رئیس هیأت مدیره انجمن پسته مطرح کرد
پیش‌بینی تولید 190 هزار تن پسته در سال 1403
نفیسه امامی
خبرنگار
پسته یکی از مهم‌ترین محصولات بخش کشاورزی است به شکلی که ایران جایگاه اول دنیا را در سطح زیرکشت باغات پسته و جایگاه دوم دنیا را در تولید پسته دارد. این محصول از نظر میزان ارزآوری نیز رتبه اول را در بین محصولات باغبانی کشور دارا و به عنوان یک محصول راهبردی مطرح است.
پسته یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی در حوزه صادرات ایران است، به طوری که در بسیاری از نقاط جهان، کشور ایران را با کیفیت بالای پسته‌هایش می‌شناسند. با در نظر گرفتن روند چند ساله صادرات محصولات سردسیری و خشک، رتبه اول از نظر ارزش صادرات متعلق به محصول پسته بوده است.
میزان تولید پسته در سال گذشته ۲۰۰ هزار تن بود که از این میزان ۱۲۰ هزار تن پسته به ارزش بین ۹۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد دلار به کشورهای هدف صادر و مابقی به مصرف داخلی رسید. پیش از این ایران در تولید و صادرات پسته به عنوان یک کالای منحصربه‌فرد در رتبه اول جهان قرار داشت، اما طی سال‌های اخیر امریکا در تولید و صادرات جایگاه ایران را ربوده است.
همچنان ۸۰ درصد پسته تولیدی کشور از باغات شهرستان رفسنجان استان کرمان و ۲۰ درصد پسته کشور در استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، سمنان، یزد، مرکزی، قزوین و مناطقی از استان تهران برداشت می‌شود.
برای تشریح درباره تولید و صادرات پسته گفت‌و‌گویی با محمد صالحی رئیس هیأت مدیره انجمن پسته داشته‌ایم که در ادامه آمده است.
میزان تولید پسته در سال‌جاری چقدر برآورد می‌شود؟ ضمن اینکه میزان تولید در سال قبل چه میزان بوده است؟
پیش‌بینی شده است امسال 190 هزار تن پسته تولید شود که از اواخر تابستان برداشت آن آغاز می‌شود. در شهرهایی که دارای آب و هوای گرم‌تر هستند زودتر و حدوداً تا 20 مهرماه پایان می‌گیرد. برآورد می‌شود 50 درصد تولید پسته سال‌جاری در استان کرمان و 50 درصد مابقی در سایر استان‌های کشور تولید گردد.
تولید پسته در سال 1402، 180 هزار تن بود که به همراه 20 هزار تن باقیمانده از سال 1401، 200 هزار تن موجودی کل پسته در سال قبل بوده است.
آیا برای تولید در سال 1403 افزایش تولید پیش‌بینی شده است؟
انجمن پسته افراد کارشناسی را در همه استان‌های کشور در اختیار دارد که با بررسی باغات پسته، میزان تولید پسته را تا ۱۹۰ هزار تن پیش‌بینی می‌کنیم.
میزان مصرف پسته در داخل کشور بر چه اساسی انجام می‌شود؟
به طور کلی میزان مصرف داخلی در حدود 10 تا 20 درصد از حجم تولید است. میزان مصرف پسته در داخل به دو عامل وضعیت اقتصادی مردم و قیمت پسته وابسته است.
مقاصد صادراتی پسته ایرانی کدام کشورها هستند؟
چین و کشورهای خاور دور، هند، روسیه، کشورهای اروپایی و کشورهای عربی اصلی‌ترین کشورهای مقصد صادراتی پسته ایرانی هستند. پسته ایران در بازارهای جهانی در حدود 7 تا 8 دلار معامله می‌شود.
وضعیت بازاریابی پسته ایرانی در تجارت با سایر کشورها چگونه است؟
دولت با در نظر گرفتن تعهد ارزی از صادرکنندگان باعث ایجاد مشکلاتی برای آنها می‌شود. ما با بازگرداندن ارز مشکلی نداریم مشکل از اینجا شروع می‌شود که دولت با صدور بخشنامه‌هایی باعث مشکلات زیادی برای بخش صادرات می‌شود مثلاً از صادرکننده می‌خواهد که ارز برگشتی حاصل از فروش پسته را به قیمت ارز نیمایی به دولت یا به وارد کننده بفروشد یا در بخشنامه‌هایی به وارد کنندگان خودرو و غیره اجازه واردات در قبال صادر کردن کالاهایی مثل پسته را داده که این شرکت‌ها از آنجا که سودشان در واردات است با پایین ارائه کردن قیمت پسته در بازارهای جهانی صدمات عدیده‌ای را برای صادرات این محصول ایجاد کرده‌اند. پسته ایرانی به اندازه کافی مشتری دارد زیرا ما از 50 سال پیش تجربه در حوزه فروش و صادرات پسته را داریم ولی شرایط فعلی باعث شده است بازار صادرات پسته از کشور ما گرفته شود. مثلاً در سال گذشته بازار چین حدود 150 هزار تن مصرف پسته داشته و امریکا در سال گذشته از این مقدار 140 هزار تن صادر کرد و فقط 10 تا 15 هزار تن از پسته ایرانی به چین صادر شد. متأسفانه اکنون نیز مقدار زیادی از این محصول قاچاق می‌شود و صادرکنندگان باتجربه ما نقش خیلی زیادی در آن ندارند.
