خرید گاز از روسیه بسیار مناسب‌تر از قیمت گاز ترکمنستان است
رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با اشاره به محدودیت روسیه در صادرات گاز به اروپا در پی تنش‌های مسکو-کی‌یف، تلاش برای خرید گاز از این کشور در اوضاع کنونی را نشانه هوشمندی دستگاه دیپلماسی انرژی ایران برشمرد و راهبردهای دولت سیزدهم در زمینه برقراری دیپلماسی فعال انرژی با همسایگان از جمله روسیه و ترکمنستان را تشریح کرد.
محمدصادق جوکار در تشریح موقعیت راهبردی تهران و مسکو همزمان با توافق برای انتقال گاز از روسیه به ایران، گفت: اقدام اروپا نقشی قابل‌توجه در ایجاد محدودیت برای شبکه انرژی منطقه داشت، به‌گونه‌ای که از صادرات سالانه حدود ۱۱۳ میلیارد متر مکعب گاز روسیه جلوگیری کرد.
وی ادامه داد: کشورهای اروپایی از ابزار قطع صادرات گاز برای فشار به روسیه استفاده کردند، هر چند که برای اروپا آسان نبود، اما با تکیه بر بالا بردن قیمت‌ها، صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف، تقویت بازار ال‌ان‌جی و متنوع کردن سبد مصرف، واردات گاز با خط لوله را محدود کردند.
رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با بیان اینکه بازار کشورهای مشترک‌المنافع مثل قزاقستان و ازبکستان هم بسیار محدود است، افزود: این بازار ارزش راهبردی تلاش برای ایجاد بازار جدید را نداشت.
جوکار با اشاره به ظرفیت محدود خطوط قدرت سیبری ۱ و ۲ گفت: البته ارقام متفاوتی از حجم صادرات با این خطوط شنیده و گفته می‌شود، همچنین تخفیف‌های بالایی هم برای این صادرات در نظر گرفته‌اند.
وی با تأکید بر اینکه فروش ۳۰ میلیارد مترمکعب همه ۱۱۳ میلیارد مترمکعب گاز مازاد را پوشش نمی‌دهد، اظهار کرد: برنامه‌های جایگزینی مثل اجرای قدرت سیبری ۲ و انتقال گاز از مسیر مغولستان به چین در دستور کار است، اما این قرارداد و پروژه به زمان زیادی برای اجرا نیاز دارد. نباید از یاد برد که پاورسیبریای ۱، گاز شرق روسیه را به چین انتقال می‌داد، اما عمده گاز بدون بازار روسیه مربوط به غرب این کشور است که به اروپا منتقل می‌شد.
رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در ادامه با اشاره به تحریم پروژه‌های ال‌ان‌جی و توسعه پروژه ساخالین ۲ گفت: البته از پارسال و در نشست‌های گازی مختلف مباحثی درباره توسعه پتروشیمی‌ها و تولید متانول، مصرف داخلی در گازرسانی خانگی و جی‌تی‌اب به‌عنوان روش‌های جایگزین مطرح شده بود، اما این موارد در کوتاه مدت، جوابگو نیستند.
وی با تأکید بر اینکه دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی و مدیران در وزارت نفت و مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی متوجه این فرصت بودند تا از فرصت تنش مسکو- کی‌یف استفاده کنند، افزود: اگرچه روس‌ها به دنبال انتقال گاز از مسیر ایران بودند، اما اولویت ایران ابتدا خرید گاز و سپس فروش آن بوده است؛ از همان ابتدای تنش‌های روسیه و اوکراین این مسائل مطرح بود و پیشنهادها ارائه شد، اما تصورها این بود که تحولات مرتبط با آن پایدار نیست و انتظار این حجم فشار از سوی اروپا و امریکا را نداشتند؛ اما با تعمیق تحریم‌ها و چشم‌انداز مبهم جنگ در اوکراین، روس‌ها به این نتیجه رسیدند که باید پیشنهاد ایران را جدی بگیرند. رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی بیان کرد: البته در ابتدا صادرات گاز به ایران هم بدون محدودیت نبود. از بخش شرقی دریای خزر با توجه به مستهلک بودن خط قدیمی و عبور از ترکمنستان و قزاقستان محدودیت‌ها و چالش‌های ویژه خودش را داشت؛ در بخش غربی دریای خزر هم یک خط لوله داشتند، اما شاخه‌ای که از گرجستان و ارمنستان منتقل می‌شد، ظرفیت بالایی نداشت؛ یک خط لوله دیگر از روسیه – آذربایجان تا ایران وجود داشت که امکان آن از نظر فنی مناسب‌تر بود، در این شرایط تنها جمهوری آذربایجان مطرح بود و احتمال همکاری‌های مثبت بیشتری وجود داشت.
جوکار گفت: پس از حدود یک سال به نظر می‌رسد روس‌ها توانسته‌اند با وجود همه این مشکلات زیرساختی و ژئوپولیتیک و ترانزیتی در شرق یا غرب خزر، مشکل صادرات را حل کنند.
وی با تأکید بر اینکه موقعیت کنونی در خرید گاز از روسیه نشان‌دهنده هوشمندی دستگاه دیپلماسی انرژی ایران است که زودتر گام‌های مربوطه را برداشته است، افزود: خرید گاز از روسیه مزایای زیادی برای ما دارد؛ نخست مقوله قیمت است و خرید گاز از روسیه بسیار مناسب‌تر از قیمت گاز ترکمنستان خواهد بود. رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی یادآور شد: خرید گاز روس‌ها می‌تواند مسأله ناترازی گازی در کشور و مشکلات مربوط به آن را حل کند؛ گاز خریداری شده می‌تواند جایگزین سوخت‌های مایع در نیروگاه‌ها شده و با صادرات مازوت و فرآورده، مشکلات آلودگی هوا هم برطرف شود؛ ضمن اینکه فروش مازوت و فرآورده‌های نفتی عواید زیادی برای کشور به همراه خواهد داشت؛ درعین حال چنانچه حجم خرید گاز ایران از روسیه زیاد باشد، می‌توانیم مازاد گاز خریداری شده را به بازارهای صادراتی کشور مانند عراق منتقل کنیم یا قرارداد با پاکستان، عمان و دیگر کشورهای منطقه را به نتیجه برسانیم.
جوکار با بیان اینکه تجارت طولانی مدت گاز ایران و روسیه در موقعیت کنونی می‌تواند روی همکاری‌های امنیتی دوجانبه و توازن قدرت تأثیر‌گذارد، افزود: همان‌طور که مقام معظم رهبری گفتند باید نشان دهیم که روابط ایران و روسیه متقابل است.
وی با اشاره به اینکه خوشبختانه این روابط دو سویه و مشترک بیشتر می‌شود، اظهار کرد: برای نمونه در حوزه کاتالیست، شرکت‌های روس از کاتالیست‌های ایرانی استفاده می‌کنند و برای حفظ، نگهداری و اورهال (تعمیرات اساسی) نیروگاه‌ها و مواردی از این دست نیز همکاری‌های قابل توجهی بین دو کشور ایجاد شده است؛ در طرف مقابل، هفت قرارداد نفتی با شرکت‌های روس امضا و در مواردی به تولید نفت منجر شده است؛ همچنین در بخشی از توافق‌ها کارخانه تولید پمپ‌های درون‌چاهی با سرمایه‌گذاری مشترک ایران و روسیه در جنوب ایران احداث شده است.