه توسط نیروگاه‌های تجدیدپذیر، اتمی و مقیاس کوچک تأمین می‌شود.
ناگفته نماند که در کنار عدم ساخت نیروگاه در دولت قبل، در شرایط فعلی، یکی از مشکلات بزرگ ایران در حوزه مصرف برق، بالا بودن شدت مصرف انرژی است که در حال حاضر ۴ برابر متوسط کشور‌های توسعه یافته و ۲ برابر متوسط جهانی است.
درصورت اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف می‌توان شدت مصرف انرژی ایران را نیز تا یک چهارم کاهش دهیم.
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق گفته است که شبکه سراسری برق در پایداری کامل قرار دارد، اما تحت فشار است و مدیریت مصرف برق توسط مردم در ساعات 11 الی 17 می‌تواند، پایداری شبکه را تضمین کند و پیش‌بینی کرده که امروز رکورد جدید در صنعت برق به ثبت برسد و پیش‌بینی ما رسیدن به مصرف 70 هزار و 500 مگاوات است.
واقعیت این است که با وجود ناترازی به ارث رسیده به دولت سیزدهم اما از ابتدای اجرای طرح مدیریت مصرف برق صنایع، رشد 17.5 درصدی تأمین انرژی بخش صنعت کشور به بار نشسته که در نوع خود یک رکورد به حساب می‌آید. تعداد واحدهای صنعتی در کشور، در شرایط فعلی چیزی حدود ۶۳۰ هزار واحد برآورد می‌شود. از این تعداد، دست‌کم ۵۸۰ هزار واحد صنعتی تابستان سال‌جاری را بدون محدودیت به فعالیت تولیدی خود ادامه خواهند داد.
در یک نگاه کلی، وزارت نیرو در تلاش بوده که کاستی‌ها و خرابی‌های به جا مانده از دولت قبل در زمینه برق و آب را به نحو مطلوبی ترمیم و جبران سازد؛ تلاشی که باعث شد تا تابستان سال گذشته بدون هرگونه خاموشی به پایان برسد. هر چند که در دولت قبل، خاموشی‌ها به یک روال عادی و طبیعی برای مشترکان برق تبدیل شده بود.
باجمع بندی این موارد، می‌توان به یک نتیجه قطعی رسید وآن اینکه وزارت نیرو در دولت قبل یک پای ثابت ناترازی و کمبود شدید برق و معمار شرایط امروز است.
رضا اردکانیان، وزیر نیروی دولت قبل در این سال‌ها بیشتر به درآوردن کتابچه عملکرد سرگرم بود تا حضور در وسط میدان.