کیفیت پسته ایرانی در قیاس با سایر محصولات کشورهای دیگر چگونه است؟
پسته ایرانی دارای کیفیت خوبی است زیرا دارای روغن زیاد و طعم مطلوب است اما در مقابل، پسته امریکایی خشک و کم روغن است. مشتریان و خریداران خارجی در شرایط کیفی و قیمتی مساوی ترجیح می‌دهند پسته ایرانی را خریداری و استفاده کنند.
اصلی‌ترین رقیب ایران در تولید پسته کدام کشورها هستند؟
مهم‌ترین رقیب ایران کشور امریکاست که مقام اول در تولید پسته را دارد. ایران در جایگاه دوم تولید و ترکیه در جایگاه سومین تولیدکننده در دنیا قرار دارند. کیفیت پسته ترکیه با پسته ایرانی هم متفاوت است و بیشتر در شیرینی جات مورد استفاده قرار می‌گردد.
وضعیت باغات پسته در کشور چگونه است؟ آیا نیاز به احیای آنها وجود دارد یا خیر؟
باغ‌های پسته از وضعیت قابل قبولی برخوردار هستند اما مشکل اصلی ما در ایران به طور کلی کمبود آب است و ایران به سمت بی‌آبی به پیش می‌رود. کشاورزان به علت گرمای هوا با کمبود برق و قطعی‌های هر روزه مواجه هستند و در طول روز 5 تا 6 ساعت موتور پمپ‌های آب خاموش می‌شوند بنابراین وقتی آب به درخت نرسد، آسیب می‌بیند. به غیر از مشکل کم آبی، مسأله خاص دیگری برای باغات پسته وجود ندارد.
برداشت و فرآوری پسته از باغات بیشتر به طریق مکانیزه است یا دستی؟
درصد بسیار زیادی از پسته در ترمینال‌های ضبط و فرآوری مکانیزه فرآوری می‌شود که پسته تَر در آن ریخته می‌شود و پسته خشک از آن خارج می‌گردد، بخش کمتری هم از طریق دستگاه‌های نیمه سنتی و خانگی صورت می‌گیرد.
در هر دو طریق نیمه سنتی و صنعتی برداشت و فرآوری زیر نظر دقیق وزارت بهداشت کاملاً تمیز و بهداشتی انجام می‌شود.
چرا پسته محصولی گران قیمت در کشور است با توجه به اینکه مازاد تولید هم داریم؟
برای کاشت پسته از زمان کاشت تا به محصولی دهی حدود 10 تا 15 سال زمان نیاز است که همراه با هزینه‌ها و زحمات فراوان صورت می‌پذیرد. در کل هزینه کاشت، داشت و برداشت پسته بسیار زیاد است به این دلیل قیمت تمام شده پسته گران می‌شود. همین دلیل باعث می‌شود که قیمت پسته به ارقام بالا برسد اما در مقایسه با سایر خشکبار گران نیست. شاید به روز نبودن سطح درآمد مردم نسبت به تورم باعث این گران بودن پسته باشد.
قیمت خرید پسته از کشاورز حدوداً بین کیلویی 400 تا 500 هزار تومان بستگی به ریز یا درشت‌تر بودن پسته است و عملاً در طعم و مزه آن تفاوت فاحشی وجود ندارد و با افزایش در حدود 200 تا 300 هزار تومانی هزینه توسط واسطه‌ها به دست مصرف کننده نهایی می‌رسد.
پسته ایرانی بیشتر به صورت بسته‌بندی صادر می‌شود یا فله؟
صادرات بیشتر به صورت فله‌ای انجام می‌شود زیرا تمایل زیادی برای خرید در بسته بندی‌های کوچک توسط مشتریان خارجی وجود ندارد. از سوی دیگر سلایق برای استفاده از پسته متفاوت است؛ مثلاً اروپایی‌ها از پسته با شوری کمتر و چینی‌ها با مزه نسبتاً شیرین و کلا در هر جای دنیا با طعم و مزه منطقه خودشان مصرف می‌شود. به همین علت نمی‌توان طعم پسته را تغییر داد.
بهتر است پسته به‌صورت مواد اولیه و خام صادر شود و خریداران نسبت به طعم و مزه‌ای که مشتریان شان می‌خواهند آن را آماده و بسته‌بندی و به بازار ارائه دهند. از طرف دیگر چنانچه پسته شور شود و چند ماه هم زمان صرف شود تا به دست مشتری خارجی برسد تازگی خود را از دست می‌دهد. بنابراین بهتر است پسته به صورت فله‌ای صادر شود. ضمن اینکه نرخ گمرکی پسته بسته‌بندی شده چندین برابر صادرات به صورت فله‌ای است درنتیجه صادرات به صورت فله‌ای به صرفه‌تر است.
آیا پسته ایرانی تاکنون به دلیل داشتن سموم بیشتر از اندازه مجاز به کشور بازگردانده شده است؟
ما بازگشت پسته به کشور به دلیل وجود سموم در حد غیرمجاز نداشته‌ایم. به طور کلی سموم باقیمانده به اندازه مجاز در همه محصولات از جمله پسته وجود دارد ولی خوشبختانه باقیمانده سموم پسته‌های صادر شده در حد مجاز بوده و برگشتی در این مورد نداشتیم. لازم به ذکر است باقیمانده سموم مجاز حتی در محصولات غذایی کشورهای پیشرفته هم دیده می‌شود.
حدود سه تا چهار درصد برگشت پسته به دلیل داشتن افلاتوکسین از مقاصد کشورهای اروپایی داشته‌ایم. در گذشته مقدار پسته‌هایی که دارای افلاتوکسین بودند چند برابر بود که خوشبختانه با رعایت مسائل بهداشتی امروز به این اعداد کم رسیده‌ایم و همچنان در تلاشیم که به زیر این اعداد هم برسیم.